ریشه ناترازی‌ انرژی در تصمیمات دهه۹۰

نصرت اله سیفی، مدیرعامل اسبق شرکت بهینه‌سازی مصرف سوخت، اظهار داشت: مجموعه قوانینی از ابتدای دهه 60 برای بهینه‌سازی مصرف انرژی مطرح شد و کم‌کم این موضوع مهم مورد توجه دولت‌ها در ایران قرار گرفت.

وی افزود: اوایل دهه 70 قوانینی که به‌صورت جسته‌وگریخته بوده، متمرکز‌تر می‌شود و منتهی به تشکیل سازمان‌هایی در زمینه بهینه سازی مصرف انرژی می شود؛ این نشان می‌دهد که اهمیت بهینه‌سازی و مدیریت بهینه مصرف انرژی از همان سالها درک شده بود.

این کارشناس انرژی با بیان اینکه "اواخر دهه 80 قانون اصلاح الگوی مصرف تدوین و ابلاغ می شود"، گفت: یکسری تکالیف برای سازمان‌ها طراحی و ابلاغ می شود و سازمانی نبوده که وظیفه ای برای آن مشخص نشده باشد، برای تمامی بخش‌های حمل‌ونقل، ساختمان، صنعت، کشاورزی و ... وظایفی تعیین می‌شود، وظایفی که اگر اجرا می‌شد وضعیت کشور بسیار متفاوت بود.

وی ادامه داد: در دهه 80 سرمایه‌گذاری‌هایی نیز انجام می‌گیرد، از جمله سرمایه‌گذاری در خطوط تولید تجهیزات خودرو که نمونه آن از رده خارج شدن تولید پیکان و تولید تندر 90 بود، همچنین بحث سرمایه‌گذاری در تولید لامپ‌های کم‌مصرف و ورود به عرصه صنعت CNG اقدامات مهم دهه 80 بود.

عدم توجه به بهینه‌سازی مصرف انرژی در دهه 90 بدتر از دهه‌های قبل شد

سیفی با بیان اینکه "تمامی دولت‌ها در انتهای خدمتشان به صراحت یا تلویحی اعلام کردند که در زمینه بهینه سازی مصرف انرژی به اهداف نرسیده اند"، گفت: در دهه‌های 70 و 80 اقداماتی در زمینه بهینه‌سازی مصرف انرژی صورت گرفت که به‌هیچ وجه کافی نبود ولی در دهه 90، علیرغم حرکت اولیه خوب در تعریف طرح های ملی و اخذ مصوبات شورای اقتصاد برای آنها وضعیت اجرای پروژه‌ها در بحث بهینه سازی مصرف انرژی و سوخت، از دو دهه قبل هم بدتر بود.

وی افزود: در دهه 90 بحث مهم بهینه سازی مصرف انرژی و سوخت از اولویت‌های اجرایی دولت‌های وقت خارج شد و این مسئله که یکی از مهمترین مسائل کشور بود، کمرنگ و کمرنگ‌تر شد، دلیل آن هم میزان سرمایه گذاری و گردش مالی در این بخش نسبت به دهه قبل است.

مدیرعامل اسبق شرکت بهینه‌سازی مصرف سوخت با بیان اینکه "ریشه ناترازی شدید بنزین، گاز، برق و حتی آب در عدم توجه به مباحث بهینه سازی مصرف و اجرای قوانین مربوطه از ابتدای تصویب سیاست های کلی، قوانین و دستور العمل های مرتبط بالاخص در دهه 90 است"، گفت: به عنوان مثال هزینه قابل توجهی برای دوگانه‌سوز کردن خودروها حتی از خط تولید کارخانه در دهه 80 صورت گرفت اما این مسئله در دهه 90 ادامه پیدا نکرد و به‌حدی کند شد که صنعت CNG روبه‌ورشکستگی رفت.

راهی که در دهه 70 و 80 شروع شد در دهه 90 ادامه پیدا نکرد

وی ادامه داد: هرچه قدر در این کشور میادین نفتی و گازی توسعه دهیم، برای این روند بدمصرفی باز هم کافی نخواهد بود، برای اصلاح روند نادرست مصرف نیز باید قوانین موجود در زمینه اصلاح الگوی مصرف و طرح‌های متعددی که در زمینه بهینه‌سازی مصرف انرژی تعریف شده بود و اجرا نشد، اجرایی می‌شد که در دهه 90 تمامی این الزامات به حیطه کم‌توجهی و حتی فراموشی رفت.

سیفی درخصوص اقداماتی که می‌توانستیم در دهه 90 انجام دهیم، گفت: اجرای مجموعه سیاست های کلی و قوانین و دستور العمل هایی که در دهه های 70 و 80 مصوب شده و سازمان‌یافته شده بود و سرمایه‌گذاری در این زمینه، راهی بود که در دهه 90 طی نشد.

فرصت آزادسازی و شناورسازی قیمت بنزین در دهه 90 از دست رفت

وی افزود: به عنوان مثال در دهه 90 یکی از فرصت‌هایی که از دست دادیم، فرصت آزادسازی قیمت بنزین بود، که توضیح خواهم داد. لازم است یاد آوری کنم اواخر دهه 80 قانون هدفمندی یارانه‌های وضع شد، در این قانون قرار بود حامل‌های انرژی در یک بازه زمانی 5 ساله به قیمت منطقه و عملا بین المللی برسد و اختلاف قیمت به صورت یارانه در سه‌ بخش مصرف شود، بخش اول 50 درصد از منابع حاصله مستقیم به مصرف کننده( مردم ) داده شود و 30درصد هم قرار شد به صنایع و بخش خصوصی بدهیم تا خطوط تولید و کسب و کار خود را بهبود دهند و 20درصد هم قرار بود به شرکت‌ها و نهادهای دولتی که نهاده‌های اصلی را به مردم می‌دهند، مثل توانیر که نهاده برق را به مردم می‌دهد و یا شرکت‌ملی گاز که گاز شبکه را تامین میکند، که هیچ کدام از این دو بخش مولد از همان ابتدا اجرا نشد و فقط بخش اول که مربوط به یارانه نقدی مردم بود، اجرایی شد و این بیراهه رفتن در دهه 90 هم ادامه یافت.

مدیرعامل اسبق شرکت بهینه‌سازی مصرف سوخت اذعان داشت: به‌جز آنکه بازتوزیع حاصل از افزایش قیمت‌ها انجام نشد، قیمت بنزین در اوایل دهه 90 وقتی به 1000 تومان رسید، تقریبا" هم‌قیمت با قیمت منطقه شد و این فرصتی بود که قیمت بنزین آزاد و شناور می‌شد؛ اما با متوقف نگه‌داشتن نرخ بنزین، مجبور به افزایش یکباره و جهشی آن در سالهای بعد شدند که تبعات اقتصادی و اجتماعی در برداشت.

وی ادامه داد: قانون هدفمندی یارانه‌ها تأکید داشت که تمامی حامل‌های انرژی به قیمت منطقه برسد و بعد از آن شناور شود، اگر این قانون اجرا شده بود، ما الان مصارف 114 یا 115 میلیون لیتر در روز نداشتیم که ارقامی به شدت بالا و فراتر از نیاز واقعی کشور است.

صندوقی که می‌توانست یک‌دهه قبل تشکیل شود و جلوی ناترازی را بگیرد

سیفی با بیان اینکه "در دهه 90 روی بهینه‌سازی مصرف سوخت و انرژی تمرکز نکردیم"، گفت: در اوایل دهه 90 که به شرکت بهینه‌سازی مصرف سوخت آمدم، از وزیر نفت قول گرفتم که بودجه‌ای 200 میلیون دلاری برای مباحث بهینه سازی مصرف سوخت اختصاص دهند تا صندوق بهینه‌سازی ایجاد شود؛ این صندوق الان در قالب قانون برنامه هفتم توسعه قرار است ایجاد شود، اما این‌کار می‌توانست 10 سال پیش انجام شود و اگر شده بود، این‌مقدار ناترازی انرژی امروز نداشتیم.

وی افزود: پیشنهاد ما به دولت و مجلس این بود که صندوقی تشکیل شود و از طریق آن پروژه‌های مهم بهینه سازی تأمین مالی شود و سرمایه‌گذاری در این بخش صورت بگیرد؛ این قول را گرفته بودیم اما در سالهای 93 و 94، مشکل اصلی ما برای اجرای پروژه‌های بهینه سازی مسئله بودجه بود.

مدیرعامل اسبق شرکت بهینه‌سازی مصرف سوخت خاطرنشان کرد: در دهه 90 با وجود آنکه طرح‌های متعددی در زمینه بهینه‌سازی مصرف سوخت و انرژی وجود داشت و برای اجرای این طرح‌ها، برنامه‌ریزی مشخصی نیز داشتیم، اما با عدم اولویت دادن به مباحث بهینه‌سازی، بودجه لازم تخصیص داده نشد و در این بخش سرمایه‌گذاری لازم صورت نگرفت.

20 سال قبل ناترازی امروز پیش‌بینی شده بود

وی ادامه داد: مطالعاتی در سال  80 همزمان با تاسیس سازمان بهینه سازی مصرف سوخت انجام شده بود که نتیجه اش آن بود که با ادامه روند مصارف غیربهینه، در سال 1403 تا 1405 هرچه انرژی اولیه تولید شود در کشور مصرف خواهد شد و در ابتدا وارد ناترازی و سپس کمبود خواهیم شد، اما به این مطالعات و یافته ها اهمیت داده نشد، برای عبور از بحران پیش رو برنامه‌داشتیم اما بودجه کافی نداشتیم و اشتباه مهلکی که صورت گرفت این بود که تقریبا"تمام بودجه وزارت نفت و شرکتهای تابعه به توسعه بخش بالادستی نفت و گاز رفت و اولویتی برای اصلاح روند مصرف داده نشد.

ناترازی رو به گسترش است، دولت چهاردهم به بهینه‌سازی مصرف اولویت دهد

سیفی خاطرنشان کرد: اگر امروز هم که در آستانه آغاز دولت چهاردهم هستیم، بحث بهینه‌سازی مصرف سوخت و انرژی در کشور در اولویت برنامه‌ها قرار نگیرد، سال‌به‌سال شاهد تشدید ناترازی خواهیم بود و اگر امسال مثلا 60 روز ناترازی گاز یا برق داریم، این در سالهای آینده به 200 روز و سپس به تمام ایام سال می‌رسد.