صالح قاسمی: سازمان برنامه و بودجه پاشنه آشیل موفقیت قانون جوانی جمعیت است

جمعیت از موضوعات بسیار مهمی است که رهبر معظم انقلاب هم بار‌ها و بار‌ها نسبت به توجهات ویژه مسئولان به آن تذکر داده و کارشناسان نسبت به نرخ نزولی آن هشدار داده اند چرا که جمعیتی که روزی جوانترین جمعیت‌ها محسوب میشد امروز با سرعت ناباوری به سوی پیری می‌رود. باید اذعان داشت چند سال دیگر بیشتر زمان نداریم تا جلوی کاهش جمعیت و نرخ نزولی که بدون ترمز رو به جلو و شتابان می‌تازد بگیریم؛ چرا که سال‌های طلایی برای جبران مافات در حال نابودی است.  

فرصتی هر  چند محدود، اما طلائی تا بلکه قانون جوانی جمعیت که در  مهر ۱۴۰۰  به عنوان قانونی در راستای  اجرای صحیح سیاست‌های جمعیتی به  شکل فوریتی و لازم الاجرا تصویب شد، بتواند  شاخص‌های آماری جمعیتی  را در چشم اندازی چند ساله دچار  تحولاتی  بنیادی و اساسی کند،  اما این قانون هم هنوز کامل اجرایی نشده و با روی کار آمدن دولت چهاردهم نگاه‌ها به سوی عملکرد و البته رویکرد دولت در اجرای قوانینی است که مسیر سخت آن یعنی زیرساخت‌ها و قوانین و دستورالعمل‌های اجرایی آن در نهاد‌ها و دستگاه‌های اجرایی ایجاد شده و حالا دولت جدید باید عزمش را برای اجرای کامل آن جزم کند.

به گفته مسئولان امر همین اجرای ناقص جوانی جمعیت هم جلوی سقوط آزاد کاهش جمعیت را گرفته است چنانچه  در سال‌های ۹۲ تا ۴۰۰ یک شیب وحشتناک رو به نزول جمعیتی داشتیم و در سال ۹۸ نسبت به سال قبل از آن، ۱۲.۴ درصد کاهش موالید داشتیم. هرچند کاهش جمعیت همچنان ادامه دارد، اما سرعت شیب کمتر شده است. با اقدامات خوب  دولت سیزدهم  سرعت نزولی جمعیت کمتر شده است.

روایت‌های ناگوار

به روایت آمار‌ها نرخ رشد جمعیت طی ۵ سال گذشته ۵۰ درصد کاهش داشته است و در سال ۱۴۲۹ از هر سه ایرانی یک نفر سالخورده خواهد بود!  
مطابق با آمار‌های رسمی سال ۹۵ رشد جمعیت ۱.۲ بوده و این عدد درسال ۱۴۰۰، ۵۰ درصد کاهش داشته که در دنیا بی نظیر بوده است و در سال ۹۹ نرخ فرزند آوری به ۱.۵  رسیده است در حالی که در سال ۹۵ این عدد ۲.۱  بوده است و پیش بینی می‌شود در سال ۱۴۰۵ به ۱.۲ برسد. اما با روی کار آمدن دولت چهاردهم و پایان زودهنگام دولت سیزدهم، اجرای قانون دچار تحولاتی از منظر رویکرد و عملکرد دولت جدید خواهد بود.

رهبر معظم انقلاب هم در همین رابطه و با توجه به دغدغه‌های موجود در موضوع جمعیت و تکلیف دولت چهاردهم در اجرای آن فرمودند: «موضوع جوانی جمعیت باید به صورت جدی پیگیری شود. من از آقای دکتر ظفرقندی می‌خواهم شخصاً موضوع جوانی جمعیت و برطرف کردن موانع آن را بطور جدی پیگیری کنند.»

صالح قاسمی، دبیر مرکز مطالعات راهبردی جمعیت در تحلیل این سخن رهبری به بصیرت گفت: چالش اصلی در حوزه جمعیت که رهبر انقلاب هم با تاکید بیشتر از همه به  آقای دکتر ظفر قندی وزیر بهداشت تاکید کردند این است که وزارت بهداشت به طور جدی اجرای قانون جوانی جمعیت را پیگیر باشند چرا که بالاخره وزارت  بهداشت یکی از دستگاه‌هایی است که در این زمینه نقش خیلی موثری دارد البته من قائل نیستم که همه مسئله جمعیت توسط وزارت بهداشت قابل حل است ولی سهم و وزن وزارت بهداشت سهم و وزن بسیار زیادی است.

وی عنوان کرد:  لذا در خدمات رسانی به مادران در رویکرد کلی وزارت بهداشت که آیا رویکردی حمایتی از فرزندآوری است یا خیر  و همینطور  در بازنویسی آیین نامه‌ها و بخشنامه‌ها و دستورالعمل‌ها و بازآموزی و توانمند سازی شبکه بهداشت و درمان یکی از کار‌های اصلی است که وزارت بهداشت می‌بایست آن را انجام دهد چرا که یک وزارت خانه در موضوع فرزند آوری بیشترین ارتباط را با خانواده و مادر دارد.

قاسمی گفت: مثلاً  پدیده‌های مانند ناباروری و درمان آن پدیده سقط و مدیریت آن پدیده هزینه‌های  فرزند دار شدن و ...  مواردی است که قاعدتاً در وزارت بهداشت بیشتر قابل مدیریت است.

این کارشناس و پژوهشگر حوزه جمعیت ابراز کرد: با این توضیح عنوان می‌کنم که به نظر می‌رسد  اگر دولت چهاردهم عزم و اراده جدی داشته باشد می‌توانیم  امیدوار باشیم که درصد اجرای قانون به ۵۰ درصد برسد.

وی افزود: البته این امر یک شرط بزرگ دارد! من پاشنه آشیل موفقیت یا عدم موفقیت قانون جوانی جمعیت را در سازمان برنامه و  بودجه می‌دانم چنانچه در دولت شهید رئیسی هم سازمان برنامه بودجه یک جا‌هایی همراهی کرد و یک جا‌هایی همراهی نکرد و واقعا عدم همراهی داشت و همان جا‌هایی که همراهی نکرد باعث شد قانون زمینگیر شود با این توضیح و با صراحت اذعان می‌کنم  که باید بدانیم سازمان برنامه و بودجه چه رویکردی در این رابطه پیش خواهد گرفت که اگر رویکرد حمایت و تامین منابع و اعتبارات در این زمینه باشد می‌توان امیدوار بود که درصد اجرای قانون بیشتر شود.

این پژوهشگر گفت: یک نکته دیگری که باید مد نظر داشت اینکه ستاد ملی قانون جوانی جمعیت را آقای پزشکیان باید به سرعت تشکیل دهند چرا که  از مدت زمان قانونی که هر سه ماه یک بار این ستاد می‌بایست توسط رییس جمهور تشکیل شود گذشته و هنوز ستاد تشکیل نشده یعنی بیش از سه ماه است که ستاد تشکیل شده و به همین جهت  با تاکید عرض می‌کنم که حتما آقای پزشکیان بایستی ستاد را تشکیل دهند و با جدیت باید دستورات لازم را به دستگاه‌ها ابلاغ کنند و با حمایت از دستورات دبیرخانه ستاد باید کمک کنند که ستاد به تکالیفش عمل کند تا نقش راهبری و کار ستادی خود را برای پیگیری اجرای قانون بتواند عملی کند و استقلال ستاد ملی جمعیت از وزارت خانه‌ها و نهاد‌های دیگر هم نکته بسیار مهمی است، اما متاسفانه  شنیده  می‌شود که ستاد ملی اجرای قانون جوانی جمعیت ذیل برخی وزارت خانه‌ها یا نهاد‌ها و دستگاه‌ها می‌خواهد تعریف شود که این هم خلاف قانون است و هم ستاد را از کارکرد خارج خواهد کرد که حتما می‌بایست بدان توجه شود.

قاسمی گفت: بنده قائل هستم که ۵ یا ۶ ماده اصلی قانون جوانی جمعیت مانند همین اعطای تسهیلات بانکی و مرخصی‌ها و اعطای زمین و همین طور خودرو مواد اصلی هستند که در این حوزه  امتیازات خوبی را به خانواده اعطا می‌کند که اگر تمرکز دولت هم روی همین موارد باشد حس خوبی را به خانواده خواهد داد.

وی ادامه داد: در غیر اینصورت خانواده ایرانی امیدش را از این قانون قطع می‌کند و دیگر نمی‌توا ن به این امیدوار باشیم که الگوی فرزند آوری تغییر کند  لذا همه چیز بسته به عملکرد دولت در این رابطه و حداکثر طی دو سه ماه آینده دارد.