آیا روابط ترکیه و رژیم صهیونیستی متوقف شده است؟

در حال حاضر یکی از پیچیده ترین و ابهام آمیز ترین روابط دیپلماتیک در منطقه، بحث روابط فی مابین رژیم صهیونیستی و ترکیه است. روابطی که از دیدگاه برخی از کارشناسان در چند سال گذشته رو به تیرگی نهاده و برخی دیگر بر این نظرند که این تیرگی ها و انتقادات سیاسی نوعی دعوای زرگری محسوب می شود که دو طرف را به منافع کوتاه مدت خود نزدیک می کند.

مرور روابط دو طرف نشان می دهد که چند عامل عمده و مشخص در نزدیکی ترکیه و رژیم صهیونیستی به یکدیگر نقش اساسی داشته اند.

این عوامل عبارتند از:

1. حوادث تاریخی: ریشه پیوند رژیم صهیونیستی و ترکیه را نه در زمان حال بلکه باید در گذشته دور جستجو کرد؛ پیوندی که با گذشت زمان روز به روز به قوت آن افزوده شده است. ترکیه را می توان پناهگاه یهودیان از 1492 که یهودیان اخراج شده از اسپانیا دانست که با آسودگی خاطر توانستند در حکومت عثمانی زندگی کنند و فعالیت های اقتصادی و روز مره خود را به راحتی دنبال کنند. این روند تا جنگ جهانی دوم و ورود یهودیان فراری از آلمان به این کشور ادامه داشت.

2. پیوندهای قومی و اجتماعی: یکی از حلقه های اتصال ترکیه و رژیم صهیونیستی را می توان پیوندهای قومی و اجتماعی آنها دانست. به نحوی که هم اکنون رژیم صهیونیستی حدود صد هزار یهودی ترک دارد و همچنین در ترکیه 26هزار یهودی زندگی می کند.

3. حضور فعال یهودی ها در ساختار اقتصادی ترکیه: قوم یهود در طول تاریخ به قومی معامله گر و اقتصاددان شهرت یافته است. در نتیجه، قسمت عمده ای از بخش تولیدی اقتصاد ترکیه از آن یهودیان ثروتمند این کشور است. یهودیانی که در ابتدا خود را رژیم صهیونیستیی مقید و بعد یهودی ترک می شناسند و حمایت آنها از دولت ترکیه از الگوی حسنه روابط ترکیه با صهیونیسم در تاریخ محدود تشکیل آن ناشی شده است.

به طوری که اسحاق هاله ‌خاخام اعظم کنیسه استانبول در مصاحبه‌اى که با روزنامه «ترکیش تایمز» به تاریخ اول مى 2001 انجام داد در خصوص رابطه یهودیان ترکیه با رژیم صهیونیستی مى‌گوید: «یهودیان ترکیه از گذشته‌هاى دور داراى پیوندها و علقه‌هاى عمیق دینى و اعتقادى با رژیم صهیونیستی بوده‌اند و ترکیه در این میان می‌تواند براى تحکیم روابط خود با رژیم صهیونیستی در زمینه‌هاى متعدد فرهنگى، اجتماعى و اقتصادى، بر وجود چنین پیوندهایى تکیه کند».

وى در جاى دیگرى از مصاحبه‌اش با ترکیش تایمز با اشاره به رابطه حسنه یهودیان و مسلمانان در داخل ترکیه از همسایگان عرب ترکیه می‌خواهد تا الگوى ترکیه را جهت برقرارى رابطه با یهودیان و کشور رژیم صهیونیستی برگزینند.

4. منابع اقتصادی: اقتصاد عاملی است که دو طرف به هیچ وجه حاضر به کوتاه آمدن در آن نیستند. به طوری که حتی بعد از درگیری ها و اختلافات پیش آمده در جریان کشتی آزادی غزه، این ارتباطات نه تنها کاهش پیدا نکرد بلکه با رشد چشمگیر نیز مواجه شد.

5. همکاری اطلاعاتی: ترکیه و رژیم صهیونیستی در سال 1996 پیمان نامه ای استراتژیک در زمینه مسائل اطلاعاتی جاسوسی را به امضا رساندند. پیمان نامه ای که به موجب آن سالانه تعداد زیادی از افسران ارتش و همچنین نیروهای امنیتی ترکیه در رژیم صهیونیستی و یا زیر نظر مربیان صهیونیسم آموزش می بینند.

6. تمایل به عضویت در اروپا: یکی از بزرگترین مشکلات ترکیه تجددطلب، آرزوی عضویت در اتحادیه اروپاست که برای بدست آوردنش هزینه های بسیاری کرده و حاضر است برای رسیدن به آن دست به هر کاری بزند و به هرکسی باج دهد. ترکیه خوب می داند که لازمه پذیرش او در مجامع بین المللی غرب و بخصوص آمریکا حمایت از رژیم صهیونیستی در منطقه است.

7. مسائل منطقه ای: نزدیکی به رژیم صهیونیستی خصوصاً پس از ارائه توانایی این کشور در جنگ 6 روزه با اعراب (1967)، از طرف ارتش ترکیه به عنوان فرصت در نظر گرفته شد و رویکرد همکاری های نظامی و اطلاعاتی و خرید تسلیحات نظامی از رژیم صهیونیستی را تقویت کرد. از دیگر سو حمایت از گروه های مختلف تروریستی و سازمان های مختلف تجزیه طلب توسط رژیم صهیونیستی در برخی نقاط و مناطق به صورت تقابل با ترکیه و در برخی مواضع نیز به همکاری با آن کشور منجر شد.

دستگیری اوجالان رهبر گروه تروریستی پ.ک.ک با همکاری امنیتی رژیم صهیونیستی و ترکیه محقق شد که اوج همکاری و تعامل دو طرف قلمداد می شود. علاوه بر این، در نزدیکی ترکیه و رژیم صهیونیستی به لحاظ موقعیت فرهنگی و سیاسی در منطقه، رویکردهای سه کشور ایران، عراق و سوریه را نمی توان نادیده گرفت؛ چرا که پس از پایان جنگ سرد، کشورهای نام برده و در صدر آن ایران، حس تهدید و وجود عوامل تقابل گرا در منطقه را با نشانه روی به سوی رژیم صهیونیستی ایجاد، گسترش و تقویت کرده بود. تئوری اتحاد و اتفاق بین رژیم صهیونیستی و ترکیه را نیز می توان از این الگوی تقابل ایدئولوژیک و صف آرایی انقلاب ایران و مساله فلسطین، استخراج کرد.

8. حضور در بلوک غرب: رابطه با رژیم صهیونیستی به عنوان بخشی از روابط ترکیه با غرب و آمریکا، اتحادیه اروپا و پیمان آتلانتیک شمالی به شمار می رود و کلیدی برای جلب اعتماد آنها در جهت برقراری روابط حسنه و یا حداقل روابط غیر بحرانی با دیگر کشورهاست.

9. نیازهای امنیتی و دفاعی: ترکیه به رژیم صهیونیستی در چندین زمینه مختلف به ویژه همکاری های امنیتی و پیشرفته کردن صنایع دفاعی نیاز دارد.

در مجموع، ترکیه و رژیم صهیونیستی دارای پیوندهای قوی هستند که گذر از آنها و نادیده گرفتنشان برای دو طرف غیر ممکن است. با توجه به عوامل فوق، حزب عدالت و توسعه با وجود تمام لفاظی هایی که در رابطه با اسرائیل دارد، در تلاش است رابطه خود را با رژیم صهیونیستی را به نحوی تنظیم کند که به مناسبات مهم دو طرف آسیب چندانی وارد نشود