تعامل برای امنیت و ثبات پایدار قفقاز

حقیقت آن است که کشورهایی همچون ایران، روسیه، جمهوری آذربایجان و ارمنستان نشان داده اند که توان حل مشکلات منطقه را دارند و دخالت بازیگران بیرونی با ادعاهای پان ترکیسم و یا دالان زدن های اقتصادی و حمایت امنیتی از طرفین جنگ قفقاز هرگز نتیجه ای برای منطقه به همراه ندارد.

پایگاه بصیرت / علی تتماج

سید عباس عراقچی وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران برای رایزنی با مقام‌های ارمنستان به ایروان سفر کرده و با مقامات ارشد این کشور از جمله «نیکول پاشینیان» نخست وزیر، «آرمن گریگوریان» دبیر شورای عالی امنیت ملی، آلن سیمونیان رئیس مجلس ملی، «آرارات میرزویان» وزیر امور خارجه ارمنستان دیدار و گفت و گو داشته است.

این سفر و رایزنی‌ها از آن جهت دارای اهمیت است که از یک سو دو کشور دارای روابط تاریخی و دیرینه بوده که بر اساس اصل حسن همجواری بوده است و از سوی دیگر برخلاف رویه کشورهای منطقه، برخی بازیگران بیرونی در چارچوب اهداف توسعه طلبانه برآنند تا امنیت قفقاز را با ایجاد شکاف میان همسایگان به چالش بکشانند که تحرکاتی نادرست نظیر اقدام ترکیه در اجرای پروژه زنگزور در جمهوری آذربایجان، اقدامات ناتو و برخی اروپایی ها همچون فرانسه و انگلیس برای نظامی کردن قفقاز در لوای حمایت از ارمنستان و باکو، تحرکات نظامی و امنیتی رژیم صهیونی در جمهوری آذربایجان، فشارهای اقتصادی و فرهنگی آمریکا جهت ایجاد شکاف قومی و مذهبی در منطقه و... گوشه ای از این تحرکات است.

در این میان جمهوری اسلامی ایران همواره بر لزوم همگرایی میان همسایگان برای مقابله با این تحولات تاکید داشته است. ایران در کنار آنکه از بازگشت اراضی جمهوری آذربایجان از ارمنستان تاکید داشته در عین حال اصرار دارد که اجازه هیچ تغییر ژئوپولتیکی در منطقه یعنی اجرای طرح زنگزور باکو-ترکیه که به منزله اشغال جنوب ارمنستان و محصور کردن ایران و بستن پل ارتباطی آن به غرب می‌شود را نخواهد داد. تهران تاکید می‌کند که هر کریدوری باید از خاک ایران عبور کرده و اشغال اراضی ارمنستان غیر قابل پذیرش است. شواهد امر نشان می‌دهد که ترکیه پس از سقوط نظام اسد در سوریه در تصور برتری منطقه ای به دنبال تکرار سیاست‌های بحران‌ساز خویش در قفقاز است که هوشیاری کشورهای منطقه در قبال آن یک ضرورت است.

بر اساس همین دیدگاه نیز عراقچی امنیت و ثبات در قفقاز جنوبی را برای همه کشورهای مجاور و کل منطقه قفقاز و آسیای مرکزی بسیار مهم دانست و تصریح کرد: جمهوری اسلامی ایران ضمن استقبال از تلاش‌های مشترک و مسئولانه جمهوری آذربایجان و جمهوری ارمنستان برای انعقاد موافقت‌نامه صلح از هیچ کوششی برای تسریع فرایند مربوط به امضای این سند و اجرای آن فرو گذار نمی‌کند. وی همچنین با یادآوری موضع اصولی ایران مبنی بر لزوم حفظ تمامیت سرزمینی و استقلال کشورها و پرهیز از تهدید یا توسل به زور، احترام به مرزهای بین‌المللی و جلوگیری از تغییرات ژئوپولتیک را در راستای منافع مشترک و متقابل همه ملت‌های منطقه و صلح و رفاه آنها دانست و ساز و کار ۳+۳ را چهارچوبی مناسب برای ادامه مشورت‌ها و رایزنی‌ها در رابطه با تحولات قفقاز جنوبی عنوان کرد.

عراقچی امنیت و ثبات در قفقاز جنوبی را برای همه کشورهای مجاور و کل منطقه قفقاز و آسیای مرکزی بسیار مهم دانست و تصریح کرد: جمهوری اسلامی ایران ضمن استقبال از تلاش‌های مشترک و مسئولانه جمهوری آذربایجان و جمهوری ارمنستان برای انعقاد موافقت‌نامه صلح از هیچ کوششی برای تسریع فرایند مربوط به امضای این سند و اجرای آن فرو گذار نمی‌کند.

در چارچوب همین سیاست نیز وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران با تبریک به جمهوری آذربایجان و جمهوری ارمنستان به‌خاطر انجام گفت‌وگوهای صلح و تنظیم پیش‌نویس موافقت‌نامه جامع صلح میان دو کشور، طرفین را ترغیب کرد که هرچه سریع‌تر این موافقت‌نامه را امضاء کنند تا زمینه لازم برای شکل‌گیری صلح و امنیت پایدار در قفقاز جنوبی فراهم شود. وزیر امور خارجه کشورمان همچنین با اشاره به موضع اصولی ایران مبنی بر ضرورت رعایت اصول حقوق بین‌الملل و منشور ملل متحد در رابطه با احترام به تمامیت ارضی و حاکمیت ملی کشورها و خودداری از توسل به زور در روابط میان دولت‌ها، بر اهمیت پایبندی همه کشورها به گفتگو و دیپلماسی برای حل و فصل اختلافات تاکید نمود.

این رویکردهای ثبات آفرین و امنیت‌ساز با استقبال مقامات ارمنستان نیز همراه شده است چنانکه نخست‌وزیر ارمنستان در دیدار با عراقچی با تاکید بر عزم این کشور برای حفظ و صیانت از صلح و ثبات در منطقه قفقاز جنوبی، از نقش مثبت و مواضع اصولی ایران در کمک به تقویت امنیت و صلح پایدار در منطقه قفقاز جنوبی تقدیر کرد. همچنین وزیر خارجه ارمنستان در کنفرانس خبری مشترک با همتای ایرانی خود، از مواضع تهران در حمایت از حاکمیت و تمامیت ارضی این کشور تمجید کرد. وزیر خارجه ارمنستان با بیان اینکه روابط تهران-ایروان در حال گسترش بوده و این یکی از اولویت‌های دولت این کشور است، گفت: در سال ۲۰۲۴، تبادلات تجاری بین دو کشور از مجموع پنج سال گذشته بیشتر بوده است و طرفین در حال رایزنی برای افزایش تبادلات تا سه میلیارد دلار هستند.

مجموع این تحولات نشان می‌دهد که عزم و اراده‌ای قوی میان سران دو کشور برای توسعه روابط دو جانبه و منطقه‌ای وجود دارد که قابلیت ارتقا در همه زمینه را دارد. در این میان باید توجه داشت که اصل مهم و اساسی در باب مناسبات توجه مقابله با هرگونه ورود بیگانگان به تحولات منطقه است. قدر مسلم امنیت و ثبات پایدار در منطقه و حل اختلافات صرفا با تعامل و گفت و گو میان همسایگان قابل حل است و ورود بیگانگان منفعت طلب جز تنش و خسارت هیچ نتیجه‌ای به همراه ندارد. حقیقت آن است که کشورهایی همچون ایران، روسیه، جمهوری آذربایجان و ارمنستان نشان داده‌اند که توان حل مشکلات منطقه را دارند و دخالت بازیگران بیرونی با ادعاهای پان‌ترکیسم و یا دالان زدن‌های اقتصادی و حمایت امنیتی از طرفین جنگ قفقاز هرگز نتیجه‌ای برای منطقه به همراه ندارد. این اصلی مهم در مناسبات منطقه است که تهران همواره بر آن تاکید داشته و خواستار آن بوده تا از هرگونه زمینه سازی برای دخالت بیگانگان خودداری شود.

سیاستی که مناسبات همه جانبه ایران با ایروان و باکو خود سندی بر این مهم است که می‌تواند زمینه ساز میانجی‌گری موفق برای پایان منازعات میان دو کشور و مقابله با هرگونه تغییر ژئوپولتیک منطقه باشد.

منبع: سایت بصیرت