تورم خوراکی‌ها، تهدیدی برای امنیت غذایی

تازه‌ترین آمارهای مرکز آمار ایران نشان می‌دهد که بخش بزرگی از اقلام پرمصرف مانند برنج، حبوبات و میوه‌ها رشد قیمتی کم‌سابقه‌ای را تجربه کرده‌اند؛ اتفاقی که بیش از همه، دهک‌های کم‌درآمد را تحت فشار قرار داده و امنیت غذایی خانوارها را در معرض تهدید قرار داده است. ضمن بررسی علل افزایش بی‌رویه قیمت‌ها، چند راهکار عملی برای برون‌رفت از این وضعیت ضروری به نظر می‌رسد.

چند عامل در ایجاد چنین وضعیتی نقش اساسی داشته‌اند؛ عواملی همچون افزایش هزینه واردات نهاده‌های کشاورزی و کود شیمیایی به‌خاطر نوسانات نرخ ارز و تورم، ناترازی انرژی، به‌ویژه قطع برق در فصل کشت و برداشت که موجب آسیب به تولید گلخانه‌ای و زنجیره سردخانه شده است، افزایش هزینه‌های عمومی تولید شامل دستمزد کارگر (به‌ویژه پس از بازگشت برادران افغانی در بخش کشاورزی)، حمل‌ونقل و سوخت، کم‌آبی و فشار اقلیمی بر کاهش سطح زیرکشت محصولات آب‌بر مانند برنج و گندم، به همراه ضعف فناوری و بذرهای اصلاح‌شده که باعث کاهش بهره‌وری کشاورزی شده‌اند. همه این عوامل به نوعی در افزایش قیمت‌ها تأثیرگذار بوده‌اند.

البته در این میان، نباید از عوامل مدیریتی و نظارتی، نداشتن آمار دقیق و شفاف به همراه نظام توزیع ناکارآمد نیز غافل شد که نقش بسزایی در تورم بخش کشاورزی داشته‌اند. ادامه روند کنونی، بدون بازبینی در ساختار تولید و توزیع، نه‌تنها فشار معیشتی بر دهک‌های پایین را تشدید می‌کند، بلکه می‌تواند آثار بلندمدتی بر سلامت نیروی کار و رشد اقتصادی کشور بگذارد.

برای پایداری اقتصاد کشاورزی، در ابتدا باید نگاه و رویکرد به روستا تغییر پیدا کند؛ چراکه جمعیت روستایی یک ظرفیت بالقوه برای توسعه، و به‌ویژه برای تأمین امنیت غذایی کشور است. این جمعیت، بنا به دلایل مختلف از جمله دسترسی پایین به زیرساخت‌های رفاهی، عمرانی و خدماتی، طی دو دهه اخیر با افزایش مهاجرت، خروج جوانان و نیروی کار ماهر از روستاها، و به دنبال آن با کاهش قابل توجه موالید و پیری جمعیت روبه‌رو شده است.

این روند به قدری شکننده شده که حسین‌زاده، معاون رئیس‌جمهور در امور توسعه روستایی و مناطق محروم کشور بیان کرده: «از ۶۹ هزار روستای کشور، تنها ۳۸ هزار روستا دارای سکنه هستند و ۳۱ هزار روستا خالی از سکنه شده‌اند.»

پس از اصلاح رویکرد به روستا، آنگاه برای مهار تورم خوراکی‌ها باید دست به اصلاح نظام توزیع زد؛ مانند توسعه سامانه‌های دیجیتال و حذف واسطه‌های غیرضروری، و با افزایش بهره‌وری تولید از طریق بذرهای اصلاح‌شده، فناوری‌های نوین کشاورزی و مدیریت بهینه آب، شرایط را ارتقا داد.