فناوری در خدمت قدرت ملی

در روز‌هایی که رقابت جهانی در حوزه فناوری‌های پیشرفته، به یکی از ابزار‌های قدرت و نفوذ کشور‌ها تبدیل شده است، ایران نیز با گام‌هایی جدی در مسیر خودکفایی فناورانه، تلاش می‌کند جایگاه علمی خود را در منطقه و جهان تثبیت کند. برگزاری نخستین نمایشگاه «فَرّ ایران» در تهران، که از ۱۱ تا ۱۴ آبان در محل دائمی نمایشگاه‌های بین‌المللی برگزار شد، نمونه‌ای از این تلاش هدفمند است؛ رویدادی که نه‌تنها توانمندی شرکت‌های دانش‌بنیان را نشان می‌دهد، بلکه نماد استقلال علمی و اقتدار فناورانه کشور در برابر محدودیت‌ها و تحریم‌های بین‌المللی به شمار می‌آید.
در این نمایشگاه بیش از ۳۰۰ شرکت دانش‌بنیان حضور یافتند و تازه‌ترین دستاورد‌های خود را در حوزه‌های نانو، زیست‌فناوری، داروسازی، انرژی و تجهیزات پیشرفته به نمایش گذاشتند. یکی از مهم‌ترین بخش‌های این رویداد، رونمایی از محصولات حوزه نانو بود؛ محصولاتی که نه در سطح آزمایشگاهی، بلکه به مرحله تولید صنعتی رسیده‌اند و توان رقابت با نمونه‌های بین‌المللی را دارند.
هدف از برگزاری این نمایشگاه، «نمایش اقتدار فناورانه ایران» در وضعیتی است که بسیاری از کشورها، مسیر رشد علمی خود را به ابزار نفوذ سیاسی تبدیل کرده‌اند. ایران نیز با اتکا به توان داخلی و سرمایه انسانی خود، تلاش می‌کند در این رقابت جهانی از جایگاه «مصرف‌کننده فناوری» به «تولیدکننده فناوری» تغییر موقعیت دهد.
یکی از جلوه‌های شاخص نمایشگاه امسال، رونمایی از نخستین داروی شیمیایی درمان‌کننده کبد چرب غیرالکلی (رزمتیروم) بود؛ دارویی که پیشتر تنها در آمریکا تولید می‌شد و حالا یکی از شرکت‌های دانش‌بنیان ایرانی، به‌عنوان دومین تولیدکننده جهان، وارد بازار داخلی کرده است. این دستاورد نه‌تنها از منظر سلامت عمومی، بلکه از جنبه سیاسی نیز اهمیت دارد، چراکه نشان می‌دهد تحریم‌های علمی و دارویی، مانع پیشرفت فناوران ایرانی نشده است.
خوشبختانه توان علمی کشور در سطحی قرار گرفته که می‌تواند دارو‌هایی در کلاس جهانی تولید کند. این دستاورد حاصل بیش از یک‌سال و نیم پژوهش مداوم و هم‌زمان با توسعه جهانی دارو بوده و نتیجه مستقیم سرمایه‌گذاری ایران در حوزه دانش‌بنیان است.
تحلیلگران حوزه سیاست علم و فناوری، بر این باورند که این نوع رویداد‌ها فقط نمایش علمی نیستند، بلکه بخشی از قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران به شمار می‌روند. در حالی که کشور‌های پیشرفته از فناوری برای گسترش نفوذ ژئوپلیتیک خود بهره می‌برند، ایران نیز با تکیه بر توان نانویی، می‌تواند در عرصه‌های منطقه‌ای و بین‌المللی نقش مؤثرتری ایفا کند. از نگاه آنان، نانوفناوری یکی از حوزه‌هایی است که در آینده نزدیک، تعیین‌کننده برتری اقتصادی و حتی امنیتی کشور‌ها خواهد بود.
در این چارچوب، توسعه فناوری نانو در ایران نه‌فقط یک دستاورد علمی، بلکه بخشی از راهبرد ملی برای استقلال و امنیت پایدار است. فناوری‌های نانو در صنایع حساس، مانند انرژی، داروسازی، محیط زیست و دفاعی کاربرد دارند و دستیابی به آنها به معنای کاهش وابستگی و افزایش تاب‌آوری کشور در برابر فشار‌های خارجی است.
از سوی دیگر، برگزاری نمایشگاه فَرّ ایران در شرایطی صورت گرفت که بسیاری از کشور‌های منطقه، با وجود منابع مالی گسترده، همچنان در واردات فناوری وابسته هستند. این در حالی است که ایران با وجود محدودیت‌های تحریمی، به مرحله‌ای رسیده که می‌تواند بخشی از نیاز فناوری کشور‌های همسایه را نیز تأمین کند. به گفته کارشناسان، این روند می‌تواند زمینه‌ساز دیپلماسی فناوری جدیدی برای کشور باشد؛ دیپلماسی‌ای که نه‌بر مبنای نفت و انرژی، بلکه بر پایه صادرات دانش و نوآوری شکل 
می‌گیرد.
در سال‌های اخیر، سیاست‌های کلان کشور در حوزه علم و فناوری، بر «اقتصاد دانش‌بنیان» و «جایگزینی علم به جای نفت» تأکید کرده‌اند. نمایشگاه فَرّ ایران، تجلی عینی همین سیاست است؛ نمادی از اینکه ایران می‌تواند از مسیر علم، قدرت ملی خود را بازتعریف کند. حضور فعال شرکت‌های دانش‌بنیان، دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی در این نمایشگاه، نشان داد که زنجیره علم، صنعت و بازار در حال نزدیک‌تر شدن است.
در پایان می‌توان گفت، «فَرّ ایران» تنها یک نمایشگاه فناوری نبود؛ بلکه پیامی روشن به جهان مخابره کرد: ایران در مسیر خودکفایی فناورانه و استقلال علمی گام‌های جدی برداشته و توانسته است در میدان رقابت جهانی علم، از موضع اقتدار سخن بگوید.