از تانک تا الگوریتم

در سال‌های اخیر، ایران پروژه‌های کلانی در حوزه هوش مصنوعی تعریف کرده که فراتر از تحول دیجیتال هستند و وارد میدان «قدرت و امنیت منطقه‌ای» شده‌اند. بر اساس گزارش‌ها، ایران در سال ۲۰۲۵ بیش از ۱۱۵ میلیون دلار به توسعه زیرساخت‌های هوش مصنوعی اختصاص داده و هدف‌گذاری کرده است تا سال ۲۰۳۲ یکی از ۱۰ کشور نخست جهان در این حوزه شود.
یکی از شاخص‌ترین اقدامات، راه‌اندازی پارک نوآوری هوش مصنوعی در کیش به منزله پایلوت منطقه‌ای است؛ مرکزی که تمرکز آن بر فناوری‌های پیشرفته شامل یادگیری ماشین، اینترنت اشیاء، محاسبات ابری و توسعه زیرساخت‌های داده است. این پروژه با هدف تقویت رقابت منطقه‌ای و کاهش تأثیر تحریم‌ها طراحی شده و به ایران امکان می‌دهد از ظرفیت جزیره‌ای برای جذب سرمایه، مشارکت خارجی و تسهیل فعالیت‌های پژوهشی بهره ببرد. 
هوش مصنوعی در این چارچوب دیگر تنها ابزار توسعه اقتصادی نیست؛ بلکه «بازدارندگی» و «قدرت نرم» نیز ایجاد می‌کند. ایران از این فناوری‌ها در حوزه‌های امنیت سایبری، جمع‌آوری اطلاعات، تحلیل داده‌های کلان و توانمندی‌های نظامی ـ هوشمند استفاده می‌کند. رقابت منطقه‌ای نیز شدت یافته است: کشور‌های حوزه خلیج فارس با سرمایه‌گذاری‌های کلان و همکاری‌های بین‌المللی وارد میدان شده‌اند؛ ایران با تمرکز بر خودکفایی، بومی‌سازی فناوری و توسعه ظرفیت داخلی راهبرد متفاوتی اتخاذ کرده است. 
با وجود فرصت‌های بزرگ، چالش‌ها نیز جدی‌اند؛ از جمله تحریم‌های فناوری، محدودیت دسترسی به سخت‌افزار‌های پیشرفته، دشواری جذب نخبگان و زیرساخت‌های نیمه‌تمام، همگی موانع پیشرفت سریع هستند. پارک نوآوری کیش، به منزله مرکز اصلی اجرای این طرح، نه تنها محل آزمایش فناوری‌های پیشرفته است، بلکه به مثابه نمونه‌ای از تعامل بین دولت، بخش خصوصی و پژوهشگران دانشگاهی نیز عمل می‌کند. این پارک با ارائه تسهیلات ویژه، همکاری با شرکت‌های دانش‌بنیان داخلی و جذب سرمایه‌گذاری محدود خارجی، تلاش دارد زنجیره کامل تولید و تحقیق هوش مصنوعی را در کشور محقق کند. 
از منظر ژئوپلیتیکی، این تلاش به معنای ورود ایران به فصل جدیدی از رقابت فناورانه در منطقه است؛ فصلی که تانک و موشک دیگر تنها عامل تعیین‌کننده نیستند و قدرت واقعی در کنترل داده‌ها، الگوریتم‌ها و توان تحلیل سریع نهفته است. کشور ما با این اقدام می‌خواهد نشان دهد که حتی در شرایط تحریم، قادر است جایگاه فناورانه خود را تثبیت کند و توسعه دهد. این مسیر اگرچه ظرفیت ایران را در فناوری، امنیت و اقتصاد تقویت می‌کند، همزمان فشار‌های بین‌المللی، چالش‌های زیرساختی و رقابت شدید منطقه‌ای می‌تواند سرمایه‌گذاری‌های کلان را با ریسک همراه کند. موفقیت یا شکست این پروژه، می‌تواند مسیر دهه آینده ایران در رقابت فناورانه و امنیتی منطقه‌ای را تعیین کند. 
در نهایت اینکه پارک نوآوری کیش و توسعه زیرساخت‌های هوش مصنوعی نشان‌دهنده آغاز یک جنگ سرد فناورانه جدید در خاورمیانه است، جایی که برنده نهایی نه فقط توان نظامی، بلکه تسلط بر داده‌ها، الگوریتم‌ها و فناوری‌های پیشرفته خواهد بود. این پروژه اگر با موفقیت پیش رود، ایران را به یکی از قطب‌های فناورانه منطقه‌ای تبدیل می‌کند و می‌تواند مسیر جدیدی برای حکمرانی هوشمند و امنیت دیجیتال در کشور رقم بزند.