در جست‌وجوی هوای تازه

در هر دولتی، ساختار کابینه به منزله موتور اصلی تصمیم‌سازی و اجرای سیاست‌ها، نقش تعیین‌کننده‌ای در کیفیت اداره کشور و میزان رضایت عمومی دارد. تجربه‌های گذشته در ایران نیز نشان داده است، بازنگری به‌موقع در ترکیب کابینه، نه نشانه‌ای از ضعف دولت، بلکه نشانه‌ای از پویایی، شجاعت سیاسی و توجه به خواست مردم است. زمانی که عملکرد برخی وزارتخانه‌ها با نیاز‌های روز جامعه یا برنامه‌های دولت فاصله می‌گیرد، نخستین گام اصلاحی، بازسازی تیم مدیریتی و تزریق نیرو‌های تازه‌نفس، متخصص و کارآمد به مجموعه دولت است. 

از سوی دیگر، ترمیم کابینه فرصتی برای بازسازی اعتماد عمومی نیز به‌شمار می‌رود. مردم به‌ویژه در وضعیت اقتصادی و اجتماعی دشوار، انتظار دارند دولت بازخورد عملکرد خود را ببیند و در صورت مشاهده کاستی‌ها، به تغییر دست بزند. در چنین فضایی، تغییر چهره‌ها و ورود مدیرانی با انگیزه و نگاه تازه می‌تواند امید اجتماعی را تقویت کند و نشانه‌ای عملی از پاسخگویی دولت به مطالبات جامعه باشد. با این حال، موفقیت این فرآیند منوط به آن است که شخص رئیس‌جمهور نسبت به اصلاح ترکیب تیم خود نگاه تدافعی یا گارد بسته نداشته باشد. پذیرش نقد و باز شدن فضا برای ارزیابی صادقانه عملکرد وزرا، نه‌تنها اقتدار رئیس دولت را تضعیف نمی‌کند؛ بلکه نشان‌دهنده بلوغ مدیریتی و اعتمادبه‌نفس در بالاترین سطح اجرایی کشور است. چنین رویکردی موجب می‌شود تا تصمیم‌گیری‌ها بر پایه منافع ملی و کارآمدی واقعی انجام گیرد، نه تعارفات سیاسی یا ملاحظات فردی. 

دولت چهاردهم کار خود را در سال گذشته با رأی اعتماد نمایندگان مجلس به همه وزرای پیشنهادی آغاز کرد؛ رأی اعتماد‌هایی که راه را برای آغاز فعالیت‌های دولت هموار کرد و نشانه‌ای از وجود همبستگی و اتحاد ارکان حاکمیت بود؛ شش ماه از عُمر دولت چهاردهم می‌گذشت که «عبدالناصر همتی» به دلیل عملکرد نامطلوبش در وزارت اقتصاد استیضاح شد. پزشکیان در آن برهه و در واکنش به این استیضاح گفت که با جابه‌جایی افراد هیچ مشکلی حل نخواهد شد و باید به جای جابه‌جایی افراد، سازوکار‌ها را اصلاح کرد.
پس از ناکامی چند وزارتخانه در حل مشکلات و ایجاد نارضایتی‌ها و بعد از آنکه مجدداً زمزمه‌های استیضاح چند وزیر اقتصادی دولت از سوی نمایندگان مجلس به گوش رسید، رئیس‌جمهور در ۱۳ شهریورماه امسال و در یکصد و سیزدهمین نشست مجمع عمومی فرهنگستان علوم پزشکی گفت: «یکی از مشکلات این است که همه چیز را سیاسی می‌بینیم و به جای حل مشکل و مسائل، دنبال تغییر آدم‌ها هستیم». سخنگوی دولت نیز پیرامون استیضاح‌های احتمالی واکنش نشان داده و از نمایندگان درخواست کرده که به جای استیضاح، به دولت فرصت کار بیشتر بدهند. 
در مقابل، نمایندگان درخواست‌کننده استیضاح وزرای دولت نیز این چنین استدلال می‌کنند که «می‌خواهیم با خروج نیرو‌های ضعیف و ناکارآمد به دولت پزشکیان کمک کنیم تا بتواند در ادامه مسیر قوی‌تر و کارآمدتر ظاهر شود. اگر نگاه سیاسی داشتیم، همان ابتدا به کل کابینه رأی اعتماد نمی‌دادیم؛ امروز ترمیم کابینه را امری لازم و ضروری می‌دانیم».
از سوی دیگر، نمایندگان و کنشگران سیاسی انتظار دارند در مقطع فعلی، شخص رئیس‌جمهور دست به کار شود و با رصد دقیق عملکرد وزرایش، نیرو‌های ضعیف را از بدنه دولت خارج کند تا هوای تازه بر دستگاه اجرایی دمیده شود، چرا که با وجود اظهار نظر وی مبنی بر اصلاح در فرآیند سازوکارها، اقدام چشمگیری صورت نگرفته است.
به اعتقاد این طیف، رئیس‌جمهور باید با کنار گذاشتن وزرای ناکارآمد از بدنه دولت، این پیام را به جامعه منتقل کند که وفاق و همگرایی در عمل میان دولت و مجلس وجود دارد.
تا به امروز، تحلیل و تفسیر‌های متعددی درباره ترمیم کابینه از سوی رسانه‌ها، سیاسیون و نمایندگان مجلس ارائه شده است. حال باید دید که آیا رئیس دولت ترجیح می‌دهد که خود برای اصلاح در ترکیب کابینه اقدام کند یا تلاش برخی نمایندگان برای استیضاح‌ها جواب می‌دهد. در چنین شرایطی، به نظر می‌آید اقدام سریع و هدفمند دولت در ترمیم کابینه، نمادی از مسئولیت‌پذیری، آگاهی از نقاط ضعف و عزم واقعی برای اصلاح امور خواهد بود و می‌تواند راه را برای دستیابی هرچه بهتر و بیشتر به سوی «سرمایه‌گذاری برای تولید» هموار کند.
مردم ایران در طول جنگ دوازده‌روزه جان و مال خود را به پای دفاع از کشور گذاشتند و حالا انتظار دارند دولت یک گام فراتر از بازنمایی مشکلات و مدیریت بحران صرف بردارد و با اقدامات اصلاحی و ترمیمی، مسیر بهبود نقاط ضعف را تضمین کند. 
کلام پایانی آنکه جامعه انتظار دارد رئیس‌جمهور با رویکردی عمل‌گرایانه و بی‌تعصب، از ظرفیت این «تغییرات سازنده» برای افزایش هماهنگی در دولت و بهبود خدمت‌رسانی به مردم بهره ببرد. ترمیم به‌موقع کابینه می‌تواند نقطه عطفی در عملکرد هر دولت باشد؛ فرصتی برای بازتعریف اهداف، تجدید روحیه در مدیران و حرکت در مسیر کارآمدی بیشتر؛ مسیری که ثمره آن، رضایت مردم و استحکام اعتماد عمومی به نهاد دولت خواهد بود؛ به بیان دیگر، ترمیم کابینه افزون بر پاسخی به ضعف‌ها و کاستی‌های یک سال و اندی گذشته، فرصتی است تا دولت پیام روشنی به مردم بدهد که با وجود تمام فشار‌ها و مشکلات، مسیر اصلاح و بهبود را جدی گرفته است.