۳ ماهواره ایرانی با پرتابگر سایوز به فضا پرتاب شدند

این پرتاب که در مدار نزدیک زمین و در ارتفاع حدود ۵۰۰ کیلومتری انجام شد، یکی از مهم‌ترین رویدادهای فضایی کشور در سال جاری به شمار می‌رود و امکان بهره‌برداری هم‌زمان از چند ماهواره بومی را در حوزه‌های متنوع خدماتی، زیرساختی و مدیریتی فراهم می‌کند.

اولین ارتباط ماهواره‌ای در پایگاه ماهدشت و حدود ساعت ۸.۳۰ تا ۹ به وقت تهران برقرار خواهد شد.

پایا؛ ماهواره سنجش از دور با دقت تصویربرداری بالا

ماهواره «پایا» که با نام «طلوع ۳» نیز شناخته می‌شود، با مشارکت صنایع الکترونیک ایران طراحی و ساخته شده که در رده ماهواره‌های سنجش از دور قرار دارد و با وزنی در حدود ۱۵۰ کیلوگرم، از جمله پیشرفته‌ترین ماهواره‌های تصویربرداری ساخت داخل محسوب می‌شود. این ماهواره قابلیت تصویربرداری با دقت حدود ۵ متر در حالت تک‌طیفی و ۱۰ متر در حالت رنگی را دارد و برای کاربردهایی همچون مدیریت منابع آب، کشاورزی، پایش محیط‌زیست، نقشه‌برداری و رصد مخاطرات طبیعی طراحی شده است.

ظفر ۲؛ نسل جدید ماهواره دانشگاهی با مأموریت‌های ارتقا یافته

ماهواره «ظفر ۲» نسخه تکامل‌یافته ماهواره ظفر است که با مشارکت دانشگاه علم و صنعت ایران طراحی و ساخته شده و در کلاس وزنی حدود ۱۰۰ تا ۱۳۵ کیلوگرم قرار دارد. این ماهواره با بهره‌گیری از زیرسامانه‌ها و محموله‌های ارتقا یافته، مأموریت‌هایی در حوزه سنجش از دور و جمع‌آوری داده‌های کاربردی برای پایش منابع طبیعی و مدیریت سرزمین را دنبال می‌کند.

کوثر ارتقا یافته؛ تمرکز بر داده‌های کشاورزی و اینترنت اشیا

نسخه دوم ماهواره «کوثر» به‌عنوان ادامه نسل‌های پیشین این خانواده ماهواره‌ای، با هدف جمع‌آوری داده‌های عملیاتی، پایش اراضی کشاورزی و پشتیبانی از کاربردهای مرتبط با اینترنت اشیا توسعه یافته است. این ماهواره نقش مکملی در منظومه ماهواره‌های داده‌محور کشور ایفا می‌کند.

مراسم پخش زنده پرتاب هم‌زمان ٣ ماهواره ایرانی به فضا امروز ۷ دی ماه با حضور حسن سالاریه رئیس سازمان فضایی، ستار هاشمی وزیر ارتباطات و برخی معاونین این وزارتخانه، دکتر غیاثوند رئیس گروه فضایی صاایران، حجت‌الاسلام رستمی رئیس نهاد نمایندگی رهبری در دانشگاه‌ها و محمودرضا آقامیری رئیس دانشگاه شهید بهشتی در محل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان آغاز شد. این مأموریت در چارچوب برنامه توسعه کاربردهای فضایی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و با هدف تقویت خدمات سنجش از دور و توسعه کاربردهای داده‌محور اجرا خواهد شد.

در این مراسم از پوستر رویداد آموزشی طراحی و ساخت ماهواره‌های مکعبی توسط نوجوانان توسط دکتر علامتی مدیر عامل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و با همراهی رئیس سازمان فضایی کشور رونمایی شد.

حسن سالاریه رئیس سازمان فضایی ایران در این مراسم با اشاره به گسترش برنامه‌های فضایی کشور گفت: انعقاد قرارداد با شرکت‌ها و مجموعه‌های مختلف و به ثمر رسیدن ماهواره‌های طراحی و ساخته‌شده، نشان‌دهنده توسعه، گستردگی و افزایش سرعت رشد صنعت فضایی ایران است.

ورود بخش خصوصی نویدبخش آینده‌ای روشن برای صنعت فضایی 

وی افزود: ورود بازیگران جدید، به‌ویژه بخش خصوصی و شرکت‌های دانش‌بنیان، نویدبخش آینده‌ای روشن برای صنعت فضایی کشور است. این روند علاوه بر توسعه فناوری، زمینه‌ساز اقتصادی شدن صنعت فضاست؛ موضوعی که به‌طور جدی در دولت دنبال می‌شود.

رئیس سازمان فضایی ایران با بیان اینکه محصولات و گزارش‌های مبتنی بر تصاویر ماهواره‌ای می‌توانند ارزش افزوده قابل توجهی ایجاد کنند، تصریح کرد: از چند منظر می‌توان برای صنعت فضایی کشور ارزش اقتصادی تعریف کرد که این موضوع نقش مهمی در پایداری و رشد این حوزه دارد.

ایران جزو ۱۰ تا ۱۱ کشور برتر دنیا در صنعت فضایی است

با اشاره به جایگاه ایران در صنعت فضایی جهان اظهار کرد: جمهوری اسلامی ایران جزو ۱۰ تا ۱۱ کشور برتر دنیاست که به‌صورت هم‌زمان توان طراحی و ساخت ماهواره، ماهواره‌بر و زیرساخت‌های پرتاب، دریافت داده و پردازش تصاویر را در اختیار دارد و سال‌هاست در این حوزه به‌طور مستمر فعالیت می‌کند.

وی ادامه داد: آنچه برای ما ضروری است، افزایش تعداد ماهواره‌ها، ارتقای دقت و کیفیت آن‌ها و توسعه کلاس‌های مختلف ماهواره‌ای از جمله مخابراتی، سنجشی، راداری و تصویربرداری است. صنعت فضا در دنیا کاملاً رقابتی است و کشورهایی که وارد این حوزه شده‌اند، در حال افزایش بهره‌برداری خود از فضا هستند.

باید با شتاب بالا مسیر توسعه را ادامه دهیم

رئیس سازمان فضایی ایران با تأکید بر لزوم حفظ شتاب توسعه گفت: کشورهای جدیدی به رقابت فضایی وارد شده‌اند و بسیاری از کشورهایی که پیش‌تر نقشی در این صنعت نداشتند، اکنون سرمایه‌گذاری خود را آغاز کرده‌اند. ما نیز باید با تکیه بر فناوری‌های بومی، نیروی انسانی داخلی و با شتاب بالا، مسیر توسعه را ادامه دهیم.

سالاریه درباره رتبه دقیق ایران در میان کشورهای فضایی گفت: تعیین جایگاه دقیق در میان این ۱۰ یا ۱۱ کشور کار ساده‌ای نیست، اما باید توجه داشت که از میان حدود ۲۰۰ کشور جهان، کمتر از پنج درصد توانمندی کامل فضایی دارند و ایران یکی از این کشورهاست.

وی در پایان با اشاره به ویژگی‌های فنی ماهواره‌های پرتاب‌شده گفت: ماهواره‌هایی که اخیراً و در گذشته پرتاب شده‌اند، از نظر دقت و کیفیت در زمره ماهواره‌های پیشرفته قرار دارند و در حوزه تصویربرداری به دقت‌هایی در حدود ۱۵ متر دست یافته‌اند که نشان‌دهنده ارتقای قابل توجه توان فنی کشور است.

لزوم ترویج صنعت فضایی در میان آحاد جامعه

وی با تأکید بر اهمیت «ترویج» در کنار توسعه علمی، گفت: یکی از موضوعات مهمی که شاید کمتر به آن توجه شده، ترویج صنعت فضایی در میان آحاد جامعه است؛ موضوعی که به اندازه توسعه علمی اهمیت دارد و بدون آن، دستاوردهای فناورانه اثرگذاری نهایی خود را نخواهند داشت.

وی با بیان اینکه نگاه وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات به حوزه فضا نگاهی تحولی است، افزود: اگر نتوانیم با زبان ساده با اقشار مختلف جامعه ارتباط برقرار کنیم، تمام تلاش‌هایی که برای رشد صنعت فضایی انجام می‌شود، ممکن است به نتیجه مطلوب نرسد. هدف ما این است که پیشرفت‌ها و دستاوردهای فضایی در میان مردم جایگاه پیدا کند و مطالبه‌گری عمومی نسبت به این صنعت شکل بگیرد.

رئیس سازمان فضایی ایران با مروری بر تاریخچه صنعت فضایی جهان، اظهار کرد: از دهه ۶۰ قرن بیستم و در دوران جنگ سرد، رقابت بلوک شرق و غرب در صنعت فضایی آغاز شد. در سال ۱۹۵۷ با قرار گرفتن نخستین ماهواره شوروی در مدار، رقابت‌های فضایی شکل گرفت. این صنعت از ابتدا صنعتی پرهزینه، اقتدارآفرین و راهبردی بوده و بدون همراهی جامعه، نخبگان و بدنه مدیریتی، توسعه آن امکان‌پذیر نیست.

سالاریه ادامه داد: نگاهی به فیلم‌ها، سریال‌ها و نمایشگاه‌های فضایی آن دوران نشان می‌دهد که کشورها از همان ابتدا به جلب توجه افکار عمومی و ایجاد انگیزه در جامعه اهمیت می‌دادند. صنعت فضایی بدون همراه کردن مردم و ایجاد شور و اشتیاق در میان نخبگان، نمی‌تواند مسیر رشد پایدار را طی کند.

وی با اشاره به دشواری‌های فعالیت در این حوزه گفت: صنعت فضایی صنعتی پرزحمت و پرچالش است. ماهواره‌هایی که امروز مشاهده می‌کنیم، حاصل شبانه‌روز تلاش، صبر، استقامت و فداکاری متخصصان این حوزه است. در شرایط فعلی، رسیدن به موفقیت نیازمند انگیزه بالا، پشتکار، توان علمی و تحمل سختی‌هاست.

در صنعت فضایی، مفهومی به نام شکست وجود ندارد

رئیس سازمان فضایی ایران با تأکید بر نقش اطلاع‌رسانی و ترویج افزود: در وزارت ارتباطات، این موضوع به‌صورت جدی دنبال می‌شود و تلاش ما این است که پرتاب‌های فضایی و رویدادهای مهم این صنعت به‌طور شفاف در معرض دید مردم قرار گیرد. در صنعت فضایی، مفهومی به نام شکست به معنای رایج آن وجود ندارد؛ هر مأموریت یک آزمون و تجربه برای دستیابی به موفقیت‌های بزرگ‌تر است.

وی در تشریح پیچیدگی‌های فنی ساخت ماهواره توضیح داد: فرآیند ساخت ماهواره از طراحی آغاز می‌شود و شامل هزاران قطعه است که باید در سخت‌ترین شرایط، از ارتعاشات شدید هنگام پرتاب تا تشعشعات پرانرژی و اختلاف دما در مدار، به‌صورت هماهنگ عمل کنند. شرایط فضا کاملاً متفاوت از زمین است؛ در فضا خبری از انتقال حرارت از طریق هوا نیست و تشعشعاتی وجود دارد که می‌تواند به اجزای ماهواره آسیب بزند.

سالاریه ادامه داد: به همین دلیل، انواع شبیه‌سازی‌ها، آزمون‌ها و تست‌های پیچیده بر اساس استانداردهای بین‌المللی در آزمایشگاه‌ها انجام می‌شود تا شرایط واقعی فضا بازسازی شود. با این حال، قرار گرفتن موفق ماهواره در مدار، بخش نهایی و تعیین‌کننده این فرآیند است و بدون آن، همه شبیه‌سازی‌ها ناقص خواهد بود.

رئیس سازمان فضایی ایران تصریح کرد: صنعت فضایی صنعتی است که به صبر، استمرار و نگاه بلندمدت نیاز دارد و ترویج درست آن در جامعه، یکی از الزامات اصلی موفقیت و پیشرفت پایدار در این حوزه به شمار می‌رود.

رئیس سازمان فضایی ایران با اشاره به ماهیت آزمون‌محور فعالیت‌های فضایی تصریح کرد: موضوع «شکست» در صنعت فضایی امری کاملاً طبیعی است. هر عملیات فضایی در واقع یک آزمون و یک تست علمی برای مهندسان و دانشمندان به شمار می‌رود و حتی در صورت بروز مشکل، داده‌های به‌دست‌آمده ارزشمند و قابل استفاده هستند.

سالاریه افزود: هر لحظه‌ای که ماهواره در مدار زمین قرار دارد، حجم قابل‌توجهی از داده‌های فنی جمع‌آوری می‌شود که این اطلاعات به‌دقت تحلیل و آنالیز شده و در طراحی و ساخت ماهواره‌های آینده مورد استفاده قرار می‌گیرد. همین چرخه یادگیری مستمر است که موجب بلوغ و پیشرفت صنعت فضایی می‌شود.

وی با قدردانی از تلاش متخصصان داخلی اظهار کرد: امروز به نقطه‌ای رسیده‌ایم که با تکیه بر دانش بومی، توان طراحی و ساخت ماهواره، ماهواره‌بر و همچنین قرار دادن ماهواره در مدار را داریم. این دستاوردها حاصل تلاش شبانه‌روزی متخصصانی است که در پایگاه‌های پرتاب و مراکز فنی کشور فعالیت می‌کنند.

رئیس سازمان فضایی ایران تأکید کرد: این موفقیت‌ها با حمایت دستگاه‌های دولتی و به‌ویژه وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات محقق شده و این وزارتخانه با تمام توان از توسعه صنعت فضایی کشور پشتیبانی می‌کند.

وی در پایان با ابراز امیدواری نسبت به آینده این صنعت گفت: امیدواریم با تداوم این مسیر، شاهد موفقیت‌های بزرگ‌تر و افتخارآفرینی‌های بیشتر در حوزه فضایی کشور باشیم.

محرم غیاثوند، رئیس گروه فضایی صاایران در برنامه پرتاب همزمان ۳ ماهواره ایرانی به فضا، با اشاره به نقش وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و سازمان فضایی ایران در توسعه صنعت فضایی کشور، اظهار کرد: این مسیر با پشتکار متخصصان سازمان فضایی ایران و حمایت‌های مستمر مدیریتی شکل گرفته و امروز شاهد ورود جدی‌تر کشور به مراحل عملیاتی صنعت فضا هستیم.

وی با اشاره به پیشینه علمی ایران در حوزه نجوم و فضا گفت: اگرچه شکل‌گیری فناوری ماهواره‌ای به معنای امروزی آن مربوط به دهه‌های اخیر است، اما دانشمندان ایرانی و مسلمان قرن‌ها پیش سهم بزرگی در بنیان‌گذاری علوم نجومی داشته‌اند. نظریه‌های زمین‌مرکزی قرن چهارم هجری قمری توسط دانشمندانی همچون ابوریحان بیرونی به‌صورت جدی مورد نقد قرار گرفت و این نگاه علمی، قرن‌ها بعد زمینه‌ساز تحولاتی شد که در نهایت به نظریات دانشمندانی مانند گالیله انجامید.

ایران هنوز به جایگاه شایسته خود در صنعت فضایی جهانی نرسیده است

غیاثوند با بیان اینکه ایران هنوز به جایگاه شایسته خود در صنعت فضایی جهانی نرسیده است، افزود: آغاز جدی صنعت فضایی کشور به فعالیت‌های تحقیقاتی و صنعتی بازمی‌گردد که با همکاری وزارت دفاع و سپس وزارت ارتباطات شکل گرفت و تمرکز آن بر توسعه ماهواره‌های تحقیقاتی و عملیاتی بود. نتیجه این تلاش‌ها، ساخت و پرتاب نخستین ماهواره بومی کشور با نام «امید» در سال ۱۳۸۷ بود که نقطه عطفی در تاریخ فضایی ایران محسوب می‌شود.

وی با تشریح مراحل عملیاتی شدن یک ماهواره توضیح داد: پرتاب موفق تنها گام نخست است. پس از آن، ارزیابی دقیق عملکرد ماهواره، صحت عملکرد تجهیزات در محیط فضا، بارگذاری و تست نرم‌افزارها و در نهایت راه‌اندازی کامل ماهواره انجام می‌شود. این فرآیند معمولاً بین یک تا دو ماه زمان می‌برد و هزاران سامانه باید بدون نقص کار کنند؛ چراکه حتی از کار افتادن یک سامانه می‌تواند مأموریت را با شکست مواجه کند.

رئیس گروه فضایی صاایران با تأکید بر پیچیدگی و حساسیت این مراحل گفت: تیم‌های فنی در این مدت به‌صورت شبانه‌روزی فعالیت می‌کنند و طبیعی است که فشار کاری بالایی را تحمل کنند. به همین دلیل از رسانه‌ها درخواست داریم پس از انجام پرتاب، فرصت و آرامش لازم را برای گروه‌های سازنده فراهم کنند تا فرآیندهای حساس پس از پرتاب با دقت انجام شود.

بخش عمده تجهیزات و سامانه‌های مورد استفاده در ماهواره‌ها بومی‌سازی شده

وی با اشاره به فعالیت‌های اخیر سازمان فضایی ایران افزود: در سال‌های گذشته، با تکیه بر توان شرکت‌های دانش‌بنیان داخلی، گام‌های مهمی در حوزه ماهواره‌های سنجشی و تصویربرداری برداشته شده است. بخش عمده تجهیزات و سامانه‌های مورد استفاده در این ماهواره‌ها بومی‌سازی شده و برای نخستین بار در مدار قرار گرفته‌اند.

باید به سمت منظومه‌سازی ماهواره‌ای حرکت کنیم

غیاثوند ادامه داد: توسعه فناوری فضایی صرفاً با یک ماهواره محقق نمی‌شود، بلکه باید مأموریت‌ها تداوم داشته باشند و در نهایت به سمت منظومه‌سازی ماهواره‌ای حرکت کنیم. این رویکرد امکان ارائه خدمات پایدار و کاربردی را فراهم می‌کند و یکی از الزامات ورود به مرحله توسعه صنعتی در حوزه فضاست.

وی در پایان با قدردانی از تلاش متخصصان صنعت فضایی کشور تأکید کرد: فعالیت‌های انجام‌شده حاصل تلاش شبانه‌روزی دانشمندان، مهندسان و شرکت‌های دانش‌بنیان است. این مسیر با وجود عدم قطعیت‌ها و چالش‌های فنی، با انگیزه و باور به توان داخلی ادامه خواهد یافت.