از خطرناک‌ترین منطقه جهان در پاکستان (بخش دوم و پایانی)

نویسنده: سوزانه کولبل
ترجمه: محمدعلی فیروزآبادی
ارتش پاکستان توانایی لازم برای توقف پیشروی طالبان را ندارد. چند هفته پیش نیز بنیادگرایان دره زیبای سوات در قلب پاکستان را تحت کنترل خود درآوردند تا در آنجا به گفته خودشان قوانین شریعت را اجرا و در عین حال با بهره برداری از منابع زمرد آن منطقه بتوانند هزینه جنبش های خود را تامین کنند. دولت پاکستان ضعیف تر از آن است که بتواند با شبه نظامیان این منطقه حتی به آتش بسی نصفه و نیمه دست پیدا کند. امورات این منطقه در چنگال «مولانا فضل الله» است یعنی همان کارگر سابق پیست اسکی سوات که از دو سال پیش با اعمال خود مردم منطقه مالاکند را به زندگی در ترس و وحشت وادار کرده است.
این جو ترور و وحشت به داخل پاکستان و به پنجاب و شهر مرکزی آن یعنی لاهور هم رسیده است. این شهر و به عبارتی این مرکز فرهنگی و لیبرال پاکستان در کنار مرز هند قرار دارد. به عنوان مثال بر سردر یکی از خیاطی های این شهر تابلویی نصب شده است که روی آن می خوانیم: «از ارائه خدمات به خانم ها معذوریم.» بسیاری از کارشناسان چنین اعمالی را نشانه یی از طالبانیزه شدن این شهر بزرگ قلمداد می کنند. در ماه اکتبر هم یکی از کافه های نزدیک به ایستگاه مرکزی لاهور بر اثر یک انفجار انتحاری ویران شد زیرا از قرار معلوم آن محل وعده گاه دختران و پسران مجرد بوده است. به فاصله یی کوتاه پس از آن سه بمب در یک جشنواره هنری منفجر شد. امروزه تعداد افرادی که در پاکستان بر اثر حملات تروریستی کشته می شوند، از افغانستان بیشتر است و تنها در سال گذشته 2267 پاکستانی قربانی این حملات شدند.
ارتش از رویارویی جدی با بنیادگرایان هراس دارد و علاوه بر آن هنوز هم بسیاری از افسران ارتش دشمن اصلی خود را نه طالبان بلکه هندوستان می دانند، همان کشوری که زمانی پاکستان از آن جدا شد و تا به امروز سه بار با آن به جنگ پرداخته است. بسیاری از افسران می گویند جنگ علیه ترور در مناطق شمال غربی از سوی امریکایی ها به آنان تحمیل شده است و عقیده دارند در جنگی بیهوده و اشتباه شرکت کرده اند.
رهبری ارتش پاکستان از چند دهه پیش آزادی عمل گسترده یی به سرویس آی اس آی در رابطه با گروه های تروریستی داده است. «احمد شجاع پاشا» مردی خوش برخورد می نماید و موهایش را به یک طرف سر شانه کرده است. این ژنرال پاکستانی در حالی که در دفتر شیک خود در مقر اصلی آی اس آی واقع در اسلام آباد نشسته است، می گوید: «آی اس آی یک نهاد امنیتی است و در جبهه مقدم دفاع از کشور فعالیت می کند.»
با این حال این نهاد اطلاعاتی امنیتی حتی در حوزه سیاست خارجی هم نفوذ دارد. پاشا به دورانی در دهه 80 اشاره می کند که پاکستان در جنگ علیه اشغالگران شوروی در افغانستان همراه با امریکایی ها از مجاهدین پشتیبانی می کرد. به گفته وی در آن زمان این نوع کمک ها مطلوب بود و سپس ادامه می دهد: «من تقاضا دارم بپذیرید که سازمان های اطلاعاتی افغانستان و هندوستان هم علیه ما اقدام می کنند. البته ما هم کارهایی می کنیم که بعضاً نباید انجام شود.»
امریکایی ها از مدت ها پیش به فعالیت های آی اس آی بدگمان هستند و این سازمان را به رفتاری دوگانه متهم می کنند. به عنوان مثال «پرویز مشرف» رئیس جمهور پیشین پاکستان پس از حملات یازدهم سپتامبر 2001 داوطلبانه به شکار تروریست های القاعده که در مناطق مرزی مخفی شده بودند پرداخت و توانست از این راه کمک های نظامی میلیاردی دریافت کند. اما وی در همان زمان چنان دست رهبری طالبان را باز گذاشت که منجر به قدرت گیری دوباره آنان شد.
چندی پیش یکی از مقامات دولت اوباما به نحوی بی سابقه و علنی در نشریه نیویورک تایمز مستقیماً سازمان آی اس آی را متهم کرد که از طالبان در جنگ با متحدان امریکا و دولت کرزی حمایت های تسلیحاتی می کند و علاوه بر آن در جمع آوری نیرو برای این گروه همکاری دارد. شنود مکالمات رادیویی و تلفنی هم نشان می دهد اعضای آی اس آی قبل از هر حمله نیروهای ائتلاف، به طالبان هشدارهای لازم در آن مورد را می دهند.
این خبرها و گزارش با تصویری که مدیر سابق نهاد اطلاعاتی امریکایی «ان اس ای» یعنی «مایک مک کانل» سال پیش در پاکستان ارائه می داد مطابقت دارد. یک ژنرال دو ستاره پاکستانی در کمال آرامش به مک کانل گفته بود: «اگر چه ما به دلایل سیاسی با طالبان می جنگیم اما خواهان نابودی این گروه نیستیم زیرا امریکایی ها در درازمدت افغانستان را ترک می کنند و ارتش پاکستان باید مطمئن باشد که هندوستان از این خلاء قدرت سوءاستفاده نخواهد کرد. به همین خاطر ما باید از طالبان حمایت کنیم.»
به همین دلیل است که «بروس ریدل» مشاور اوباما عقیده دارد پاکستان غولی را خلق کرده است که حالاخالق خود را هم تهدید می کند. و «مادلین آلبرایت» وزیر خارجه اسبق امریکا هم از پاکستان به عنوان «میگرن جهانی» یاد می کند زیرا به عقیده وی سلاح های اتمی پاکستان می تواند در اختیار تروریست ها قرار گیرد و این کابوس امریکایی ها از زمان حملات یازدهم سپتامبر است.
البته ژنرال پاشا این نگرانی ها را محدود به همان پایتخت های کشورهای غربی می داند. او در حالی که در فنجان های ظریف انگلیسی چای می ریزد، تصور غرب از احتمال غلتیدن پاکستان به دامن تروریست های بنیادگرا را مردود می شمارد و می گوید: «امکان ندارد چنین اتفاقی بیفتد.»
اما این ژنرال هم گاهی اشتباه می کند. همین چندی پیش بود که او از رهبر مخوف طالبان پاکستان یعنی از بیت الله محسود به عنوان «میهن پرست» یاد کرد. معلوم نیست وجود چنین فردی برای پاکستان مفید است یا برای آی اس آی یا دیگری؟ این در حالی است که دولت امریکا برای سر این رهبر طالبان جایزه یی پنج میلیون دلاری تعیین کرده است.
سردبیری: تیتر اصلی سند «طالبان پشت دروازه‌های اسلام‌آباد» بوده است که برای هماهنگی با بخش اول به صورت مشاهده شده تغییر یافت.