پیامدها و دستاورهای نشست آستانه

محمد حسین محترم در کیهان نوشت:
نشست آستانه فرصتی براي سوريه می‌تواند باشد که براي اولين بار دولت سوریه و برخی گروه‌های مسلح بعد از ناامیدی از ساقط کردن دولت قانونی این کشور دور یک میز جمع شدند. مذاکرات آستانه مقدمه‌ای براي پيروزي‌هاي سياسي ملت سوريه در برابر تروريسم است. هرچند به دلیل فشار حامیان غربی – عربی بر گروهای مسلح باید با کمی احتیاط به نتایج این نشست نگاه کرد و منتظر آینده بود، اما در عین حال در‌باره واقعیت‌هایی که تاکنون آشکار شده باید گفت:
1- گفت‌وگوهای آستانه دستور کار مشخصي داشت که در بیانیه پایانی نیز بر آنها تاکید شده است. اولاً هدف تثبيت توقف درگيري‌ها بود. ثانیاً روشن شدن تفاوت ميان گروه هاي تروريستي تکفيري صهيونيستي مثل داعش و جبهه النصره و غيره با گروه هاي مسلحي که توقف درگيري‌ها را تا به اینجای کار پذیرفته‌اند. ثالثاً تلاش برای مبارزه با تروريسم به عنوان نقطه مشترک است و اين مسئله آزموني براي ميزان جديت گروه‌هاي مسلح و حاميان آنان در مسئله مبارزه با تروريسم است و مخالفان مسلح باید جديت خود را در مبارزه با تروريسم نشان دهند. لذا تقويت آتش‌بس و دستيابي به تفاهم در مبارزه عليه تروريسم به ویژه تروريست‌هاي داعش و جبهه فتح الشام (جبهه النصره سابق) که مشمول توافق آتش‌بس نيستند، از موضوعات مهم در دستور کار مذاکرات آستانه بود. در این خصوص باید به پیروزی‌های همزمان ارتش سوريه در آزادسازی مناطق راهبردي صوران و سرجه و مران که از مراکز مهم تروريست‌ها بودند، اشاره کرد که راه را برای رسیدن ارتش سوريه به شهر الباب به عنوان بزرگ‌ترين پايگاه داعش در شمال سوریه کوتاه و هموار کرد.
2- اين گفت‌وگوها هم بُعد نظامي داشت که همان مبارزه با تروریسم و تروریست‌های تکفیری است و هم بُعد سياسي که راه را برای گفت‌وگوهای سوری – سوری فراهم می‌کند تا دولت و گروه‌های داخلی سوریه در مقابل تروریست‌های تکفیری یک جبهه واحد با محوریت دولت قانونی و ارتش منسجم تشکیل دهند.
3- نشست آستانه یک پیروزی برای محور مقاومت چه در عرصه ميداني و چه در عرصه ديپلماسي و نتیجه آزادسازی حلب و ناکامي تروریست‌ها و حاميان بین‌المللی و منطقه‌اي آنان است و نشان از شکست بین‌المللی کردن بحران سوریه و طرح‌های غرب و به ويژه آمريکا و موفقیت تلاش‌های منطقه‌ای با ابتکار ایران و روسیه دارد. نکته مثبت این نشست حضور معارضان مسلح و عدم حضور موثر آمریکاست. لذا نه تنها آمريکا بلکه غرب از جمله لندن و ناتو و همچنین اسرائيل، از اينکه نتوانسته‌اند در سوريه به اهداف خود که همانا سرنگونی دولت سوريه بود، برسند، خشمگين هستند و این ناتوانی در اهداف و خشمگینی متعاقب آن به دلیل حمايت‌هاي ايران و روسيه از دولت قانوني بشار اسد است. بخشی از این عصبانیت آمریکایی‌ها را باید در کلید خوردن طرح منع اجازه سفر سردار حاج قاسم سلیمانی به کشورهای جبهه مقاومت از جمله عراق و سوریه در کنگره آمریکا و اظهارات سامانتا پاور نماینده این کشور در نشست شورای امنیت جستجو کرد. چراکه امروز تمام تلاش‌های آمریکا برای تسلط بر غرب آسیا شکست خورده است. غيبت کشورهاي عربي حامی تروریست‌ها به ويژه عربستان سعودي در نشست آستانه را نیز باید نشانه انزواي حاميان تروريسم تلقی کرد.
4- یکی از پیامدهای نشست آستانه در صورت موفقیت آمیز بودن، اين است که گروه هاي معارض به همراه نظام سوريه عليه گروه هاي تروريستي بسيج خواهند شد و شکاف عمیقی بین گروه‌های تروریستی ایجاد خواهد کرد و جبهه هاي نبرد با نظام سوريه را عملا فرو خواهد پاشید .
5- محور مذاکرات آستانه گروه‌هاي مسلح بودند نه گروه‌هاي سياسي و موضوع اصلي مذاکرات تحولات ميداني و بحث آتش بس بود نه مذاکرات سیاسی در‌باره سرنوشت بشار اسد و دوره انتقالي و هرگونه تصميم گيري نسبت به آينده سياسي سوريه مربوط به خواست و راي مردم سوريه خواهد بود. این مذاکرات نمی‌تواند تروريست هاي ديروز را به سياستمداران امروز تبديل کند و حضور گروههاي مسلح در نشست آستانه به معناي به رسميت شناختن آنها به عنوان گروههاي سیاسی نیست. لذا پیشینه تروریستی آنها هرگز فراموش نخواهد شد و نباید فراموش کرد که محمد علوش سرپرست گروه‌های مسلح شرکت‌کننده در این مذاکرات سرکرده گروه تروریستی جیش‌الاسلام و جانشین برادرش زهران علوش است که فعلاً موافقت کرده به روند آتش‌بس بپیوندد. زهران علوش در حمله جنگنده‌های سوری به همراه تعدادی دیگر از رهبران تروریستها کشته شد. محمد علوش در گفت‌وگو با پایگاه بلومبرگ به کمک‌های رژیم صهیونیستی به تروریست‌ها اذعان و از اینکه این رژیم مجروحان تروریست‌ها را در بیمارستان‌های خود درمان کرده، تشکر و تاکید کرده بود نیروهایش هیچ‌گاه با اسرائیل نخواهند جنگید!
6- نشست آستانه می‌تواند دلیلی بر افزايش مشروعيت و اقتدار نظام سوريه و ثبات نسبي در این کشور پس از آزادي حلب و حاکي از دست برتر سوريه و متحدانش در برابر تروريستها و حاميانشان باشد. همچنین این نشست نشانه‌ای از آغاز روند بازسازي در این کشور است‌، آن‌گونه که بشار اسد در مصاحبه با شبکه تي‌بي‌اس ژاپن بر آن تاکید کرده که «اولویت با دستیابی به آتش‌بس برای حمایت از زندگی مردم خواهد بود»
7- نشست آستانه یک بار دیگر نقش سازنده جمهوری اسلامی را در منطقه به نمایش گذاشت که همواره با یک موضع اصولي بر مبارزه با تروریسم و اولويت دادن همزمان به راهکار سياسي براي حل بحران سوريه تاکید داشته است.
8- مذاکرات آستانه ، مذاکراتی سوري - سوري است و ايران و روسيه به عنوان متحدان سوريه و ترکيه به عنوان وکیل مخالفان مسلح و همچنین نماينده سازمان ملل فقط ناظر اين مذاکرات هستند. آن‌گونه که بشار جعفري در کنفرانسي خبري در آستانه تاکید کرده اين مذاکرات تنها مختص طرف هاي سوري است و ترکيه در اين گفت‌وگو شرکت نخواهد داشت.
9- ترکيه که به عنوان رابط گروه‌هاي مسلح در این مذاکرات حضور دارد، هرچند تمایل خود را برای نزديکي و همسويي با ایران و روسيه در جهت کمک به حل بحران سوريه نشان داده اما باید این تمایل خود را در عمل نشان دهد و با دست برداشتن از حمایت از تروریست‌ها، مبارزه واقعی با تروریسم را در دستور کار خود قرار دهد و از هرگونه تلاش برای دخالت در سرنوشت سوریه خودداری کند. در این خصوص سخنان معاون نخست وزير ترکیه که به حمایت این کشور از تروریستها اذعان کرده، می‌تواند امیدوارکننده باشد. مهمت شمشک در مجمع جهاني اقتصاد در داووس سوييس گفته کشورش ديگر نمي‌تواند بر حل بحران سوريه بدون بشار اسد تاکيد داشته باشد. وی تصریح کرده ترکیه هرچند مدتها مخالف اسد بود و از گروه‌هاي مسلح (تروریست‌ها) در حال جنگ عليه دمشق حمايت مي‌کرد، اما اکنون بايد «و‌اقع بين‌» باشد و اين موضوع را درک کند که «‌واقعيت‌ها‌» در سوريه به طور قابل توجهي تغيير کرده است. هرچند این اظهارات اذعان به واقعیت‌هاست اما باید دید این مواضع‌، مواضعی استراتژیک است یا تاکتیکی؟
10- البته باید توجه داشت مخالفان مسلحی که در مذاکرات شرکت کردند از قبل از آغاز نشست و همزمان با آن تحت فشار کشورهای غربی ساز ناکوک خود را کوک کردند و تلاش داشتند توقف حملات علیه تروریست‌ها را در دستور کار نشست قرار دهند. چنان‌ که بعد از گفت‌وگوی هیئت مخالفان مسلح با دیپلمات‌های غربی از جمله انگلیس و فرانسه در آستانه قزاقستان یک روز قبل از برگزاری نشست‌، محمد علوش تهدید کرد در صورت عدم تحقق خواسته‌هایشان به جنگ ادامه خواهند داد. هفت‌ماه پیش نیز مذاکرات حل بحران سوریه با کارشکنی گروه‌های مسلح تحت حمایت کشورهای ضدسوری از جمله آمریکا‌، ترکیه و عربستان متوقف شد.

معمای پسا برجام ترامپ

 محمدجواد اخوان در جوان نوشت:
 اكنون چند روزي است كه زمام دولت ايالات‌متحده امريكا در اختيار يكي از جنجالي‌ترين رؤساي‌جمهور تاريخ اين كشور قرارگرفته و درباره رويكرد احتمالي وي در حوزه‌هاي مهم سياست خارجي امريكا، پرسش‌هايي جدي‌ در مقابل تحليلگران قرار دارد. از پرسش‌هاي مهمي كه اين روزها بيشتر مطرح مي‌شود، «معماي برجام و ترامپ» است و در پي پاسخ به اين سؤال است كه دونالد ترامپ سرمايه‌دار، با برجام چه خواهد كرد؟
اين سؤال از آنجا مهم است كه پيش‌تر و در جريان رقابت‌هاي انتخاباتي، او برجام را شديداً موردحمله قرار داده و از پاره كردن اين سند، سخن به ميان آورده بود. البته لحن ترامپ در روزهاي بعد و به‌خصوص پس از انتخابات، تا حدي تعديل شد، اما روشن است كه درهرحال ترامپ ميانه خوبي با برجام ندارد و آن را به زيان دولت خود مي‌داند.

اكنون به‌نظر مي‌رسد ترامپ در مواجهه با برجام سياست هوشمندانه‌تري اتخاذ كرده، اينك او همچنان به دنبال پاره كردن برجام، بدون پرداخت هزينه آن است. هدف اساسي‌اي كه ترامپ و تيم او نشانه گرفته‌اند، تلاش براي برهم خوردن اين توافق، البته با هزينه طرف مقابل، يعني ايران است. راهبرد اتخاذي براي تحقق اين هدف نيز در يادداشت چندي پيش فارين افرز آمده بود. اين نشريه معتبر امريكايي در يادداشتي با عنوان «زمان سخت‌گيري به ايران فرارسيده است» پيشنهاد داده بود: «با توجه به جنبه‌هاي نگران‌كننده‌اي كه در برجام وجود دارد، رئيس‌جمهور بعدي امريكا بايد آن را اصلاح كند... ايالات‌متحده علاوه بر تجديدنظر در برجام، بايد ايران را به‌خاطر اقداماتش در منطقه، حمايت از تروريسم و نقض حقوق بشر تنبيه نمايد... بايد با بازگشت تحريم‌ها تا جايي كه ممكن است ايران را از اقتصاد جهاني جدا نماييم... واشنگتن هنگامي‌كه در حال اجراي فشار اقتصادي و تفرقه‌افكني در جامعه ايران است، نبايد از پس زدن نفوذ اين كشور در خاورميانه غافل بماند.»

در همين راستا، ركس تيلرسون، وزير جديد امور خارجه اين كشور گفته است «بازنگري كامل در موافقت‌نامه هسته‌اي با ايران را توصيه خواهد كرد.» او همچنين اضافه كرده است «ايران نبايد غني‌سازي و مواد غني‌شده داشته باشد، برجام ايران را از خريد بمب اتم منع نمي‌كند! اين توافق، توان ايران براي دسترسي به سلاح هسته‌اي را متوقف مي‌كند، اما براي هميشه مانع آن نمي‌شود. برجام، توان خريد سلاح هسته‌اي را از ايران سلب نمي‌كند. توافق بايد به‌طور كامل مانع دستيابي ايران به سلاح هسته‌اي شود. اين بدان معني است كه اين كشور غني‌سازي نداشته و مواد غني‌شده در اين كشور وجود نداشته باشد. در مقابل، بايد دسترسي ايران به كاربردهاي صلح‌آميز هسته‌اي، مانند پزشكي هسته‌اي را تحت نظارت كامل فراهم كرد.»
به‌نظر مي‌رسد تيم جديد دولت امريكا، به دنبال بازي جديدي است كه در آن با اصلاح و بازتعريف مجدد برجام، امتيازات بيشتري كسب كند و با اعمال تحريم‌هاي گسترده‌تر و تشديد تحريم‌هاي كنوني به بهانه‌هاي مختلف، زمينه را براي برهم خوردن توافق فعلي از سوي طرف مقابل –يعني ايران- فراهم آورد.

حال ما چه بايد بكنيم؟ به‌عبارت‌ديگر در چنين شرايطي تصميم معقول و منطبق بر منافع ملت ايران چيست؟ از سويي ممکن است سريال ‌ نقض‌ برجام از طرف امريكا ادامه ‌یابد و نبايد اميد چنداني به متحدان اروپايي امريكا براي حل‌وفصل اين موضوع داشت. در چنين شرايطي تسليم محض اراده طرف غربي شدن و پذيرش نقض‌هاي احتمالی، خلاف عزت ملي است و قطعاً ملت ايران چنين چيزي را نمي‌پذيرد. از سويي اگر پاره كردن برجام از سمت جمهوري اسلامي ايران باشد، مطلوب ترامپ و تيمش تحقق‌يافته است!

قطعاً پاسخ به اين پرسش، به اين سادگي نيست و بايد معادلات چندوجهي و چند مجهولي مختلفي را توأمان بررسي كرد تا به پاسخ دقيق و بهينه‌اي رسيد. آنچه روشن است، منافذ و ايرادات متني برجام و شتاب‌زدگي مذاكره‌كنندگان خودي، اينك به ياري طرف مقابل آمده است.
 براي آنكه بتوان راهبرد مقابله‌اي در مواجهه با سناريوي جديد پسابرجامي امريكا داشت، بايد چند مسئله را به‌عنوان پيش‌نياز تحقق بخشيد. نخست آگاه‌سازي ملت ايران در خصوص سناريوي حريف و نيز ريشه‌هاي آن (پايان دادن به پنهان‌كاري در مورد واقعيت‌هاي برجام و رهاوردهاي آن)، دوم مواجه‌شدن منطقي و غيرتخيلي با پديداري به نام «برجام» (بي‌ترديد، آفتاب تابان خواندن آن در شرايط موجود هيچ كمكي به حل مسئله نمي‌كند). سوم برنامه‌ريزي براي تغيير فاز در ديپلماسي. چه بخواهيم و چه نخواهيم طرف مقابل با روي كار آوردن مهره جديد، بازي جديدي شروع كرده است، ما نيز اگر بخواهيم متقابل هوشمندانه برخورد كنيم، كليشه و تكرار سناريوي لبخند، پاسخگو نيست. بايد تغيير جدي در نوع مواجهه با طرف مقابل شكل بگيرد كه طيف گسترده‌اي از تغيير گفتمان و ادبيات ديپلماتيك، تغيير چهره‌ها و پرهيز از التماس در سياست خارجي و به‌جاي آن، تكيه به نيروهاي دروني است. تحقق اين پيش نيازها فضاي لازم را براي پاسخ متعادل و متناسب به بازي پسابرجامي جديد امريكا فراهم خواهد آورد.

عباس عبدی در ایران نوشت:
بخشی از تحلیل رابطه میان ساخت سیاسی و رویداد تأسف‌بار آتش‌سوزی سپس تخریب ساختمان پلاسکو را در یادداشت دیگری نوشته‌ام ولی وقتی سخنان آقای شهردار تهران در یکی از جلسات شورای شهر که پیش از این منتشر نشده را دیدم و شنیدم، به ذهنم آمد که ارزش دوباره پرداختن به این مسأله وجود دارد. گمان می‌کنم مسأله‌ای که در ادامه طرح خواهد شد، یکی از مهم‌ترین و شاید مهم‌تر از همه مسائل دیگر کشور باشد.
به طور دقیق سه سال پیش در همین روزها آتش‌سوزی در یک کارگاه مربوط به پوشاک درهمین خیابان جمهوری رخ داد که 2 خانم برای فراراز آتش خود را از بالای ساختمان به پایین پرتاب کردند تا بلکه نجات یابند! انعکاس این خبر زیاد بود و در آن زمان انتقادات زیادی از شهرداری شد. فارغ از ماهیت این انتقادات، آقای شهردار پس از چندی در یک جلسه با حضور اعضای شورای شهر حاضر می‌شود و در میان سخنان خود و در دفاع ازعملکرد شهرداری می‌گوید که: «ما اگرهمین الان اماکنی که شرایط ایمنی را رعایت نمی‌‌کنند پلمب کنیم، داد همه درمی‌آید و می‌گویند در این بحران اقتصادی و بیکاری شهرداری می‌خواهد چوب لای چرخ دولت بگذارد. اگر نبندیم فردا دوباره آتش می‌گیرد و دو سه نفر می‌میرند و می‌گویند چرا شهرداری کاری نکرده و خواب بوده است. مثلاً شما وارد ساختمان پلاسکو شوید، وحشت می‌کنید. بالاخره من چکار کنم. ببندم یا نبندم؟»
به نظر بنده این تحلیل وارزیابی صد درصد مطابق با واقعیت موجود در جامعه ایران است. البته انگیزه کسانی که نوار این سخنان را منتشر کرده‌اند، روشن نیست ولی برخی سایت‌های اصولگرا که از این نوار استقبال کرده‌اند، طبعاً آن را مصداق تبرئه یا دفاع از شهرداری دانسته‌اند، درحالی که چنین نیست. زیرا آن کسی که برای تغییر وضع می‌آید، باید خود را برای این اتهامات هم آماده کند باید همین وضع را تغییر دهد نه آنکه آن را توجیه انجام ندادن عمل خود بداند. ولی اگر با تمکین در برابر وضع موجود می‌آید، طبیعی است تا پیش از آتش‌سوزی ازمنافع این وضع و بی‌عملی بهره‌ مند می‌شوند، زیرا نه کسی در اجرا نکردن وظیفه‌اش به او اعتراض می‌کند و نه حادثه‌ای رخ داده است که درمعرض ایراد و انتقاد قرار بگیرد. ولی هنگامی که آتش‌سوزی رخ داد، هزینه‌هایش روی او بار می‌شود. چنین ساختاری دو رویه دارد، یکی اجازه ندادن به انجام کار درست و دیگر محکوم کردن مجریان به واسطه نتایج وضعیتی که امکان انجام آن را نداده‌اند. کسی که به بخش اول آن تمکین می‌کند و رضایت می‌دهد، بخش دوم را نیز به ناچار باید تحمل کند. چیزی که عوض دارد، گله ندارد.
ولی واقعیت این است که ما در شرایطی قرار داریم که فاقد اتحاد و یکپارچگی لازم سیاسی برای اتخاذ تصمیمات مهم و اساسی هستیم. نه تنها میان مردم و دست‌اندرکاران اتحاد و اعتماد کافی وجود ندارد، بلکه میان جناح‌های گوناگون سیاسی نیز اتحاد و اعتماد لازم مشاهده نمی‌شود. رفتار گروه‌های سیاسی با یکدیگر از نوع ستیز است. یعنی هیچ فصل مشترکی برای تعامل میان خود تعریف نمی‌کنند، هراقدامی از طرف مقابل را علیه خود تلقی می‌کنند. این مسأله فقط علیه شهرداری یا آن جناح نیست. کافی است که به نحوه برخورد خودشان با دولت و برجام و سایر سیاست‌های دولت نگاه کنید. اگر بخواهیم مجموعه تصمیماتی را فهرست کنیم که دولت می‌تواند اتخاذ کند ولی از ترس نحوه برخورد مخالفانش، احتیاط کرده و عطای آن را به لقایش می‌بخشد، مثنوی صد من کاغذ خواهد شد.
خسارت مادی که از این طریق به کشور وارد می‌شود، بسیار سنگین است. یک نمونه آن قیمت حامل‌های انرژی بود که خیر ومصلحت و نفع کشور قربانی این ‌بازی‌های ستیزگونه و بدون تعهد شده است و همیشه عده‌ای به نام مردم مانع اتخاذ یک تصمیم درست شده‌اند. تا وقتی که خودشان در مصدر کار قرار نگیرند، حاضر نیستند هیچ اقدامی از سوی دیگران را که به نفع کشور است، تأیید کنند.
پرسشی که از آقای شهردار می‌توان طرح کرد، این است که اگر آن اتهامات علیه برخورد احتمالی و قانونی شهرداری با ساختمان‌های دارای مشکل مطرح نمی‌شد، آیا طرف مقابل هم با دولت به همین شکل برخورد می‌کردند؟ کافی است وضع رفتار آنان را با برجام ببینید. این مشکل ریشه در وضعیت سیاسی ایران دارد. تا وقتی که همه جناح‌ها و گروه‌ها یکدیگر را به رسمیت نشناسند و ساخت بازی سیاسی از ستیز به رقابت تبدیل نشود و قواعد مورد اتفاقی بر آن حاکم نشود، ممکن نیست که این مشکل حل شود. دو جناح درباره کمتر چیزی اتفاق ‌نظر دارند و درهر مورد بی‌رحمانه به یکدیگر می‌تازند. همه چیز از دین و عدالت گرفته تا آزادی و استقلال و قانون و... بازیچه دست برای کوبیدن طرف مقابل شده است. در یک کلام درعمل فاقد فصل‌الخطاب سیاسی هستیم. در این صورت همچنان و در موارد دیگر با این وضع مواجه خواهیم بود. این مهم‌ترین مسأله جامعه ما است اگر کسی گامی برای حل آن بردارد، در تاریخ این کشور جاودانه خواهد بود. با کارخانه و تولید و مترو و فتح فلان مکان و دفع بهمان خطر کشورها توسعه یافته محسوب نمی‌شوند هر چند اینها مهم هستند. رسیدن به تفاهم سیاسی و توافق درباره شیوه مسالمت‌آمیز حل اختلاف است که یک جامعه توسعه یافته را از دیگران متمایز می‌کند.

جای خالی یک نفر بر ۲ صندلی

افشین علا در آرمان نوشت:

اگرچه آیت‌ا... هاشمی مردی بود برای تمام فصول و در مقام و عنوان خاصی محدود نمی‌شد، اما به هرحال جای او هم در مجمع تشخیص مصلحت و هم در مجلس خبرگان خالی است و بدیهی است جای خالی آن بزرگوار با هرکسی پر نمی‌شود و همگان منتظرند تا مردان برازنده‌ای چون او و هم افق با جایگاه بلند او این جای خالی را پر کنند. هرچند همان‌گونه که مقام معظم رهبری در پیام تسلیت خود اشاره داشتند هیچ‌کس نمی‌تواند جای خالی ایشان را پر کند. با این حال چون بعد از رحلت آن مرحوم انتخاب ریاست مجمع و نیز برگزاری انتخابات میان دوره‌ای مجلس خبرگان برای حوزه تهران قانونا الزامی است، باید چشم به راه مردان خوشنام و کارآمدی باشیم که با حضور خود امید دوباره‌ای به ملت و نظام هدیه کنند. اکنون دو کرسی خالی چشم انتظار دو چهره شایسته است. یکی در میان خبرگان رهبری که به نظر می‌رسد حضور برازنده یادگار امام‌آیت‌ا... سید حسن خمینی را انتظار می‌کشد و دیگری ریاست مجمع تشخیص مصلحت نظام که با مرور ساده‌ای بر ترکیب فعلی آن هیچ مردی را برازنده تر از ناطق نوری نمی‌توان یافت. البته این تصمیم در حیطه اختیارات مقام معظم رهبری است و پیشنهاد ما و بسیاری از آحاد ملت و صاحبنظران و دلسوزان نظام مبنی بر شایستگی جناب ناطق، مشورتی است که از جانب امت به امام ارائه می‌شود. خود آقای ناطق‌نوری نیز که در سال‌های اخیر عطای هر مقامی را به لقایش بخشیده، باید انگیزه لازم برای پذیرش این مسئولیت را داشته باشند و با حضور و عزمی محکم جای یار مجاهد و پیشکسوت خود را پر کنند و امیدهای تازه بیافرینند. اما درباره یادگار امام باید گفت با جفایی که سال گذشته به ایشان شد و امید ملتی خدشه‌دار گشت، به نظر می‌رسد فضا برای ورود مجدد ایشان به عرصه انتخاب مساعد باشد. فراموش نکنیم که در آن حادثه تلخ بیش از همه این آیت‌ا... هاشمی فقید بود که از جفای رفته بر ایشان تلخی دید و به خروش آمد. از طرفی بسیاری از آیات و مراجع تقلید به حمایت از آیت‌ا... سید حسن خمینی برخاستند و حتی برخی از اعضای محترم شورای نگهبان بر اجتهاد مسلم یادگار امام شهادت دادند. هرچند دیگر آیت‌ا...هاشمی در میان ما نیست تا با مشاهده حضور فرزند شایسته امام در میان خبرگان ملت لبخند رضایت و شادی بر لب بیاورد اما کیست که نداند تکیه زدن یادگار گرامی امام بر صندلی خالی‌آیت‌ا... هاشمی در مجلس خبرگان هم اسباب رضایت و شادی ملتی را فراهم خواهد آورد، هم برازنده شأن مجلسی است که علما و مجتهدان طراز اول کشور را می‌طلبد، هم آرامش روح آیت‌ا...هاشمی فقید را در پی خواهد داشت.