جلیقه زردها پشت دیوار الیزه

فرانسه این روزها درگیر شورش های خیابانی شده و معترضان حتی به پشت کاخ الیزه نیز رسیده اند. محور اصلی اعتراضات، گروهی موسوم به جلیقه زردها هستند. جنبش جلیقه زردها یک ماه پیش در اعتراض به افزایش قیمت سوخت در فرانسه شکل گرفت این جنبش در شنبه 26 آبان با نخستین حضور خیابانی خود فرانسه را به لرزه درآورد و در بیش از 1000 نقطه اعضای این جنبش با بستن خیابان ها و بزرگراها قدرت خود را به رخ ماکرون کشیدند. با ادامه اعتراضات زد و خورد ها بین پلیس و معترضان نیز به اوج خود رسید که این درگیری ها 400 زخمی بر جای گذاشت. ماکرون که با شروع این اعتراض ها محبوبیتش به 25 رسیده بود چهارشنبه گذشته با خشم و عصبانیت تهدید کرد که نظامیان فرانسوی را برای مقابله با جلیقه زردها به کار خواهد گرفت وی قول داد با جلیقه زردها برخورد کند. روز شنبه ماکرون به قول خود عمل کرد و جنبش اعتراضی جلیقه زردها را که حالا دیگر به یک جنبش ضد سرمایه داری با خواسته هایی فراتر از کاهش قیمت سوخت تبدیل کرده است به شدت سرکوب کرد. بر اساس گزارش ها در روز شنبه بیش از 300 هزار فرانسوی در سراسر این کشور به خیابان ها ریختند. گفته می‌شود نیروهای وابسته به جریان‌های راست و چپ افراطی در این اعتراضات خشونت‌آمیز مشارکت داشتند. اما ریشه این درگیری ها چه بوده و آینده آن چگونه پیش بینی می شود؟

راز انتخابِ جلیقه زرد

جلیقه‌های زرد جلیقه‌های است که بنابر قانون باید در خودروهای همه فرانسوی‌ها باشد تا وقتی ماشین آن ها خراب می‌شود و شرایط اضطراری پیش می‌آید، آن را بر تن کنند و منتظر کمک بمانند. عدم رعایت این قانون که در سال ۲۰۰۸ به اجرا درآمد می‌تواند به جریمه نقدی ۱۵۳ دلار برای فرد خاطی بینجامد. جلیقه زردها یادآور جریان دیگری شدند که در اکتبر ۲۰۱۳ در استان بریتانی فرانسه در مخالفت با افزایش مالیات بر ماشین‌های سنگین شکل گرفته بود. در آن زمان رانندگان و کامیون‌داران معترض نیز به "کلاه قرمز" لقب گرفته بودند. در اعتراضات اخیر نیز معترضان با پوشش جلیقه زرد به خیابان آمده اند.

1- بهانه شروع اعتراضات: جلیقه زردها می گویند دلایل اصلی تظاهرات ، افزایش مالیات بر فرآورده های نفتی، افزایش قیمت سوخت و کاهش قدرت خرید است. قیمت گازوییل که عمومی‌ترین سوخت مصرفی در خودروهای فرانسه است در ۱۲ ماه گذشته حدود ۲۳ درصد افزایش داشته و به طور متوسط به ۱،۵۱ یورو در هر لیتر رسیده است. دلیل این افزایش بالا رفتن قیمت جهانی نفت در ۱۲ ماه گذشته پیش از سقوط اخیر و همچنین مالیات مازادی است که دولت امانوئل ماکرون برای حمایت از کمپین خودرو سالم و سوخت سالم بر مواد هیدروکربن در سال جاری میلادی قرار داده که به ازای هر لیتر گازوئیل حدود هفت و نیم و برای هر لیتر بنزین حدود چهار سنت بر قیمت عادی سوخت افزوده است. رئیس جمهور فرانسه افزایش سه چهارمی قیمت نفت را دلیل اصلی افزایش هزینه سوخت اعلام کرده و افزایش مالیات سوخت‌های فسیلی را فشاری برای سرمایه‌گذاری جهت رسیدن به سوخت‌های جدید و سالم‌تر اعلام کرده است. رسانه‌های فرانسوی نارضایتی عمومی ازعدم رعایت عدالت اجتماعی را از دلایل کلی این اعتراضات و حمایت از آن برمی‌شمرند. افزایش مالیات سوخت از جمله برنامه‌های دولت امانوئل مکرون بود که در اواخر ۲۰۱۷ به تصویب رسید. نتایج این سیاست با افزایش قیمت نفت در اکتبر سال ۲۰۱۸ بیشتر به چشم آمد.

2- جنبش ضد سرمایه داری: اعتراض ها در فرانسه هرچند با بهانه سوخت شروع شده است اما اکنون به یک تلاش برای مقابله با سرمایه داری تبدیل شده است. مردم فرانسه به دنبال آن هستند تا نمادهای سرمایه داری را نیز به چالش بکشند به همین دلیل مردم معترض خواستار برکناری ماکرون بوده و گروه های چپ در فرانسه بار دیگر وارد کارزار شده اند.

3- ریشه شکل گیری اعتراض ها در فرانسه: فرانسه به دلیل تنوع قومیتی و جمعیتی زیاد همواره به کشور شورش و اعتراض معروف بوده است. مهاجران از کشورهای مختلف در فرانسه گردهم آمده اند. یک چهارم جمعیت فرانسه را کسانی تشکیل می دهند که دست کم طی دو نسل پیوندی مستقیم با مهاجران این کشور دارند. این مسئله به گونه ای است که بسیاری از ورزشکاران فرانسه به ویژه در فوتبال اصالتا آفریقایی تبار هستند. وجود مهاجران باعث شده است که همواره پتانسیل اعتراض وجود داشته باشد چرا که نوع برخورد با سیاه پوستان در فرانسه به عنوان عاملی در جهت ایجاد نارضایتی تبدیل شده است. علاوه بر این وضعیت اقتصادی مردم فرانسه نیز در یک سال اخیر بدتر شده است. بر اساس نظرسنجی ادوکسا Odoxa بیش از 60 درصد از مردم فرانسه در خصوص اوضاع اقتصادی کشور در آینده نگران اند. این مسئله باعث شده تا مردم فرانسه نیز از افزایش بهای سوخت احساس نگرانی کنند و به خیابان ها بیایند. بنابر بر یک نظرسنجی در ابتدای اعراضات ۶۵ درصد فرانسوی‌ها از جریان جلیقه زردها حمایت کردند. همچنین ۴۲ درصد گفته بودند در تجمع آنها شرکت می‌کنند. یک هفته بعد از شروع این آمار بر اساس نظرسنجی مؤسسه الب افزایش یافت و حدود ۷۳ درصد فرانسوی‌ها از حرکت جلیقه زردها حمایت کردند. ۷۰ درصد هم گفتند دولت باید پروژه افزایش مالیات بر سوخت را متوقف کند. در این شرایط، جناح‌های مختلف فرانسه از چپ تا راست حمایت خود را از حرکت «جلیقه زردها» اعلام کرده‌ اند.

4- نوع واکنش رسانه ها: نکته قابل تامل در مورد شورش در فرانسه به نوع واکنش رسانه ها بر می گردد. در حالی که رسانه های غربی کوچکترین اعتراض مدنی در ایران را به عنوان یک جرقه و نماد انقلاب علیه نظام ایران معرفی می کند و با بزرگنمایی حوادث سعی در به راه انداختن موج اعتراض ها در ایران را دارند اما در مورد حوادث فرانسه این وضعت کاملا برعکس است. در حالی که مردم به پشت دروازه های کاخ الیزه رسیده اند اما رسانه های غربی این مسئله را یک تظاهرات عادی جلوه می دهند. این در حالی است که نوع واکنش ماکرون به این اعتراض ها نشان دهنده این است که وی به شدت از تشدید اعتراض ها هراس دارد.

آینده جنبش اعتراضی فرانسه

در مورد این که جلیقه زردها در روزها و هفته های آینده به چه سمت و سویی خواهند رفت بین کارشناسان اختلاف نظر است. برخی معتقدند جنبش جلیقه زردها جنبشی بی سر و زود فروکش خواهد کرد. برخی هم می گویند با توجه به آشوب های روزهای گذشته احتمال پیوستن حاشیه نشین ها به این جنبش ، سوار شدن جریانات افراطی به این جنبش و گسترده تر شدن اعتراضات وجود دارد. فیگارو نیز در این باره نوشته است: «جلیقه زردها، پس از تظاهرات خود در پاریس اینک سخنان ناهمگون و متضادی در بارۀ آیندۀ جنبش خود بر زبان می آورند. در حالی که برخی از سخنگویان آنان بر ارادۀ گفتگو تاکید دارند و هر گونه وابستگی سیاسی را انکار می‌کنند و خواستار اخذ تصمیم بر اساس پیشنهادات دولت و بررسی آنها هستند، برخی دیگر ، همگان را به گردهمائی دیگری در روز شنبۀ آینده در پاریس فراخوانده و پایگاه خبری ویژه ای به اسم «صفحۀ رسمی جلیقه زردها» در فضای سایبری ایجاد کرده‌اند.» یکی از سخنگویان این جنبش، در گفتگو با فیگارو، کسانی را که از حالا دعوت به تظاهرات بعدی می‌کنند به سوء استفاده از احساسات و مطالبات متهم می‌کند و در بارۀ خواسته‌های اساسی «جلیقه زردها» به لغو عوارض اضافی بر مواد سوختی، بالا بردن دستمزدها و توجۀ بیشتر دولت به مناطق روستائی اشاره دارد.

نتیجه

شورش اخیر فرانسه را می توان نمونه ای از بحرانی دانست که فرانسه همواره با آن مواجه بوده است. اکنون خواسته های معترضان از کاهش قیمت سوخت به استعفای ماکرون تغییر کرده است. به همین دلیل روز شنبه، بسیاری از معترضان کوشیدند تا خود را به کاخ الیزه، محل اقامت امانوئل ماکرون برسانند. درگیری ها در خیابان معروف شانزه لیزه و کاخ الیزه که در نزدیکی آن قرار دارد در حالی اوج گرفت که معترضان تلاش کردند تا از حفاط های پلیس که برای جلوگیری از ورود معترضان به محوطه مکان های دولتی از جمله دفتر نخست وزیری کار گذاشته شده بود، عبور کنند. «امانوئل ماکرون» سه‌شنبه با اشاره به موج اعتراض های مردمی به سیاست‌های اصلاحات اقتصادی وی گفت که صدای خشم شهروندان و اعتراض آنان به افزایش مالیات‌های سوخت را می‌شوند اما مالیات‌های سوخت را لغو نخواهد کرد.

از آنجا که سياست هاي نئوليبراليستي دو دهه گذشته در فرانسه به شدت حاشيه نشينان حومه هاي شهرهاي بزرگ را از متن زندگي اجتماعي و سياسي کشور جدا کرده است، اين مناطق در تمام اين سال ها هميشه آبستن اعتراضات خشونت آميزي بوده که ساختار سياسي اين کشور هنوز هيچ راه حلي را براي آن ها نيافته است. پاريس و بسياري از ديگر کلان شهرهاي فرانسه در دو دهه گذشته همواره با پديده شورش اقليت هاي نژادي و مذهبي در حومه شهرهاي بزرگ مواجه بوده اند که اوج اين شورش ها در سال ٢٠٠٥ در حومه پاريس براي چند هفته سراسر کشور را در وضعيت اضطراری قرار داد. اين بار اما بهانه شروع شورش افزایش قیمت سوخت است. شورش مردم فرانسه و سرخوردگي طبقات کارگري و بخش بزرگي از طبقه متوسط شهري تنها مختص فرانسه نيست و تقريبا وجه تشابه بیشتر کشورهاي اروپايي و حتي آمریکا است که هم زمان به منازعات نژادي و طبقاتي در همه اين جوامع دامن زده است. به نظر می رسد با توجه به تاکید نخست وزیر فرانسه بر برنامه های خود در زمینه افزایش قیمت سوخت و همچنین همراهی بیش از 70 درصد مردم با جنبش جلیقه زردها نباید انتظار پایان سریع این بحران را داشت.