«مجتهد» افشاگر معروف عربستانی پس از افشاگری خود مبنی بر بازداشت شاهزادگان و سپس تأیید این خبر از سوی رسانه‌های آمریکایی، در توئیت دیگری از بازداشت افسران عالی رتبه امنیتی، ارتش و گارد حافظتی و افراد مرتبط با این پرونده خبر داد. اما اهداف بن سلمان از موج جدید بازداشت ها چیست؟
محمد بن سلمان ولیعد عربستان اخیراً موج جدیدی از بازداشت ها را به راه انداخت. در این موج 20 شاهزاده سعودی دستگیر شدند. مهمترین اشخاصی که بازداشت شده‌اند «احمد بن عبدالعزیز» عموی بن سلمان و «محمد بن نایف» ولیعهد پیشین هستند. شاهزاده احمد، بزرگ‌ترین رقیب بن‌سلمان برای تکیه بر تخت شاهی و جانشینی سلمان است. روزنامه وال‌استریت ژورنال و پایگاه خبری «بلومبرگ» تاکید کردند، شاهزاده «احمد بن عبدالعزیز» و «محمد بن نایف» به اتهام خیانت بازداشت شدند. روزنامه نیویورک تایمز هم گزارش داد که «نواف بن نایف» برادر کوچک‌تر محمد بن نایف نیز در میان بازداشتی‌هاست. «مجتهد» افشاگر معروف عربستانی پس از افشاگری خود مبنی بر بازداشت شاهزادگان و سپس تأیید این خبر از سوی رسانه‌های آمریکایی، در توئیت دیگری از بازداشت افسران عالی رتبه امنیتی، ارتش و گارد حافظتی و افراد مرتبط با این پرونده خبر داد. اما اهداف بن سلمان از موج جدید بازداشت ها چیست؟
اهداف بن سلمان از موج جدید بازداشت ها
اول: یکی از مهمترین دلایلی که بن سلمان با دستگیری شاهزاده ها به دنبال آن است به هراس وی از به خطر افتادن تاج و تخت پادشاهی بر می گردد. محمد بن سلمان از سال 2015 که در سلسله مراتب قدرت وارد شده است همواره نگران موقعیت خود است. چرا که وی جوانی بی تجربه بوده و استحقاق رسیدن به پست ولیعهدی را نداشته است. عبدالله بن عبدالعزیز پادشاه سابق عربستان در سال 2006با صدور فرمانی، هیاتی با نام «شورای بیعت» در این کشور ایجاد کرد. مهم ترین وظیفه شورای بیعت که اساسنامه آن ۲۵ ماده دارد، تعیین پادشاه و ولیعهد آتی عربستان و بیعت با آنان اعلام شده است. اعضای این شورا شامل تمامی فرزندان زنده و ذکور عبدالعزیزآل سعود مؤسس عربستان، پسر یکی از پسران فوت شده یا ناتوان ملک عبدالعزیز به انتخاب پادشاه، دو نفر از فرزندان اصلح ذکور پادشاه و ولیعهد به انتخاب پادشاه خواهد بود. در واقع بن سلمان نیازمند کسب رأی همه اعضای شورای بیعت برای شاه شدن خودش و ولیعهدی برادرش «خالد بن سلمان» (معاون وزیر دفاع) است. مانعی که در اینجا وجود دارد، احتمالا قانون وراثت قدرت است. او نیاز دارد برای ولیعهد کردن برادرش بند یا بندهایی از قانون را تغییر دهد و احتمالا مهمترین فردی که با این امر مخالف است، شاهزاده احمد است. شاهزاد احمد در سال 2017 با ولیعهدی بن سلمان مخالفت کرده بود. بنابراین او که اکنون به اتهام خیانت و کودتا در بازداشت است، دیگر حضور ندارد که با این امر مخالفت کند. در واقع بن سلمان سعی دارد تا آخرین مخالفان خود را دستگیر کرده و به حاشیه براند تا مسیر پادشاهی وی بدون هیچگونه مشکلی هموار شود.
دوم: از سوی دیگر بن سلمان سعی دارد تا قدرت خود را با دستگیری های گسترده تقویت کند. پایگاه «امریکن کانزرویتیو» در گزارشی با عنوان «جدیدترین پاکسازی محمد بن سلمان» به این موضوع پرداخته و می‌نویسد «ولیعهد عربستان سعودی در طول ۲ سال گذشته به طور پیوسته در حال تحکیم قدرت خود بوده، اما اقدام اخیر علیه اعضای ارشد خاندان سعودی بسیار تهاجمی تر از آن چیزی است که پیش از این مشاهده شده است.» همچنین به‌گفته "پیکا واسر" کارشناس سیاسی مؤسسه "رند" آمریکا دستگیری‌های جدید گام دیگر بن‌سلمان برای تقویت قدرت خود و پیامی به هر کسی از جمله اعضای خاندان حاکم است که فکر مخالفت با ولیعهد به سرش خطور کند و ولیعهد عملاً هرگونه تهدید و مانعی برای قدرت گرفتن را از سر راه خود برداشته است و منتقدانش را یا کشته و یا زندانی کرده است بدون اینکه این اقدامات بازتابی داشته باشد. "جفری مارتن" کارشناس سیاسی نیز در مجله نیوزویک نوشته:«دستگیری‌های اخیر حاکی از این است که محمد بن سلمان با کاهش درآمدهای نفتی در حال محکم کردن قدرت خود است و از زمان به دست گرفتن ولیعهدی با زندانی کردن مخالفان سیاسی‌اش در تلاش برای اقتدار بیشتر بوده است.»
سوم: پادشاه کهنسال و 85 ساله سعودی مدت هاست که درگیر بیماری و معالجه است به صورتی که وی نه تنها در جلسات هیات وزیران حاضر نشده و ریاست جلسات را ولیعهد بر عهده دارد بلکه وی عملاً زمام امور را اختیار فرزندش قرار داده و کنترلی بر شرایط کشور ندارد. لذا در این وضعیت اگر موضوع وخامت حال پادشاه سعودی درست باشد این سناریو که محمد بن سلمان برای تسهیل بدون دردسر امر جانشینی پس از مرگ پدرش دست به اقداماتی پیشگیرانه در مورد مخالفان و رقیبان برجسته و دارای نفوذ که می توانند در این شرایط اقدام به مانع تراشی و موجب دردسرآفرینی شوند کاملاً ممکن است. در همین ارتباط "سعد الفقیه" رئیس "جنبش اسلامی اصلاحات" در عربستان سعودی تأکید کرد، اقدام مسئولان سعودی در دستگیری برخی شاهزادگان و به‌طور خاص " احمد بن عبدالعزیز" رخدادی بزرگ و غیرمنتظره به‌شمار می‌آید و خاندان حاکم از آن به‌سادگی عبور نخواهند کرد زیرا وی بزرگ خاندان حاکم است که میان آنان اعتبار زیادی دارد و بسیاری از سران قبایل حامی او هستند. وی احتمال داد جرئت و جسارت محمد بن سلمان ولیعهد سعودی در دستگیری احمد بن عبدالعزیز ناشی از رخدادی بزرگ مانند فوت ملک سلمان باشد. حساب توییتری «رأی الخلیج» هم نوشته که سلمان در بخش مراقبت‌های ویژه است و در بخش‌های ویژه نیز آماده‌باش افزایش یافته است. فعلا اخبار مربوط به سلامتی یا فوت او تا اطلاع ثانوی، بایکوت شده است. البته وزارت امور خارجه عربستان با انتشار تصویر دیدار سفیران عربستان در اروگوئه و اوکراین با ملک سلمان به شایعات مرگ پادشاه پایان داد. اما رسانه ها اعلام کرده اند که این تصاویر برای یک هفته قبل از بازداشت ها است. بنابراین یک سناریوی دیگر نیز این است که ملک سلمان مرده باشد یا در آستانه مرگ قرار گرفته باشد و همین مسئله باعث شده تا بن سلمان به سرعت رقبای خود را بازداشت کند.
چهارم: سناریوی دیگر این است که بن سلمان از ترس کودتا اقدام به دستگیری شاهزاده های مخالف کرده است. محمد القحطانی مخالف سعودی اعلام کرده که دلیلی که باعث دستگیری احمد بن عبدالعزیز شده این است که اطلاعاتی از درون موسسات نظامی و از سوی فرماندهان به احمد بن عبدالعزیز و بن نایف رسیده که باید یک کودتای نظامی انجام شود. خبرگزاری «رویترز»، در این خصوص به نقل از یک منبع منطقه‌ای مدعی شده است که «سلمان بن عبدالعزیز» شاه سعودی شخصا دستور بازداشت «محمد بن نایف»، پسر برادرش و «احمد بن عبدالعزیز» را به اتهام خیانت صادر کرده است و او در سلامت عقلی و جسمانی به سر می‌برد. بنابراین گزارش، آنها متهم هستند که با کشورهای خارجی از جمله آمریکا برای اجرای کودتا ارتباط برقرار کرده‌اند.
نتیجه
واقعیت ماجرا در مورد بازداشت های گسترده در عربستان این است که این اقدامات به هیچ عنوان در 4 سال گذشته مسئله جدید و عجیبی نبوده است. از زمان به قدرت رسیدن ملک سلمان در سال 2015 وی به تدریج شرایط را برای انحصاری کردن قدرت در خانواده خود مهیا کرد. در گام اول وی مقرن بن عبدالعزیز ولیعهد را برکنار کرد. در گام دوم محمد بن نایف نیز از ولیعهدی کنار گذاشته شد و بن سلمان به ولیعهدی رسید. در گام سوم نیز احمد بن عبدالعزیز برادر پادشاه و محمد بن نایف دستگیر شده اند. به نظر می رسد که این گام سوم، گام نهایی قبضه کامل قدرت و هموار شدن مسیر برای پادشاهی بن سلمان باشد. البته این احتمال نیز وجود دارد که ملک سلمان در آستانه مرگ بوده و بن سلمان سعی داشته باشد تا پیش از مرگ پادشاه، مخالفان خود را دستگیر کند تا پیامدهای این مسئله را کاهش دهد. اما آنچه که در مورد بازداشت های گسترده در عربستان باید تاکید کرد ماجرا به تلاش های بن سلمان با هدف یکدست کردن محیط سیاسی- امنیتی عربستان با هدف هموار شدن مسیر برای پادشاهی برمی گردد.
