این روزها بار دیگر پرونده هسته‌ای ایران در صدر اخبار مهم سیاست بین‌الملل قرار گرفته است و با اقدام شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در تصویب قطعنامه علیه کشورمان، بار دیگر برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای ایران به تنازع میان تهران و غرب تبدیل شده است.
شورای حکام در قطعنامه خود از ایران خواسته است تا به آژانس اجازه بازرسی از دو مکان را به بازرسان این نهاد برای بررسی‌های بیشتر فعالیت‌های مشکوک هسته‌ای را دهد و برای این درخواست از اسنادی نام برده است که رژیم صهیونیستی ارائه کرده که در طبقه‌بندی اسناد جاسوسی به حساب می‌آیند و آژانس برای پرسشگری و مطالبه نمی‌تواند از آنها استفاده کند.
این قطعنامه اگرچه الزام‌آور نبوده و در آن تنها از ایران خواسته شده است تا با آژانس همکاری کند؛ اما از لحاظ حقوقی دارای سه اشکال عمده است.
۱- پرونده PMD
از زمان مطرح شدن پرونده هسته‌ای ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و فضاسازی غربی‌ها علیه برنامه صلح‌آمیز اتمی ایران، آمریکا سوالاتی علیه فعالیت‌های علمی کشورمان داشت که در زمان خود توسط سازمان انرژی اتمی پاسخ داده شد؛ ولی چون بنا بر این بود که در موضوع پرونده هسته‌ای ایران، جنجال ایجاد شود، برخی موضوعات همیشه چون استخوانی لای این زخم ماندند.
سوالات و ابهاماتی که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در قبال ایران داشت، همیشه بر مفروضاتی استوار بود که از سوی برخی منابع نامعتبر مطرح شده و یا در موضوعاتی جای سوال پیش می‌آمد که کاربردهای دوگانه داشته و ایران به طور شفاف به چرایی و محل کاربرد این اقدامات و تحقیقات اشاره کرد؛ ولی چون بنای جوسازی علیه کشورمان وجود داشت، همیشه بهانه‌هایی از جنس آمریکایی در فرآیند شفاف شدن موضوع مانع ایجاد می‌کرد.
اما با آغاز مذاکرات هسته‌ای و حصول توافق برجام، ایران و طرف‌های مذاکره کننده و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی موافقت کردند که پرونده فعالیت‌های گذشته ایران را که موسوم به PMD بود را بسته و دیگر نسبت به آن موضوعی را مطرح نکنند.
اقدام آژانس در ارائه پرسش در مورد فعالیت‌هایی که در گذشته انجام گرفته است، دقیقاً به معنی آن است که مجدا پرونده مختومه PMD را گشوده است که این موضوع خلاف توافق هسته‌ای است. از همین رو است که بهروز کمالوندی سخنگوی سازمان انرژی اتمی در مطلبی تاکید کرد که اقدام آژانس یک بدعت جدید بوده که باید از آن جلوگیری کرد.
۲- توافق میان ایران و آژانس
آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در ارتباط با تصویب قطعنامه ضد ایرانی در شورای حکام بیانیه‌ای صادر کرد که در آن آمده است: اعضای آژانس از جمهوری اسلامی ایران می‌خواهند که به تعهدات خود در چارچوب توافقات پادمانی و همچنین پروتکل الحاقی کاملاً عمل کند.
این در حالی است که ایران هنوز به پروتکل الحاقی نپیوسته و تنها اجرای آن را به‌صورت داوطلبانه پذیرفته است و از این رو تمامی گزارش‌ها در مورد پرونده هسته‌ای کشورمان باید بر طبق برجام انجام بگیرد و جدا کردن گزارش این دو حوزه کاملاً از لحاظ حقوقی دچار مشکل و خلأ قانونی است.
همچنین باید گفت که طبق مقررات و همچنین تعهدات ایران، آژانس حق ندارد تقاضای بازدید از سایت‌هایی غیر از سایت‌های فعال هسته‌ای داشته باشد و درخواست این نهاد برای دسترسی به دو مکان جدید، نافی توافق‌های میان ایران و آژانس و همچنین برجام است.
۳- ماده ۶۹ پادمان
بر اساس ماده ۶۹ پادمان میان ایران و آژانس، این نهاد نسبت به سایت‌ها هسته‌ای ایران می‌تواند بازدید و سوالاتی داشته و گزارش‌های ایران را دریافت کند. بر همین اساس سوالاتی که آژانس و بازرسان در قبال پرونده ایران دارند، بر اساس گزارش‌های خود کشورمان، اطلاعات آژانس و یا اطلاعاتی است که از سوی منابع ثالث ارائه شده است.
نکته مهم اما در مورد اطلاعات آژانس یا طرف ثالث این است که باید این اطلاعات متقن و در دسترس عموم باشد ولی همانطور که سخنگوی وزارت امور خارجه می‌گوید مبنای گزارش آژانس ادعاهای جاسوسی رژیم صهیونیستی است. سیدعباس موسوی می‌گوید: گزارش آژانس ارتباطی با موضوع برجام ندارد و موضوع بسته شده را باز می‌کنند که مبنای ادعاهای آنها ادعاهای جاسوسی رژیم صهیونیستی و شخص نتانیاهو است که باز هم جای تأسف دارد که آژانس به جای اتکا به مدارک متقن و نگاه به همکاری‌های سطح بالای ایران تا این لحظه، اینها را کنار گذاشته و ادعاهای رژیمی را بپذیرد و یا مبنای سوالات خود قرار دهد که خصومت آن با مردم و نظام ما و نظام بین‌الملل و خطر آن برای صلح و امنیت بین‌الملل برای همه محرز است.
از همین رو اطلاعاتی که یافته‌های جاسوسی بوده، در زمره اطلاعات قابل دسترس عموم محسوب نشده و قابل استناد برای آژانس نیست. همچنین با توجه به این موضوع که این اطلاعات جاسوسی از سوی رژیم صهیونیستی که به دشمنی با ایران مداومت دارد و حتی در مقطع پیش از برجام از دست زدن به هر اقدامی که مانع از پیشرفت هسته‌ای ایران شود، کوتاهی نکرد که از جمله آن می‌توان به انتشار ویروس «استاکس نت» و ترور دانشمندان هسته‌ای اشاره کرد، باید با فوریت بیشتری از سوی آژانس کنار گذاشته می‌شد.
این نکته را باید مدنظر داشت که آژانس یک نهاد نظارتی بوده و بر همین اساس باید اطلاعات را بررسی و راستی آزمایی کند. آژانس به‌عنوان یک نهاد تخصصی در حوزه فعالیت هسته‌ای باید همیشه خود را در بعد فنی صاحبنظر نگاه دارد و وارد مناقشات سیاسی نشود. از همین رو گزارش جدید آژانس بر اساس دروغ‌پردازی‌های رژیم صهیونیستی و فشار آمریکا تدوین شده و فاقد هرگونه ارزش فنی و علمی است.
دور باطل آژانس و اروپا
تاریخ بازرسی‌های بین المللی زمان صدام حسین و یا معمر القذافی را ثبت کرده است و در حافظه تاریخی آن نوع بازرسی‌ها و اتفاقات پس از آن قابل یادآوری است و به درستی می‌دانیم به‌رغم آنکه در عراق و لیبی هیچ اطلاعاتی در مورد تسلیحات کشتار جمعی و یا اتمی پیدا نشد، جنجال سازی‌ها علیه این دو کشور پایان نیافت.
پر واضح است که تجربه‌های تلخ کشورمان در همکاری با آژانس و کشورهای اروپایی نشان می‌دهد که در دور گذشته جنجال سازی علیه پرونده هسته‌ای ایران، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی دقیقاً از همین مسیر اقدام کرد و ابتدا با مطرح کردن سوالات مبهم در مورد ابعاد پرونده هسته‌ای و درخواست بازرسی، گزارش‌های دو پهلو منتشر کرده و پرونده ایران را به شورای امنیت ارجاع داده و موجب امنیتی شدن پرونده هسته‌ای کشورمان می‌شود.
از همین رو باید گفت که آنچه آمریکا و رژیم صهیونیستی به دنبال آن بوده و در این مسیر آژانس را با خود همراه کرده‌اند، همان دور باطلی است که در آغاز پرونده هسته‌ای پیموده و از آن نتیجه گرفته بودند. در حال حاضر نیز واشنگتن و تل‌آویو تلاش می‌کنند شکست‌های خود در میادین دیپلماسی و مقاومت را در زمین بازی آزموده شده، را جبران کرده و مجدداً پرونده ایران را در شورای امنیت و در ذیل فصل هفت امنیتی سازند.
در این میان آژانس به‌عنوان نهاد ناظر و کشورهای اروپایی به‌عنوان اعضای برجام از یک طرف و ارائه دهندگان پیش‌نویس قطعنامه علیه ایران در شورای حکام باید بدانند که در این میان کشورمان نه‌تنها دست بسته نبوده، بلکه گزینه‌ها خوب و بسیار مقتدرانه‌ای روی میز دارد، به‌طوری که در صورتی که پرونده هسته‌ای ایران مجدداً اسیر جوسازی غربی‌ها شود، تهران پاسخ درخوری خواهد داد.
از همین رو بود که سیدعباس موسوی در پاسخ به سوالی که در مورد جواب احتمالی ایران به قطعنامه شورای حکام علیه ایران پرسیده بود، اظهار داشت: این رویکرد آژانس را سازنده نمی‌دانیم، آژانس باید بی‌طرفی خود را حفظ کند و گزارش‌های آن باید متقن و از طریق قانونی و رسمی به دست آنها رسیده باشد. اگر تصمیم غیرسازنده‌ای گرفته شود، امکان دارد ایران واکنش درخوری به این تصمیم نشان بدهد و احتمالاً حدس خواهند زد واکنش ایران چه خواهد بود.
منبع: مهر
