موازی‌کاری فرهنگی، مانعی برای تولید آثار فاخر/سرود «سلام فرمانده» و همسویی دهه نودی ها با نسل انقلاب

ادبیات کهن ایران به عنوان یکی از غنی ترین ادبیات های جهان تا به امروز بی نظیر مانده و دنیا هنوز آثاری مانند شاهنامه فردوسی و گلستان سعدی را به خود ندیده است. دلیل این امر به گفته صاحبنظران عرصه ادبیات این است که سراینده این آثار در عصر و زمانه خود از فرهنگ و علم بالایی برخوردار بودند و در تمام رشته های زمان خویش تبهر لازم را داشتند تا آنجا که حکیم لقب می گرفتند این است که در تولید آثار فرهنگی و ادبی فاخر همچنان پیشگام هستند. این هنر مردمان ایران زمین از دیرباز تاکنون بوده که در زمینه تولیدات فرهنگی خلاق و مبدع بوده و هستند. امروزه شاید عرصه فرهنگی کشور مورد تهاجم زیادی قرار گرفته و در برحه هایی از تاریخ دستخوش فراز و فرودهای زیادی شده باشد اما باید بسترهایی فراهم شود که علاوه بر استقلال اقتصادی و سیاسی، کشور برای رسیدن به استقلال فرهنگی نیز بیش از گذشته توانمند شود. کارشناسان معتقدند که این امر فقط با مطالعه و درک ادبیات کهن امکان پذیرمی شود.

اهمیت شناخت فرهنگ عمومی

امروزه اهمیت شناخت و بررسی فرهنگ عمومی به‌عنوان مهم‌ترین دغدغه و نگرانی مردم، مسؤولان و صاحب نظران بیش از پیش احساس می‌شود. با توجه به گسترش رسانه های جمعی و قدرت فضای مجازی،  لزوم توجه به تهاجم فرهنگی و مقابله با آن یکی از مسائل مهم کشور است که انتظار می رود مسئولان بیش از گذشته آن را مدنظر قرار دهند. برای نمونه لازم است به یکی از موارد تهاجم فرهنگی در کشور اشاره کنیم که امروز اقدام و مقابله بسیار مناسبی نسبت به آن صورت گرفته است.  

لزوم توجه به تهاجم فرهنگی

سال 98 بود که یک موسیقی مبتذل از خواننده لس آنجلسی در چند مدرسه کشور توسط دانش آموزان به صورت گروهی خوانده شد و ویدئوهایی از این همخوانی در فضای مجازی دست به دست شد.  این اتفاق نگرانی اغلب خانواده ها به خصوص قشر مذهبی کشور را به همراه داشت تا جایی که در نخستین واکنش رسمی به انتشار این ویدیوها، عضو مجلس خبرگان رهبری، این اتفاق را برنامه‌ای طراحی‌ شده برای تضعیف روحیه معنوی ملت ایران و برای تقویت ناهنجاری‌های اجتماعی و هنجارشکنی و مقابله با فضای ایمان و معنویت دانست.

خلاء فرهنگی کشور در کجاست؟

نکته مهم در برابر چنین اتفاقاتی این است که در کشور ما، افراد با هر فکر و انگیزه ای وارد کار فرهنگی می شوند. در وهله نخست این اقدام خوب و جالب به نظر میرسد اما سوال اینجاست که چرا در طول سال ها این قیبل اقدامات به نتیجه مطلوب نرسیده اند؟ انتشار ویدئوی همخوانی دانش آموزان نیز این سوال را به ذهن متبادر کرد که خلا واقعی در اقدامات فرهنگی کشور کجاست که توجه به یک موسیقی مبتذل در مدارس اینگونه عادی می شود؟ برخی کارشناسان بر این باور هستند که مجموعه اقدامات فرهنگی در کشور ما به گونه ای رقم خورده اند که هر کدام مسیر خود را دنبال می کنند و پاشنه آشیل دقیقا همینجاست که این مدل کار کردن یک آسیب جدی در عرصه فرهنگی کشور به شمار می رود.

موازی کاری نکنیم

در طول این سال ها شاهد بوده ایم که گاهی اقدامات فرهنگی به ورطه موازی کاری کشیده شده و در نقطه ای هم، مقابل یکدیگر ایستاده اند درست مثل جوی های کوچکی که هر کدام مسیر خود را طی کرده و در نهایت زیر نور آفتاب خشک می شوند در صورتی که اگر جوی های کوچک به یکدیگر بپیوندند رودی بزرگ را تشکیل می دهند که در نهایت به دریا ختم می شود. از این روست که می توان گفت خلا مدیریت و خلاقیت در عرصه فرهنگ کشور در سال های اخیر سبب شد اقدامات فرهنگی به خصوص در سنین مدرسه، هدر رفته و از نتیجه مطلوب فاصله بگیرند.

انتشار سرود «سلام فرمانده» و مقابله با ناهنجاری‌ها

با این همه چندی است که در خلق آثار فرهنگی مختص کودکان «دهه نودی» اقدامات چشمگیر و قابل توجهی صورت گرفته است. این اقدام در وهله نخست مقابله بسیار مناسبی با تهاجمی بود که به آن اشاره کردیم. آنهایی که با انتشار یک موسیقی مبتذل در مدارس ارزش‌ها و هنجارهای انقلاب اسلامی را بر باد رفته می‌دیدند امروز با طنین یک سرود ساده و البته حماسی که بر لبهای هزاران کودک و نوجوان ایرانی نقش بسته، سکوت کرده‌اند.

سرود «سلام فرمانده» در قالب گروه ماح (ملت امام حسین) با همراهی دو گروه ۳۱۳ نفره از کودکان و نوجوانان استان‌های گیلان و قم در مسجد جمکران ساخته و به اتفاقی کم نظیر در عرصه فرهنگی کشور تبدیل شد. تا جایی که همگان به فکر فرو رفتند چگونه سرودی با کلماتی به این سادگی توانسته قلب و روح کودکان را فتح کند؟ حتی متولیان امر شروع به آسیب شناسی کارهای پیشین کردند که رمز موفقیت این سرود را دریابند.

رمز موفقیت کجا بود؟

اما به واقع چرا سرود سلام فرمانده به این موفقیت رسید؟ محمدصادق باطنی مدیر شبکه امید و کارشناس حوزه نوجوان معتقد است: «مهمترین عاملي که موجب شد سرود «سلام فرمانده» این قدر فراگیر شود مسئله خلاء حماسه بود انگار خانواده ها، نوجوانان و کودکان ما خلأیی به نام خلأ حماسه داشتند.»

او ادامه داد: «از داستان آرش کمانگیر گرفته تا دیگر داستان های شاهنامه یا آن بعد توجه دینی و شیعی ما از رشادت های حضرت علی بن ابیطالب (ع) تا پهلوانی حضرت عباس(س)، این حماسه با گوشت و پوست، ملیت و با هویت دینی ما عجین شده است.»

افتخار به هویت دینی_ملی

مدیر شبکه امید گفت: «یکی از بزرگترین کاستی های ما در سال های گذشته این بود که گونه ای ضعف در این نیاز درونی مردم یعنی حماسه به وجود آمده بود؛ مردم نیاز به حماسه داشتند؛ انگار مجموعه اتفاقاتی که در صحنه بین الملل یا در داخل کشور رخ داده بود می طلبید تا یک بار دیگر به این هویت دینی ملی و جمعی خودمان افتخار کنیم و بگوییم: سلام فرمانده!»

همچنین سید بشیر حسینی استاد ارتباطات با حضور در برنامه گفتگوی ویژه بخش خبری 21 سیما اظهار داشت: «چند سالی بود اگر در فضای مدارس و مهد کودک های ما شعرهای آن طرف آبی با مضمون های خاص خوانش می شد سریع تبلیغات می شد که نسل جدید نه تنها زبانش بلکه باور و اعتقادش هم عوض شده است.»

سرود ملی «دهه نودی» ها

وی افزود: «نسل جدید با واژه های جدید متعلق به خود که برای نسل های قبلی غریبه است گاهی اوقات شعرهایی را می خواند و چند سالی بود شعرهای آن ور آبی از برخی خواننده ها مقداری رواج پیدا کرده و با اقبالی مواجه شده بود و بزن و بکوب و سر و صدایی داشت.»

حسینی اضافه کرد: «خوش به حال دهه نودی ها که الآن سرود ملی دارند، سرود ملی یک سرود مشترک برای همه ماست اما نسل های مختلف وقتی به زبانشان یک سرود خوش می آید و خوش آهنگ می شود یک تعلق نسلی به آن پیدا می کنند.»

لزوم توجه به تولیدات فاخر

از این رو می توان گفت در این سال ها فضای فرهنگی کشور مسیری را طی می کرد که گویی مقابله با آهنگ‌ های مبتذل خوانندگان غربی کاری سخت و غیر ممکن است چون اغلب بر این باور بودند که نمی توان زبان این نسل را با مفاهیم و معارف دینی و انقلابی منطبق کرد این در حالیست که سرود «سلام فرمانده» ثابت کرد یک مابه ازاست برای اینکه بتوان برنامه های غرب برای نسل دهه هشتاد و نود را به انزا برد. در این باره بیژن نوباوه نایب رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس، با بیان اینکه سرود «سلام فرماند» می‌تواند یک مطلع خوب برای تولیدات هنری فاخر دیگر باشد، گفت: «تجربه این سرود نشان داد که اگر کار فرهنگی و هنری فاخر و متعالی عرضه شود، مردم استقبال می‌کنند.»

جان کلام

موفقیت سرود «سلام فرمانده» بر هیچ کس پوشیده نیست کمااینکه نقدهایی هم به آن وارد است اما توجه به این نکته ضروری است که این نماهنگ بار دیگر ثابت کرد که نسل جدید با تمام تفاوت هایی که با نسل انقلاب و نسل جنگ دارد، با آثار فرهنگی فاخر و اثرگذار همسواست و می توان با اتکا به این نقطه به اعتلای فضای فرهنگی کشور کمک کرد. بنابراین بیش از گذشته نیازمند جریان سازی در عرصه فرهنگی هستیم و متولیان این عرصه باید توجه کنند که به بهانه تولید اثری مشابه سرود «سلام فرمانده» و رسیدن به چینی موفقیتی، دچار موازی کاری نشوند تا این جریان مردمی ادامه پیدا کند.