پایان آتش بس در یمن، دلایل و دورنما

آتش بس در یمن زیر نظر سازمان ملل از ۲ آوریل سال جاری میلادی (13 فروردین 1401) به مدت ۲ ماه میان دولت نجات ملی یمن ـ که انصارالله نیز بخشی از آن است ـ و دولت مستعفی مورد حمایت ریاض برقرار شد و پس از آن ۲ بار نیز تمدید شد تا این که نهایتا روز یکشنبه، دوم اکتبر به پایان رسید.

با توجه به عدم موافقت صنعاء با شروط نامناسب آتش ‌بس از جمله ادامه محاصره فرودگاه صنعاء و بنادر، آتش بس در یمن بدون تمدید مجدد عملا به پایان رسید. به گفته رهبران انصارالله تمدید آتش بس در یمن در سایه ادامه تجاوزگری و محاصره یمن از سوی متجاوزان، امکان پذیر نیست.

در مقابل، همچنین دولت مستعفی یمن نیز اعلام کرده است اگر انصارالله محاصره شهر «تعز» را پایان ندهد از پذیرش تمدید آتش ­‌بس خوداری می ‌کند.
این در حالی است که آتش بس در یمن بارها از سوی ائتلاف متجاوز سعودی نقض شده و مقاومت یمن نسبت به این مساله هشدار داده بود. تنها طی یک ماه اخیر این تخلفات شامل 13حمله هواپیماهای جاسوسی به مناطق مختلف یمن و ایجاد استحکامات جنگی توسط مزدوران سعودی بوده است.

همچنین در زمان آتش بس نیروهای ائتلاف سعودی مواضع نیروهای ارتش و کمیته‌های مردمی و منازل مسکونی شهروندان یمنی دراستان‌های الحدیده، تعز، مأرب، حجه، صعده، جیزان، ضالع و نجران را هدف حملات توپخانه ‌ای، راکتی و خمپاره قرار دادند.
پیش از پایان موعد آتش بس «هانس گروندبرگ»، نماینده سازمان ملل در امور یمن، در سفر به صنعا با مقامات انصارالله دیدار کرد، اما نتیجه مشخصی در برنداشت.

«توفیق الحمیری» مشاور اطلاع رسانی دولت نجات ملی یمن تاکید کرد که ائتلاف متجاوز با عدم اجرای بندهای آتش بس باعث شکست آن شد و تمدید آتش بس در سایه محاصره غیر ممکن است.

وی با تاکید بر اینکه ارتش و کمیته‌های مردمی آماده همه احتمالات است، افزود: ائتلاف متجاوز از اجرای بندهای آتش بس شانه خالی می‌کند و ما ۶ ماه در مقابل وقت کشی‌ها صبر کردیم، امروز با این واقعیت مواجهیم که تداوم آتش بس در سایه محاصره به منزله قتل خاموش شهروندان یمنی است، ما بیشتر از این نمی‌توانیم صبر کنیم و محاصره شکسته خواهد شد.

پیش از این «مهدی المشاط» رئیس شورای عالی سیاسی یمن در دیدار با فرستاده سازمان ملل به یمن و هیئت همراه، تاکید کرده بود که پرداخت حقوق کارمندان دولت و بازنشستگان یک خواسته اساسی است و اگر این اتفاق رخ ندهد ما با تمدید آتش بس موافقت نخواهیم کرد و موافقت ما با آتش بس بدون بهبود شرایط، به منزله موافقت با ادامه محاصره و جنگ علیه ملت عزیز یمن است، ظلم حاصل از محاصره علیه مردم یمن در مقایسه با خواسته‌های انسانی ساده بسیار بزرگ است.

در این راستا، یحیی سریع، سخنگوی نیروهای مسلح یمن نیز در هشداری آشکار به شرکت‌های کشتیرانی که برای کشورهای دشمن کار می‌ کنند، بیان کرد که شرکت‌های سرمایه ‌گذار، دریایی، نفتی و… خارجی و محلی که در سراسر خاک جمهوری یمن فعالیت می ‌کنند، برای در امان ماندن از هرگونه حادثه به اخطارها و دستورات ما گوش داده و آب ‌های ساحلی و اقتصادی یمن را ترک کنند، زیرا که تبعات هر اتفاقی متوجه خود آنها خواهد بود.

این مقام یمنی با تاکید بر این که نیروهای یمنی در بالاترین سطح آمادگی قرار دارند، افزود: شهروندان یمنی به دنبال حقوق و حاکمیت خود بر همه خاک یمن هستند. مشاور اطلاع رسانی دولت نجات ملی یمن ادامه داد: وقت کشی کشورهای متجاوز در اجرای بندهای آتش بس دارای پیامدهای ناگواری خواهد بود.

گروندبرگ از عدم دستیابی به توافق برای تمدید آتش بس در این کشور ابراز تأسف کرد و در عین حال گفت که به مذاکرات با تمام طرف‌ ها به منظور دستیابی به توافق در سریع‌ترین زمان ادامه خواهد داد.
برخی کشورها مانند روسیه نیز نسبت به عدم تمدید آتش بس در یمن ابراز نگرانی کرده اند. سفارت روسیه در یمن با انتشار بیانیه‌ ای رسمی تأکید کرد که روسیه به عنوان عضو دائم شورای امنیت نسبت به نبود ضمانت‌ هایی درباره تمدید آتش ‌بس در یمن ابراز نگرانی می ‌کند و از همه طرف‌ ها می‌خواهد که مذاکرات خود با نماینده سازمان ملل برای رسیدن به توافق در این باره را افزایش دهند.

پیش از این اتحادیه اروپا و اتحادیه عرب نیز نگرانی خود را از عدم تمدید آتش بس در یمن اعلام کرده بودند. احمد ابوالغیظ دبیر کل اتحادیه عرب در موضعی جانبدارانه از جنبش انصارالله یمن خواست که منفعت یمن را مد نظر قرار دهد و با تلاش هایی که برای تمدید آتش بس در یمن صورت می گیرد، همراه شود.

در این میان جمهوری اسلامی ایران ضمن استقبال از آتش بس در یمن، بر بر اهمیت لغو محاصره انسانی یمن تاکید دارد؛ امری که در تماس تلفنی اخیر حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه کشورمان با آنتونیو گوترش دبیرکل سازمان ملل متحد مورد بحث و تاکید قرار گرفت.

عربستان سعودی نیز که طرف اصلی نزاع در یمن است از تمدید نشدن آتش بس در یمن ابراز نگرانی کرده است. شبکه العربیه وابسته به حکومت سعودی با اشاره به پایان آتش بس، اذعان کرد که سعودی ‌ها از احتمال ازسرگیری جنگ پس از مخالفت حوثی ‌ها (انصارالله) با پیشنهاد سازمان ملل نگران هستند.

با توجه به عدم تمدید آتش بس از سوی دو طرف (دولت نجات ملی و دولت مستعفی یمن) دورنمای این کشور در هاله ای از ابهام فرورفته و احتال از سرگیری جنگ وجود دارد.
این در حالی است که شروط و خواسته های مقاومت یمن برای تمدید آتش بس عمدتا محدود به مسایل انسانی مانند رفع محاصره و نیز حل مشکلات اقتصادی و معیشتی (مانند پرداخت حقوق کارمندان) است. اگر طرف مقابل زیر بار این خواسته ها نرود، آتش بسی در کار نبوده و شعله های جنگ در این کشور برافروخته خواهد شد. طبعا با توجه به امکانات و تسلیحات پیشرفته و بازدارنده ای که مقاومت و به ویژه انصارالله در اختیار دارد متجاوزان سعودی ضربات سخت و تازه ای خواهند خورد.
به هر حال باید دید موضوع یمن پس از پایان آتش بس به کجا خواهد انجامید و آیا در سایه هشدار دولت نجات ملی، طرف مقابل حداقل در مسایل انسانی کوتاه خواهد آمد یا این که بحران فعلی بدون افق روشنی همچنان تداوم خواهد یافت؟