چرا سفر آیت‌الله رئیسی به چین اهمیت دارد؟

آیت الله رئیسی، رئیس جمهور کشورمان قرار است سه شنبه به دعوت رسمی شی جین پینگ، همتای چینی خود راهی این کشور شود. این سفر در راستای تلاش جمهوری اسلامی برای گسترش روابط با شرکای راهبردی و منطقه ای خود قابل تفسیر است.
جمهوری اسلامی ایران و چین سابقه همکاری های درازمدتی با هم دارند. انتظار می رود روابط و همکاری های دو کشور از ماحصل سفر رئیس جمهور کشورمان به پکن به مسیر رو به توسعه خود ادامه دهد.
حسن هانی زاده، کارشناس سیاست خارجی در گفت وگو با «راهبرد معاصر» به بررسی  ابعاد مختلف سفر آتی رئیس جمهور کشورمان به چین پرداخت که مشروح آن در زیر بیان می شود.
از منظر شما دلیل اهمیت سفر آیت الله رئیسی به چین چیست؟
 این سفر که به دعوت رسمی رئیس جمهور چین انجام می شود، از چند زاویه اهمیت دارد؛ نخست، اینکه چین شریک راهبردی ایران در حوزه های سیاسی، اقتصادی، فناوری وامنیتی است و تحولات منطقه وجهان از نگاه رهبران دو کشور می تواند در شطرنج مناسبات تهران-پکن مؤثر باشد. دوم، اینکه هر دو کشور از سوی آمریکا واروپا تحریم شده اند و این تحریم ها موجب شده است چین و ایران سازوکارهای مشترک مناسبی برای تقابل غیر تهاجمی با چنین تحریم هایی تعریف کنند.
این سفر پیامدهای مهمی برای منطقه و دو کشور ایران و چین به همراه خواهد داشت، زیرا پکن و تهران دو شریک راهبردی هستند و فشارهای خارجی نمی تواند این مناسبات را تحت تأثیر قرار دهد
طبیعی است در چنین فرایندی سازمان همکاری شانگهای که ایران به تازگی به طور رسمی به عضویت آن درآمده است، می تواند چتر مناسبی برای توسعه همکاری های اقتصادی منطقه ای نه تنها میان ایران و چین، بلکه برای کشورهای منطقه ازجمله روسیه تلقی شود. سازمان شانگهای به عنوان مجموعه بزرگ اقتصادی دربرگیرنده نیمی از جمعیت جهان است و اگر اراده جدی وجود داشته باشد، این سازمان مهم می تواند نقش تأثیرگذاری در تقابل با سلطه اقتصادی غرب ایفا کند.
سفر رئیس جمهور ایران به چین در شرایطی خاص و در حالی انجام می شود که ملت ایران در مراسم سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی در 22 بهمن حضور خود را در صحنه به رخ جهانیان کشیدند. بیش از 20 میلیون ایرانی در راهپیمایی 22 بهمن شرکت کردند که نشان می دهد جمهوری اسلامی از پشتوانه مردمی بسیار بالایی برخوردار است و می تواند در تحولات منطقه ای و جهانی تأثیرگذار باشد.
این سفر پیامدهای مهمی برای منطقه و دو کشور ایران و چین به همراه خواهد داشت، زیرا پکن و تهران دو شریک راهبردی هستند و فشارهای خارجی نمی تواند این مناسبات را تحت تأثیر قرار دهد.
سازمان همکاری شانگهای چه ظرفیت هایی برای توسعه همکاری های میان ایران و چین دارد؟ دو طرف در چه زمینه هایی رایزنی می کنند؟
ابزارهای بسیار مهمی در اختیار 15 کشور عضو این سازمان است، ازجمله جاده ابریشم، بنادر راهبردی که اقیانوس های جهان را به یکدیگر ربط می دهند و نیز ظرفیت های انرژی فسیلی  ایران و روسیه. به دلیل اینکه آمریکا و اروپا از هژمونی تحریم اقتصادی سنگین علیه سه کشور مهم جهان یعنی ایران، روسیه وچین استفاده می کنند، لذا سازمان شانگهای مجموعه ای به هم پیوسته است که قادر به مقابله با تحریم ها خواهد بود.
تهران و پکن خارج از حوزه شانگهای مناسبات راهبردی در حوزه همکاری های اقتصادی و فناوری دارند که نقشه راه این همکاری وجود سند توافق «همکاری راهبردی 25 ساله» دو کشور است. بنابراین سفر رئیس جمهور ایران به پکن می تواند زمینه اجرایی شدن سند همکاری 25 ساله را فراهم کند.
در سفر آیت الله رئیسی و هیئت همراه به پکن چند موضوع مهم در دستور کار قرار دارد؛ نخست، همکاری های تهران و پکن در حوزه های اقتصادی است، زیرا سند توافق همکاری های راهبردی ایران و چین نقطه اتکای پایداری برای این همکاری تلقی می شود. اگر این سند عملیاتی شود، به طور طبیعی سقف همکاری های دو کشور در حوزه های صنعتی، انرژی و تبادل کالا افزایش خواهد یافت، به ویژه اینکه چین آمادگی دارد به میزان 500 میلیارد دلار در حوزه های نفت و گاز، احداث خطوط ریلی سریع السیر و توسعه بنادر دریایی ایران سرمایه گذاری کند.
همکاری های اقتصادی تهران- پکن قطعاً در استقرار و ثبات منطقه شرق وغرب آسیا و افزایش سقف تعامل کشورهای غرب آسیا و آسیای میانه با کشورهای اوراسیا کاملاً مؤثر است
دومین موضوع مورد بحث رؤسای جمهور ایران و چین تهدیدات خارجی علیه دو کشور است. پکن از دخالت آشکار آمریکا و ناتو در امور داخلی تایوان نگران است، در حالی که ایران نگرانی های مشابهی در زمینه دخالت های آمریکا در منطقه دارد. همچنین سفر اخیر شی جین پینگ به عربستان و موضع گیری شتاب زده وی در زمینه جزایر سه گانه ایرانی تنب بزرگ، تنب کوچک و ابوموسی که خط قرمز ایران در هرگونه تعاملات بین المللی تلقی می شود، با فضاسازی رسانه های غربی همراه شد و این نگرانی وجود داشت مناسبات چین و ایران را تحت تأثیر قرار دهد.
پیام اینکه چین نخستین بار است به دعوت خود رئیس جمهور کشورمان را به پکن دعوت می کند، چیست؟
شاید دعوت رئیس جمهور چین از همتای ایرانی خود برای دیدار از پکن صرفاً برای تأکید بر این موضوع است که این کشور تحت هیچ شرایطی مناسبات خود را با ایران قربانی مناسبات غیر راهبردی با برخی کشورهای منطقه نخواهد کرد. همچنین در این سفر موضوع همکاری های دو کشور در زمینه توسعه مترو و احداث نیروگاه های خورشیدی در ایران بررسی خواهد شد.
همکاری های اقتصادی تهران- پکن قطعاً در استقرار و ثبات منطقه شرق وغرب آسیا و افزایش سقف تعامل کشورهای غرب آسیا و آسیای میانه با کشورهای اوراسیا کاملاً مؤثر است. چین به عنوان یکی از پنج کشور عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل متحد گرچه قدرت هسته ای تلقی می شود، اما هرگز درصدد تهدید کشورهای دیگر برنیامده است.
سیاست ثابت چین استفاده غیر تهاجمی از توانمندی های خود به ویژه در حوزه اقتصادی و صادرات کالا و هرگز از توان هسته ای خود برای گسترش نفوذش استفاده نکرده است و قطعاً در آینده نیز استفاده نخواهد کرد. موضوع امنیت ملی و تمامیت ارضی چین خط قرمز رهبران این کشور تلقی می شود و از این رو پکن نسبت به خیز بلند آمریکا و ناتو برای نفوذ در تایوان به شدت نگران است؛ همچنانکه ایران نسبت به امنیت خلیج فارس و جزایر سه گانه به عنوان بخشی از قلمرو حاکمیتی غیر قابل تغییر تهران به شدت حساس است. گسترش همکاری های اقتصادی چین و ایران علاوه بر افزایش سطح رفاه ملی برای دو کشور می تواند ثبات و استقرار منطقه را تضمین کند.
 تحریم های آمریکا چه تأثیری در نزدیکی مواضع و همسویی ایران و چین در موضوعات منطقه ای و فرا منطقه ای دارد؟
 به دلیل اینکه دو کشور مورد تحریم آمریکا وغرب قرار دارند، این موضوع جزو مشترکات دو کشور برای بهره گیری حداکثری از ظرفیت های اقتصادی در راستای تقابل با تحریم های غرب است و اهمیت زیادی دارد. تبادل اقتصادی دو کشور اگر در فضایی غیر رقابتی و به دور از دخالت قدرت های خارجی شکل بگیرد، تأثیر بالایی در کاهش اثرات تحریم ها علیه دو کشور خواهد داشت.
ظرفیت تبادل اقتصادی میان تهران و پکن می تواند الگوی مناسبی برای سایر کشورها قرار بگیرد، به ویژه اینکه انرژی فسیلی پایدار ایران نیز یکی از مهم ترین شاخصه های توسعه منطقه ای است که مورد توجه چین قرار دارد.
چرا تاکنون سند همکاری های راهبردی 25 ساله ایران و چین اجرایی نشده است؟
 سند همکاری های راهبردی 25 ساله ایران و چین یکی از مهم ترین سندهای همکاری دو کشور در سطح منطقه و جهان است، اما به دلیل برخی دخالت های خارجی هنوز به مرحله عملیاتی شدن کامل نرسیده، هرچند گام هایی از سوی دو کشور در این زمینه برداشته شده است. هرچند سفر اخیر رئیس جمهور چین به عربستان دورنمای همکاری های پکن –تهران را تحت تأثیر قرار داد، اما سفر آیت الله رئیسی به چین می تواند نیروی محرکه ای برای عملیاتی کردن سند راهبردی دو کشور تلقی شود.
گرچه چین حق دارد با هر کشوری مناسبات خود را تعریف کند، اما رهبران چین باید برخی حساسیت ها را مورد توجه قرار دهند و فریب سیگنال های فریبنده برخی کشورهای منطقه را نخورند. عربستان یکی از کشورهای عرب منطقه است که وابستگی شدیدی به سیاست های آمریکا دارد و سیگنال های مثبت ریاض به پکن قطعاً صادقانه نیست و برای ایجاد شکاف در مناسبات ایران و چین بود و پکن باید در این زمینه محتاطانه مناسبات خود را با عربستان تعریف کند.
منبع: راهبرد معاصر