کدام گروه تروریستی مانع احیای روابط دمشق و آنکارا می‌شود؟

درحالی که «رجب طیب اردوغان» رئیس جمهور ترکیه از سال گذشته تلاش‌هایی برای احیای روابط  با دولت سوریه انجام داده و از این اقدامات خود به عنوان برگ برنده‌ای در انتخابات ریاست‌جمهوری ترکیه نیز استفاده کرد، هفته قبل هیئت‌هایی از ایران، روسیه، سوریه و ترکیه در اجلاس آستانه گرد هم آمدند.

مذاکرات بین هیئت‌های مذکور به شکل دوجانبه، سه جانبه و چهارجانبه انجام شد و این طرف‌ها برای نخستین‌بار در نشستی چهارجانبه که دو ساعت طول کشید، درباره نقشه راه عادی‌سازی روابط ترکیه ـ سوریه با یکدیگر گفت وگو کردند.

بعد از این نشست منابع آگاه اعلام کردند که دمشق و آنکارا بر سر نقشه راه روسیه برای احیای مناسبات خود به یک توافق اولیه دست یافته‌اند که شامل پرونده‌های فراوانی می‌شود، از جمله موضوع «مبارزه با تروریسم»، «بازگشت آوارگان سوری» و «رد حضور آمریکا در سوریه». این درحالی است که گروه‌های افراطی و مسلح وابسته به ترکیه که در سوریه هستند، هیچ توضیحی درباره برنامه عادی‌سازی روابط آنکارا و دمشق دریافت نکرده‌اند.

به فاصله کوتاهی از اجلاس آستانه، ارتش سوریه از تشدید تحرکات گروه تروریستی «هیئت تحریرالشام» (جبهه النصره) در حومه لاذقیه و حماه که مدت زیادی در آرامش و امنیت بودند، خبر داد.

بسیاری معتقدند، این اولین گامی است که روند عادی‌سازی روابط ترکیه و سوریه را به خطر می‌اندازد. بر این اساس عناصر هیئت تحریرالشام طی روزهای گذشته تلاش کرده‌اند لاذقیه و حماه را که «مناطق کاهش تنش» خوانده می‌شود، وارد درگیری کنند و طبق اطلاعات رسانه‌های سوریه، یک شهروند سوری در حملات هیئت تحریرالشام کشته شد و چند تن دیگر که همگی غیرنظامی بودند، زخمی شدند.

روزنامه لبنانی «الاخبار» به نقل از منابع میدانی در این زمینه گزارش داد که تروریست‌های هیئت تحریرالشام از حملات راکتی و پهپادی برای حمله به مناطق کاهش تنش در سوریه استفاده کردند و در مقابل جنگنده‌های روسیه، مواضع این گروه تروریستی را در حومه حلب-لاذقیه و نیز انبارهای تسلیحات و خطوط پشتیبانی آن را مورد هدف قرار دادند. به این ترتیب شاهد تشدید تنش‌های میدانی در منطقه کاهش تنش سوریه هستیم که در چارچوب تلاش‌های قبلی هیئت تحریرالشام برای سیطره بر حلب از خلال انجام حملات غافلگیرانه علیه ارتش سوریه است.

این منابع اعلام کردند، از آنجایی که هیئت تحریرالشام به دلیل استقرار نیروهای ارتش سوریه در حومه حلب قادر به انجام حمله موثر به این منطقه نیست، سعی دارد از طریق چنین حملات پراکنده‌ای، یک مانور رسانه‌ای به راه بیندازد.

علاوه بر آن، سایر گروه‌های مسلح وابسته به ترکیه در حومه شمالی حلب هیچ توضیحی درباره نقشه راه عادی‌سازی روابط آنکارا و دمشق از ترکیه دریافت نکرده‌اند و همچنان در وضعیت سردرگمی و تردید به سر می‌برند. این درحالی است که خروج همه نظامیان ترکیه و  گروه‌های وابسته به آنکارا از سوریه، یکی از پیش‌شرط‌های اصلی دولت دمشق برای احیای مناسبات با ترکیه است.

یک منبع اپوزیسیون ترکیه در این زمینه اعلام کرد، گروه‌های مسلح مستقر در نزدیکی مناطق منبج و تل رفعت طی روزهای گذشته در حال رصد ارتش سوریه و انتقال تجهیزات آن به این مناطق هستند اما هیچ توضیحی از ترکیه دریافت نکرده‌اند و نمی‌دانند باید چه موضعی اتخاذ کنند. این درحالی است که گروه‌های مستقر در حومه حلب نیز  شاهد عملیات‌های هیئت تحریرالشام هستند تا موضع ترکیه را ارزیابی کنند؛ چرا که هیئت تحریرالشام یکی از برجسته‌ترین گروه‌هایی است که ترکیه در مناطق خارج از کنترل دولت دمشق در سوریه روی آن حساب می‌کند.

بر این اساس با وجود اینکه صحبت‌هایی درباره توافق اولیه ترکیه و سوریه برای عادی‌سازی روابط مطرح شده اما آنکارا و دمشق هنوز واکنشی به این موضوع نشان نداده‌ و سکوت کرده‌اند. این امر نشان می‌دهد که هنوز توافق واقعی حاصل نشده و اختلافات زیادی میان دو طرف به ویژه بر سر گروه‌های مسلح وابسته به ترکیه در سوریه وجود دارد. از سوی دیگر مسئله بازگشت آوارگان سوری از ترکیه نیز هنوز جای بحث دارد.

ترکیه پیشتر اعلام کرده بود که گذرگاه «الترنبه» را برای ورود کمک‌های بشردوستانه و بازگشت آوارگان سوری باز می‌کند و درحال آماده‌سازی برای باز کردن یک گذرگاه دائمی برای آوارگانی است که قصد بازگشت به سوریه را دارند. اما منابع سوری گزارش دادند، هیئت تحریرالشام در تلاش برای ارعاب آوارگان و جلوگیری از بازگشت آنها به سوریه است.

از طرف دیگر گروه موسوم به «دولت خودمختار» که رهبری آن را نیروهای دموکراتیک سوریه (قسد) بر عهده دارند، بعد از اعلام خبر توافق اولیه درباره احیای روابط آنکارا و دمشق احساس خطر می‌کنند. به ویژه اینکه طرف‌های حاضر در اجلاس آستانه هرگونه دولت خودمختار در سوریه را رد کردند. بنابراین نیروهای «قسد» در حال حاضر دو گزینه بیشتر پیش روی خود ندارند: اینکه وارد سازوکار سیاسی با دمشق بدون هیچ اختلاف نظری شوند یا اینکه به تبعیت از آمریکا و همه سیاست‌های آن ادامه دهند.

برخی معتقدند ممکن است «قسد» گزینه اول یعنی گفت وگو با دولت سوریه را ترجیح دهد؛ زیرا اخیرا روابط قسد و آمریکا در مرحله‌ای از تنش‌های اعلام نشده قرار گرفته و ایالات متحده به دنبال یافتن یک گروه جایگزین به جای قسد است.