فرانسه به دنبال حیاط خلوت جدید/ سرگردانی ناپلئون‌های مصنوعی

این روز‌ها فرانسه تبدیل به یکی از اصلی‌ترین حامیان نسل کشی در نوار غزه شده است. امانوئل مکرون و کاخ الیزه در طول ۲۷ روز اخیر از هیچ گونه اقدامی در راستای تقویت مواضع رژیم اشغالگر قدس و در مقابل، اعمال فشار روانی، امنیتی، تبلیغاتی و نظامی علیه ساکنان نوار غزه فروگذار نکرده‌اند. اما سوال اصلی اینجاست که فرانسوی‌ها به دنبال چه چیزی در منطقه غرب آسیا هستند؟ فراتر از آن، چگونه می‌توان میان حمایت مطلق پاریس از تل‌آویو و تلاش فرانسه برای ایجاد خیاط خلوت‌های جدید در نظام بین‌الملل ارتباطی مستقیم برقرار کرد؟

فرانسه نماد‌های سلطه‌گری خود را از دست داده است. فرهنگ و سیاست فرانسوی در کشور‌های آفریقایی پس زده شده و این موضوع خود را در تحولات گابن، نیجر، مالی و بورکینافاسو و حتی اعتراضات گسترده مراکشی‌ها در حمایت از مردم غزه نشان داده است. در چنین شرایطی پاریس درصدد است با نزدیک‌تر شدن به لابی‌های صهیونیستی، ظرفیت‌های جدیدی را جایگزین ظرفیت‌های از دست رفته خود در کشور‌ها و مناطق دیگر دنیا نماید. ضمن آنکه فرانسوی‌ها به صورت سنتی نیز چشم طمع به منطقه غرب آسیا و فلسطین داشته‌اند، زیرا معتقدند پس از تمرکز ژئو استراتژیک آمریکا بر حیاط خلوت چین (شرق آسیا) می‌توانند جایگزین آمریکا در غرب آسیا شوند.

تازه‌ترین تحرکات فرانسه در آسیای مرکزی
به نظر می‌رسد آسیای مرکزی، تازه‌ترین محل سرمایه‌گذاری فرانسوی‌ها محسوب می‌شود، هر چند که مشخص نیست کاخ الیزه در این خصوص موفق خواهد بود یا خیر! امانوئل ماکرون، رئیس جمهوری فرانسه بامداد چهارشنبه وارد شهر آستانه، پایتخت قزاقستان شد و قرار است قرارداد‌هایی در بخش‌هایی از جمله داروسازی و هوافضا امضا کند. رئیس جمهوری فرانسه پس از دیدار با جمعی از دانشجویان، به شهر سمرقند در ازبکستان رفت. پس از اینکه فرانسه به طور ناگهانی خود را در حوزه نفوذ سنتی‌اش در آفریقا همچون مهمانی ناخوانده یافت، به دنبال حوزه‌های نفوذ جدید حتی در حیاط خلوت روسیه می‌گردد. به همین دلیل است که امانوئل ماکرون، به آسیای مرکزی، منطقه‌ای غنی از انرژی سفر کرده و از قزاقستان و ازبکستان، به عنوان دو تامین‌کننده اورانیوم برای نیروگاه‌های هسته‌ای فرانسه دیدار می‌کند. ماکرون در اولین مرحله از سفر خود به آسیای مرکزی وارد قزاقستان شد، منطقه‌ای که مدت‌هاست به عنوان حیاط خلوت روسیه شناخته می‌شود و از زمان آغاز جنگ در اوکراین توجه کشور‌های غربی را بیش از پیش به خود جلب کرده است.

سفری از روی انفعال
بدون شک رایزنی‌های اخیر رئیس‌جمهور فرانسه در قزاقستان و ازبکستان، نه از روی یک ابتکار عمل راهبردی، بلکه از سر اجبار و در واکنش به تحولات ناخواسته در حوزه روابط بین‌الملل رخ داده است. دومینوی کودتا در ۹ کشور آفریقایی از سال ۲۰۲۰ میلادی به این طرف، دیپلمات‌های فرانسوی را به شکل‌های مختلف نگران ساخته است.
از آن طرف هم اینگونه نبوده است که نفوذ سنتی روسیه در آسیای مرکزی دست نخورده باقی مانده باشد. هم اکنون و به طور خاص چین، اتحادیه اروپا و ترکیه به دنبال جای پا برای خود در آسیای مرکزی هستند. از زمان فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، چندین رئیس جمهوری فرانسه از قزاقستان دیدن کرده‌اند، اما ماکرون اولین رئیس‌جمهوری فرانسه است که از زمان فرانسوا اولاند در سال ۲۰۱۴ از قزاقستان بازدید می‌کند. همچنین ماکرون اولین رئیس‌جمهوری فرانسه است که از زمان فرانسوا میتران، در سال ۱۹۹۴، به ازبکستان سفر می‌کند.

قاعده‌ای که مکرون درک نمی‌کند
سفر ماکرون در راستای تلاش‌های گسترده‌تر اروپا برای جایگزین کردن بازار سوخت‌های فسیلی روسیه است. به دنبال حمله نظامی مسکو به اوکراین، واردات نفت خام روسیه به اروپا ممنوع شده است. در عوض، کشور نفت‌خیز قزاقستان در حال حاضر به عنوان یک تامین‌کننده جایگزین، توانسته است بخشی از نفت خام مورد نیاز کشور‌های اروپایی را پوشش دهد. فرانسوی‌ها در صدد هستند از این طریق قزاقستان و ازبکستان را وادار به اتحاد راهبردی بیشتر با خود و کشور‌های عضو اتحادیه اروپا و منطقه یورو نمایند. این در حالیست که در تاشکند و آستانه نیز خطوط قرمزی وجود دارد که شاید رئیس جمهور فرانسه قدرت مشاهده آن‌ها را نداشته باشد! یکی از این خطوط قرمز، مربوط به عزم ازبکستان و قزاقستان مبنی بر عدم تقابل با روسیه است. اگرچه در برخی موارد این دو کشور از سیاست‌های کاخ کرماین تبعیت نمی‌کنند، اما هرگز قصد ندارند به مانند اوکراین، خود را تبدیل به سپر بلای اعضای ناتو و اتحادیه اروپا در برابر مسکو نمایند! از این رو همکاری‌های دو کشور آسیای مرکزی با فرانسه و دیگر بازیگران اروپایی، دارای حد یقف معینی است.

کریدور میانی از دریای خزر
موقعیت جغرافیایی قزاقستان امکان دور زدن روسیه در مسیر تجاری جدید چین به اروپا را فراهم می‌آورد. در همین رابطه، امانوئل ماکرون «اهمیت زیاد» توسعه «کریدور میانی از دریای خزر» را به منظور «اتصال اروپا و آسیای مرکزی» را یادآور شد. وزیران خارجه قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ترکمنستان و ازبکستان هفته گذشته (۲۳ اکتبر) برای اولین بار با وزرای خارجه ۲۷ کشور عضو اتحادیه اروپا دیدار کردند. در ۳۰ سپتامبر نیز اولاف شولتس، صدراعظم آلمان میزبان آن‌ها در برلین بود. علاوه بر نفت، قزاقستان یکی از صادرکنندگان عمده اورانیوم است و شرکت فرانسوی «اُرانو / Orano» در حال حاضر با شرکت هسته‌ای دولتی «کازاتومپروم» یک سرمایه‌گذاری مشترک دارد. رئیس شرکت «اُرانو» که یک معدن در قزاقستان دارد، در هیات همراه ماکرون حضور دارد. از طرفی، شرکت فرانسوی «الکتریسیته دو فرانس» (یا ئهِ‌دِه‌اِف /EDF) هم در حال تلاش برای ساخت اولین نیروگاه هسته‌ای در قزاقستان است؛ پروژه‌ای که قرار است امسال در یک همه‌پرسی درباره آن تصمیم‌گیری شود. هم اکنون فرانسه پنجمین سرمایه‌گذار خارجی بزرگ در قزاقستان است و در این زمینه از چین هم پیشی گرفته است. البته دلیل اصلی این موضوع عمدتاً به مشارکت شرکت «توتال انرژی» در پروژه عظیم میدان نفتی فراساحلی «کاشاقان» در شمال دریای خزر باز می‌گردد.
حجم تجارت بین فرانسه و قزاقستان در سال ۲۰۲۲ به ۵.۳ میلیارد یورو رسید و این کشور بیش از ۴۰ درصد اورانیوم مورد نیاز فرانسه را تامین می‌کند. اما سوال اصلی اینجاست که آیا قراقستان در نهایت می‌تواند نقش حیاط خلوت و زمین بازی فرانسه و غرب در جوار روسیه را بازی کند؟! پاسخ این سوال به دلایل متعدد منفی است.