یکی از شاخص‌هایی که با آن می‌توان روند سرمایه‌گذاری را ارزیابی کرد، تشکیل سرمایه ثابت ناخالص است.تشکیل سرمایه به دو بخش اصلی تشکیل سرمایه در بخش ماشین آلات و تشکیل سرمایه در بخش ساختمان تفکیک می‌شود؛ تشکیل سرمایه در بخش ماشین آلات، نشان‌دهنده سرمایه‌گذاری در ایجاد واحدهای تولیدی صنعتی و همچنین زیرساخت‌هایی است که نیازمند خرید و ایجاد ماشین آلات است و در حوزه ساختمان، نشان‌دهنده سرمایه‌گذاری برای احداث واحدهای مسکونی، تجاری و سایر سازه‌ها در حوزه زیرساخت‌ها را شامل می‌شود.به‌عبارت دیگر تشکیل سرمایه ثابت ناخالص معیار مهمی برای ارزیابی سرعت توسعه در هر کشور است.تشکیل سرمایه ثابت ناخالص در طول دهه 80 همواره سیر صعودی و مثبت داشت اما از سال 1391 پس از مواجه اقتصاد ایران با شوک تحریم، تشکیل سرمایه به یکی از چالش‌های اقتصاد ایران تبدیل شد. درواقع با بروز تحریم، چالش‌های و نقاط ضعف اقتصاد ایران که یکی از آنها موانع سرمایه‌گذاری در اقتصاد بود، نمایان شد.اما دولت یازدهم و دوازدهم که همواره کلید حل مساله را در رفع تحریم می‌دانست و توجهی به موانع ساختاری و درونی سرمایه‌گذاری در اقتصاد نمی‌کرد، همه تمرکز خود را صرف حل مساله سرمایه‌گذاری از مسیر لغو تحریم دنبال کرد.توافقی به نام برجام به امضا رسید اما کیفیت متن توافق نهایی این توافق به‌گونه‌ای نبود که اقتصاد ایران بتواند از مواهب اقتصادی آن نفعی ببرد. یکی از علل آن تمدیدهای سه ماه یکبار عدم اعمال تحریم‌های آمریکا برای ایران بود. هر وقت موعد اتمام دوره زمانی شده می‌رسید، همه اقتصاد و افکار عمومی به انتظار می‌نشست تا ببیند رئیس جمهور آمریکا متن عدم اعمال تحریم‌ها علیه ایران را امضا می‌کند یا خیر.
کاهش 35.4 درصدی تشکیل سرمایه ثابت در سال‌های 92 تا 99
در چنین فضایی امکان جذب سرمایه‌گذاری خارجی و داخلی با امتیاز لغو تحریم‌ها وجود نداشت.همین مساله موجب شد اقتصاد ایران در سال‌های 92 تا 99 با کاهش 35.4 درصدی در میزان تشکیل سرمایه ثابت مواجه شود که در تاریخ سال‌های پس از جنگ تحمیلی بی‌سابقه است. حتی در سال‌های 94، 95 و 96 که سال‌های امضا و اجرای توافق برجام بود، نرخ تشکیل سرمایه همواره روندی نزولی داشته است به‌طوری که این این سه سال به ترتیب 14 درصد، 1.7 درصد و 0.5 درصد از سطح تشکیل سرمایه در اقتصاد ایران کاسته شد.در مجموع، نرخ تشکیل سرمایه ثابت ناخالص در طول دوره 8 ساله دولت تدبیر و امید 35.4 درصد کاهش یافت.منبع آمار: بانک مرکزی
نرخ تشکیل سرمایه دولت روحانی در بخش ماشین‌آلات منفی 45.6 درصد
در اجزای تشکیل سرمایه، نرخ تشکیل سرمایه در بخش ماشین آلات منفی 45.6 درصد و تشکیل سرمایه در بخش ساختمان منفی 29.2 درصد بوده است.بررسی ارقام تشکیل سرمایه در دوره سال‌های 92 تا 99 نشان می‌دهد هیچگاه در دو سال پی در پی تشکیل سرمایه ثابت مثبت نبوده و در برخی سال‌ها نرخ منفی تشکیل سرمایه رکورددار بوده است.اما روند تشکیل سرمایه در دولت سیزدهم معکوس شد به‌طوری که در سال‌های 1401 و 1402 برای دو سال پی در پی تشکیل سرمایه ثابت ناخالص رشدهای مثبت 6.7 درصد و 7.2 درصد را حاصل کرده است.در بخش اجزای تشکیل سرمایه ثابت هم همانطور که آمارهای بانک مرکزی نشان می‌دهد تشکیل سرمایه در بخش ماشین آلات ارقام قابل توجهی را به ثبت رسانده است و تشکیل سرمایه ثابت در بخش ساختمان از سیر نزولی خود به روند مثبت در سال‌های 1401 و 1402 تغییر فاز داده است.
