اما و اگر‌های مذاکره

خبرگزاری ژاپنی کیودو مدعی شد؛ چند منبع دیپلماتیک ایرانی گفته‌اند ایران در مرحله نهایی آمادگی برای برگزاری مذاکرات هسته‌ای با آلمان، فرانسه و انگلیس (تروئیکای اروپا) در ۲۹ نوامبر (۹ آذر) در ژنو است. در همین زمینه اسماعیل بقائی سخنگوی محترم وزارت امور خارجه در گفتگو با خبرنگاران ضمن تایید خبر، از برگزاری نشست معاونان وزرای خارجه جمهوری اسلامی ایران، فرانسه، آلمان و انگلیس برای گفتگو در مورد مسائل دوجانبه، منطقه‌ای و بین‌المللی در تاریخ جمعه ٩ آذر خبر داد. بر این اساس طیفی از موضوعات دوجانبه، هسته‌ای و منطقه‌ای میان تهران و پایتخت‌های اروپایی به ویژه تروئیکا در این نشست‌ها مطرح است.

همزمان با این تحولات، پیتر استانو سخنگوی سیاست خارجی اتحادیه اروپا در گفتگویی درباره احیای مذاکرات هسته‌ای با ایران گفت: "نماینده عالی اتحادیه اروپا و تیم او با ایران، طرف‌های دیگر برجامی و همچنین ایالات متحده در تماس هستند تا تمام کانال‌های ارتباطی را باز نگه دارند و امکان احیای مذاکرات هسته‌ای معنادار را حفظ کنند." این مقام اروپایی افزود: "درباره مذاکرات هسته‌ای، امیدواریم دیپلماسی هسته‌ای بتواند به زودی احیا شود. این موضوع همچنین برای ثبات منطقه سودمند خواهد بود."

عبرت از گذشته
بررسی رویکرد سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در طول چهار دهه گذشته نشان می‌دهد که تهران همواره خواستار تعامل و گفتگو (conversation) با جامعه بین‌المللی بوده و در این مدت سعی کرده است که برخلاف بسیاری از کشور‌ها منافع ملی خود را در منطقه و در جهان از طریق دیپلماسی دنبال کند. این رویه به این معنی است که جمهوری اسلامی ایران تجربه ۴۵ ساله در حوزه مذاکره و دیپلماسی با جامعه بین‌المللی بخصوص با کشور‌های غربی را دارد؛ بنابراین پر واضح است که دیپلمات‌های کشورمان با دو گزاره تجربه و شناخت از طرف مقابل، وارد روند گفتگو با کشور‌ها شوند تا تجربه تلخ در برجام تکرار نشود.

اظهار نظر‌ها نشان می‌دهد که آغاز مذاکرات بین ایران و سه کشور اروپایی بیشتر در حوزه هسته‌ای خواهد بود. برجام که در طول نزدیک به ۹ سال همواره به صورت یک طرفه از جانب ایران اجرا شده است که تایید ۱۵ باره آژانس از فعالیت‌های هسته‌ای گواه بر این ادعاست، نشان می‌دهد که نباید در روند مذاکرات اعتماد به طرف غربی وجود داشته باشد. با خروج آمریکا از برجام در سال ۲۰۱۸، ایران اعلام کرد که توافق هسته‌ای را با کشور‌های اروپایی ادامه خواهد داد که متاسفانه در این مدت سه کشور اروپایی نه تنها به هیچ یک از تعهدات خود ذیل برجام عمل نکردند بلکه همواره در نقض آن قدم‌های فراوانی را برداشتند. 

اروپا نیاز به برجام دارد
یک رمزگشایی ساده از رفتار تروئیکای اروپا بخوبی نشان می‌دهد که آنها، برجام را به مثابه یک "نیاز راهبردی" برای خود می‌دانند و اقدامی که بخواهد (مثلا فعالسازی مکانیسم ماشه) منجر به نابودی کامل توافق هسته‌ای شود را انجام نخواهند داد. در عین حال، دو گزاره تجربه و شناخت نشان می‌دهد که تروئیکای اروپایی (انگلیس، آلمان و فرانسه) و دیگر اعضای اتحادیه اروپا عملا قصد ندارند برای نجات برجام و اعمال تعهدات خود در این توافق، اقدام عملی صورت دهند و تنها دنبال این هستند که یک: صنعت هسته‌ای ایران را در ذیل برجام محدود و اگر توانستند تهران را منصرف به داشتن صنعت هسته‌ای کنند و دوم اینکه اروپا و غرب می‌خواهند برجام پلی باشد برای محدودسازی ایران در سایر حوزه‌هایی که به نوعی قدرت بازدارندگی جمهوری اسلامی ایران محسوب می‌شود. جلوگیری از نفوذ ایران در منطقه و محدودسازی در صنعت موشکی بخشی از رویکرد سه کشور مطرح اروپایی نسبت به ایران می‌باشد. رویکرد رفتاری غرب در برجام موجی از بدبینی را در بین بسیاری از نخبگان و مردم در کشورمان را بوجود آورده است.

حرف قطعی نظام
واقعیت امر این است که اروپا به نمایندگی از آمریکا سیاستی را در پیش گرفته است که به دنبال امتیازگیری و تهی‌سازی قدرت بازدارنده ایران است و از طریق مذاکرات همواره بدنبال کیش کردن ایران بودند و اگر قرار است برجام احیا شود، علنی است که در برجام که بطور واضح تعهدات غرب مشخص است و ایران باید این شرط را برای طرف مقابل مطرح کند.

در همین زمینه رهبری فرمودند: "ما حق داریم برای ادامه برجام شرط بگذاریم و این شرط را گذاشتیم و گفتیم و هیچ‌کس هم از آن عدول نخواهد کرد. اگر می‌خواهند ایران به تعهدات برجامی برگردد، آمریکا بایستی تحریم‌ها را کلا در عمل لغو کند و ما بعد راستی‌آزمایی کنیم و ببینیم که درست تحریم‌ها لغو شده، آن‌وقت به تعهدات برجامی برمی‌گردیم. این سیاست قطعی جمهوری اسلامی است و مورد اتفاق مسئولان کشور هم هست و از این سیاست برنخواهیم گشت."

حال که راهبرد جمهوری اسلامی در برجام مشخص است، ورود به مذاکرات با ساختار قبلی خطای تاکتیکی است که کار را برای غرب آسان و برای جمهوری اسلامی سخت خواهد کرد. از این رو به نظر می‌رسد تلاش غرب برای ادامه روند مذاکرات با طراحی تونل مذاکرات در موضوعات مختلف انجام شده است که نیازمند هوشیاری در مقابل توطئه جدید است. ادامه روند مذاکرات قبلی به معنای هزینه کمتر برای غرب برای پیشبرد اهداف ضد ایرانی است.

وضعیت برای مذاکره تغییر کرده است
از طرف دیگر گزاره‌ها نشان می‌دهد در نگاه جمهوری اسلامی ایران برجام به معنای نشان دادن صلح‌آمیز بودن هسته‌ای ایران برای جهانیان است تا تبلیغات روانی محور رسانه‌ای صهیونیستی- غربی را با چالش روبرو کنند که در این وضعیت تهران بتواند تحریم‌های غربی را از بین برد.
تجربه نشان داده زمان باعث تغییر در وضعیت ایران شده است. از این رو واضح است که شرایط ایران نسبت به سال ۲۰۱۵ و ۲۰۱۸ تغییر کرده است و ایران نسبت به نه سال گذشته از وضعیت بهتری در حوزه سیاست خارجی و تجارت بین‌المللی برخوردار است.
هم اکنون تهران عضو سازمان همکاری شانگهای و بریکس شده است و در منطقه نیز در روند همگرایی با کشور‌های منطقه بخصوص عربستان سعودی قدم بر میدارد. همچنین به گفته فرزین رئیس بانک مرکزی کشورمان، ایران از ده مهرماه ۱۴۰۳ سیستم ACUMER را جایگزین سوئیفت کرده است. در واقع تهران در روند حذف دلار از تجارت خود با سایر کشور‌ها قدم برمی‌دارد که این روند، از میزان تاثیرگذاری تحریم‌های غربی در اقتصاد ایران می‌کاهد. 
تغییر وضعیت ایران نسبت به سال ۲۰۱۵ به این معناست که قدرت جمهوری اسلامی ایران در میز مذاکره افزایش پیدا کرده است و از مولفه‌ی چانه‌زنی غرب در میزه مذاکره کاسته شده است.