حسین شریعتمداری

۱- آقای دکتر پزشکیان، رئیس‌جمهور محترم کشورمان، از شخصیتی مردمی، صادق و ساده‌زیست برخوردارند و حفاظت از انقلاب اسلامی، پایبندی به نظام و تامین آسایش و معیشت مردم یکی از دغدغه‌های بارز ایشان است. بدیهی است که این ویژگی‌ها‌، وقتی در صحنه عمل نیز، بروز و ظهور پیدا می‌کنند، امید‌آفرین و کارگشا خواهند بود. دیروز جناب پزشکیان بعد از اطمینان -‌ البته کمی دیرهنگام- از سفر اخیر آقای شهرام دبیری، معاون پارلمانی خود به قطب جنوب، این سفر اشرافی (لاکچری) را با آنچه از مسئولان نظام مقدس جمهوری اسلامی انتظار می‌رود، ناهمخوان دانسته و در اقدامی خداپسندانه و درخور تقدیر‌، به مسئولیت ایشان در دولت چهاردهم پایان دادند. توضیح آن که؛
۲- آقای پزشکیان در حکم انفصال خدمت معاون پارلمانی خود آورده‌اند: «‌در این ایام پس از بررسی خبر، قطعی شد که در ایام نوروز در سفر تفریحی قطب جنوب بودید. در دولتی که مفتخر به اقتدا به مولای متقیان است و در شرایطی که هنوز در کشورمان فشارهای اقتصادی بر مردم زیاد و محرومان پرشمارند، سفر پر‌هزینه تفریحی مسئولان رسمی، حتی با هزینه‌های شخصی، قابل دفاع و توجیه‌‌پذیر نبوده و با معیار ساده‌زیستی مسئولان سازگار نیست‌» و تاکید کرد که «‌دوستی دیرین و همکاری و خدمات ارزشمند شما در معاونت پارلمانی دولت چهاردهم، مانع آن نیست که پایبندی به صداقت، عدالت و وعده‌هایی که به مردم دادیم، مقدم داشته شود‌».
۳- آقای پزشکیان در اقدام اخیر خود به این کلام هوشمندانه حضرت امام -رضوان‌الله تعالی‌علیه- که فقط یکی از ده‌ها نمونه مشابه دیگر است جامه عمل پوشانده‌اند. امام راحل می‌فرمودند:
 «آنهایی که در خانه‌های مجلل، راحت و بی‌درد آرمیده‌اند و فارغ از همه رنج‌ها و مصیبت‌های جانفرسای ستون محکم انقلاب و پابرهنه‌های محروم، تنها ناظر حوادث بوده‌اند و حتی از دور هم‌ دستی برآتش نگرفته‌اند نباید به مسئولیت کلیدی تکیه کنند که اگر به آنجا راه پیدا کنند چه بسا انقلاب را یک‌شبه بفروشند و حاصل همه زحمات ملت ایران را بر باد دهند».
۴- این کلام حکیمانه رهبر معظم انقلاب نیز از میان ده‌ها توصیه مشابه دیگر حضرت ایشان انتخاب شده است. توصیه‌ای برگرفته از امیر‌المؤمنین علیه‌السلام که همیشه راهنما و راهگشاست‌:
«‌امیرالمؤمنین‌(ع) می‌گوید زندگی به سمت زهد باید برود. امروز در جمهوری اسلامی، اگر ما احساس بکنیم که زندگی به سمت ‌اشرافی‌گری می‌رود، بلاشک این انحراف است؛ بروبرگرد ندارد. ما باید به سمت زهد حرکت بکنیم. نمی‌گوییم هم زهدهای آن‌چنانی، ‌که متعلق به اولیاءالله است؛ نه، مسئولان درجه‌ یک، مسئولان درجه‌ دو، تا آن مسئولان درجات بعد هم باید در حد خود زهد ‌داشته باشند، بعد هم به عامه‌ مردم می‌رسد‌».
۵- گفتنی است، اوایل فروردین ماه جاری، انتشار خبری از سفر آقای شهرام دبیری معاون پارلمانی آقای پزشکیان و همسرشان به قطب جنوب که با هزینه سنگین بیش از۲ میلیارد تومان صورت گرفته بود، موجی از تاسفِ همراه با تعجب و اعتراض مردم را به دنبال داشت. خبر‌، تاسف‌بار و تکان‌دهنده بود. این خبر، بعد از انتشار از سوی دفتر معاون پارلمانی آقای پزشکیان تکذیب شده و اعلام شد که: «‌شایعه مطرح‌شده مبنی بر سفر معاون پارلمانی رئیس‌جمهور به قطب جنوب صحت ندارد...»! و گفته شد که «تصاویر منتشرشده قدیمی بوده است‌»! این تکذیبیه و این ادعا با اسناد و شواهد منتشر شده همخوانی نداشت، ضمن آن که باز هم، انجام این سفر اشرافی تکذیب نشده بود. بلکه مناقشه را به زمان انجام سفر کشانده و آورده بودند «‌تصاویر منتشرشده قدیمی بوده است‌»!‌... 
۶- تکذیب خبری که شواهد و اسناد قابل توجهی حاکی از صحت آن بود، در محدوده معاونت پارلمانی رئیس‌جمهور باقی نماند و برخی از رسانه‌های وابسته به دولت هم دست به کار تکذیب شدند! خبرگزاری دولتی ایرنا و پایگاه رسمی اطلاع‌رسانی دولت (پاد‌) نیز، خبر را در حد یک شایعه قلمداد کرده و دست به کار تکذیب آن شدند! در همان حال برخی از نزدیکان «‌دست به توئیت‌» دولت که اگر یک «تار موی‌» باریک در میان نیروهای انقلاب پیدا کنند، از آن کوهی به بلندای قله اورست می‌سازند نیز، ترجیح دادند با سکوت درباره این پدیده ناپسند، وقوع آن را تکذیب کنند! اظهارات دوپهلوی برخی دیگر هم که جای خود دارد! اما چرا؟! این «تکذیب‌های کذب‌» به چه علت بوده است؟! چرا اصرار داشته‌اند که رخداد تاسف‌آور یاد شده را نه فقط از نگاه مردم، بلکه از نگاه رئیس‌جمهور محترم نیز پنهان نگاه دارند؟! آیا این عده که سنگ همراهی با دولت را به سینه می‌زنند، مصداق واقعی «‌همراهان ناهمراه‌»! نیستند؟! و آیا رئیس‌جمهور محترم می‌تواند به ادعای همراهی آنها با دولت خویش اعتماد داشته باشد؟! 
۷- تاکید آقای پزشکیان بر «وفاق» که با استناد به توصیه‌های قرآن و تاکیدهای حضرت امیر علیه‌السلام در نهج‌البلاغه شریف همراه بوده و هست، درخور تقدیر است ولی همراهی با افراد ناهمراه حتی اگر برخاسته از دوستی‌های دیرین باشد، مصداق وفاق نیست، بلکه اقدامی زیان‌آور است که نمی‌تواند با شخصیت مردمی آقای رئيس‌جمهور همخوانی داشته باشد. این نکته نیز در حکم آقای پزشکیان دیده می‌شود، آنجا که نوشته‌اند: «‌دوستی دیرین و همکاری و خدمات ارزشمند شما در معاونت پارلمانی دولت چهاردهم، مانع آن نیست که پایبندی به صداقت، عدالت و وعده‌هایی که به مردم دادیم، مقدم داشته شود‌». 
۸- انتظار آن است - و انتظار خدا‌پسندانه و گره‌گشایی نیز هست- که رئیس‌جمهور و یا هر یک از دیگر مسئولان نظام، حوزه تحت مسئولیت خود را به دقت زیر نظر داشته باشند و کسانی را که به هر علت نظیر زندگی اشرافی، محکومیت امنیتی، همسوئی با دشمنان نظام، حمایت از فتنه‌گران و‌... با نظام زاویه دارند، به کار نگیرند. افرادی از این دست، همراهان ناهمراهند و این احتمال جدی وجود دارد که در ادعای همراهی خود صادق نباشند.

یکی از حاشیه‌های سیاسی و مخرب سرمایه اجتماعی در ایام تعطیلات نوروزی، خبر مسافرت معاون پارلمانی ریاست جمهوری به قطب جنوب بود که برخی سعی داشتند با دروغ خواندن مقصد سفر و همچنین خصوصی قلمداد کردن آن این اقدام ناموجه را توجیه کنند و برخی دیگر هم با الصاق سابقه سفر‌های قبل از مسئولیت در دولت چهاردهم به این سفر، به بزرگنمایی ابعاد آن می‌پرداختند تا اینکه آقای پزشکیان بلافاصله پس از بازگشت آقای معاون از این مسافرت پرحاشیه، به صراحت اعلام کرد «در این ایام پس از بررسی خبر، قطعی شد که در نوروز در سفر تفریحی قطب جنوب بودید. در دولتی که مفتخر به اقتدا به مولای متقیان است و در شرایطی که در کشورمان، فشار‌های اقتصادی به مردم زیاد و محرومان بی‌شمارند، سفر تفریحی مسئولان رسمی حتی با هزینه‌های شخصی قابل دفاع و توجیه‌پذیر نبوده و با معیار‌های ساده‌زیستی مسئولان سازگار نیست.»
همچنین ایشان با عبور از تعارفات متداول، تصریح کرد «دوستی دیرین و همکاری و خدمات شما در معاونت پارلمانی، مانع آن نیست که پایبندی به صداقت، عدالت و وعده‌ای که به مردم دادیم، مقدم داشته شود؛ بنابراین از ادامه همکاری با شما در دولت چهاردهم معذوریم».
این اقدام آقای پزشکیان یعنی عزل معاون پارلمانی را می‌توان الگویی از تصمیم و رفتار حکیمانه، بهنگام همراه با صداقت و صراحت و منطبق با حکمرانی اسلامی دانست که باید مورد تقدیر قرار گیرد. 
در این عزل بهنگام و شجاعانه چند ویژگی وجود دارد که به آن ارزش و اعتبار اعتمادساز می‌دهد که می‌تواند در ترمیم و بازسازی سرمایه اجتماعی کارایی داشته باشد. ویژگی‌هایی چون؛
۱- شیوه برخورد: با فردی که شعار‌ها و ادعا‌های انتخاباتی رئیس دولت چهاردهم و همچنین ساده‌زیستی مورد انتظار از مسئولان حکومتی را نقض کرده، عزل با قاطعیت و بلافاصله انجام شده است و این اقدام به سمت مماشات و طراحی استعفای آبرومند یا برکناری آبرومندانه و در مرور زمان نرفته است. چنین شیوه‌ای باید علیه تمامی کسانی که از ضوابط و شایستگی‌های مسئولیتی عدول می‌کنند و موجب رنجش خاطر مردم و ضربه به سرمایه اجتماعی حاکمیت می‌شوند، به کار گرفته شود. 
۲- پیام برکناری: در متن مرتبط به علت برکناری به مغایرت این سفر خارجی پرهزینه با صداقت، عدالت و ناهمسویی با مردمی که مشکل دارند، تصریح شده و لذا این پیام را به مسئولان می‌دهد که لازم است در دولتی که ادعای اقتدا به مولای متقیان علی (ع) را دارد، باید به این اصول پایبند باشند و عدم پایبندی به معنای از دست دادن صلاحیت برای ادامه مسئولیت می‌باشد. 
۳- تقدم مصالح و منافع نظام بر منافع شخصی و گروهی: اشاره رئیس‌جمهور به سابقه دوستی دیرین و خدمات فرد عزل شده در معاونت پارلمانی و در عین حال معذور بودن از پذیرش ادامه همکاری وی با رفتاری مغایر با صداقت، عدالت و وعده‌های داده شده به مردم، نشان‌دهنده تقدم مصالح نظام و حکمرانی بر رفاقت‌ها و دوستی و کنار گذاشتن روابط به نفع شایستگی‌ها و ضوابط است. 
با توجه به نکات مورد اشاره در بالا، این تصمیم و اقدام رئیس محترم جمهور را باید به عنوان یک الگوی حکیمانه و منطبق بر حکمرانی صحیح اسلامی دانست که مبتنی بر سلامت و صداقت آقای پزشکیان بوده است. وجود چنین صداقتی را که رهبر حکیم و فرزانه چندین بار مورد تأکید قرار داده‌اند، با این اقدام شجاعانه و به دور از تعارفات معمول ایشان می‌توان باور کرد و به کارکرد مؤثر آن امیدوار بود.

محسن ردادی

رهبر معظم انقلاب اسلامی در ابتدای سال تأکید کردند «سرمایه‌گذاری برای تولید» شعار سال است و سرمایه‌گذاری نباید تنها به منابع خارجی محدود شود، بلکه سرمایه‌های مردمی نیز باید به سمت تولید هدایت شود. ایشان بیان داشتند سرمایه‌های پراکنده مردم اگر به ‌جای ورود به بازارهای غیرمولد مانند ارز، سکه و مسکن، در تولید به کار گرفته شود، کشور پیشرفت چشمگیری خواهد داشت اما پرسش اساسی این است که چگونه می‌توان این سرمایه‌ها را بدرستی در مسیر تولید هدایت کرد؟ یکی از پاسخ‌ها می‌تواند این باشد: تعاونی‌ها.
* شرکت ‌تعاونی چیست؟
شرکت‌های تعاونی یکی از مهم‌ترین ابزارهای اقتصادی برای مدیریت سرمایه‌های خرد و تبدیل آنها به محرک‌های رشد اقتصادی هستند. شرکت تعاونی شرکتی است که توسط اشخاص حقیقی و از طریق همکاری و تشریک ‌مساعی آنها با هدف رفع نیاز و بهبود وضعیت اقتصادی و اجتماعی اعضا تشکیل می‌شود. در شرکت تعاونی، مردم، سرمایه مشخصی را تأمین می‌کنند تا مشکل به ‌صورت دسته‌جمعی حل شود. مهم‌ترین تفاوت شرکت خصوصی و شرکت تعاونی در این است که شرکت خصوصی به دنبال «کسب سود» است اما شرکت تعاونی به دنبال کسب سود نیست و «رفع یک نیاز اقتصادی» را در نظر دارد. 
ذهنیت بسیاری از مردم و مسؤولان به اندازه‌ای با اقتصاد سرمایه‌داری عجین شده که به سختی باور می‌کنند می‌توان شرکتی تأسیس کرد که فعالیت اقتصادی داشته باشد اما هدف آن کسب سود نباشد. در حالی ‌که تعاونی‌های موفقی در تمام دنیا هستند که با این نگرش مشغول فعالیت اقتصادی هستند. در ایران، تعاونی‌های مسکن موفق‌ترین تعاونی‌ها بوده‌اند و باعث شده‌اند افراد زیادی با کمترین هزینه، خانه‌دار شوند. تعاونی‌های مسکن با جذب سرمایه‌های خرد افراد، بدون کسب سود، اقدام به خانه‌سازی و واگذاری آنها به اعضای تعاونی می‌کنند. در غیاب این تعاونی‌ها صرفا شرکت‌های ساختمان‌سازی و سرمایه‌گذاری مسکن فعالیت داشتند و این شرکت‌ها تلاش می‌کنند با بالاترین قیمت و بیشترین سود، خانه را به متقاضیان بفروشند. طبیعی است که افراد کمی قادرند از این طریق خانه‌دار شوند. این یک مثال است که نشان می‌دهد چگونه تعاونی‌ها به سرمایه‌گذاری موفق در تولید منجر شده‌اند. 
شهید بهشتی توجه ویژه‌ای به بخش تعاونی داشت و بر همین اساس هم روح اقتصادی قانون اساسی، متمایل به گسترش و رشد بخش تعاونی است اما متأسفانه دولت‌های جمهوری اسلامی نسبت به بخش تعاونی بی‌توجه بوده‌اند و سرمایه‌ها را به بخش دولتی و بخش خصوصی هدایت کرده‌اند. این وضعیت باعث شده امروز کمتر از ۶ درصد اقتصاد ایران در اختیار بخش تعاونی باشد. 
با توجه به شعار امسال، فرصت مناسبی است که برای احیای بخش تعاونی تلاش شود، زیرا تعاونی یک ابزار مهم و سالم برای سرمایه‌گذاری مردم در تولید است. 
۱- تعاونی‌ها چگونه به رفع انحصارگرایی و سرمایه‌گذاری مردمی در  تولید کمک می‌کنند؟
یکی از مشکلات امروز اقتصاد ایران، انحصاری شدن بخش‌های مختلف اقتصاد در دست اشخاص قدرتمند و ثروتمند است. این موضوع مانع از حضور سرمایه‌های خرد مردمی در بخش تولید می‌شود اما تعاونی‌ها می‌توانند باعث رفع انحصار شوند. در این زمینه، توجه به تجربه لهستان اهمیت دارد. ساختارهای صنعتی لهستان بعد از گذار از دوره کمونیستی بین سال‌های ۱۹۹۸ تا ۱۹۹۹، به علت فقدان آمادگی و توان ‌بخش خصوصی، به انحصارگرایی مبتلا شد اما طرح‌های انحصارزدایی متعددی به‌سرعت با استقبال بازار و با حضور گسترده بخش تعاونی اجرایی شد. این مشارکت اثرات مثبت بسیاری در اقتصاد خرد، میانی و حتی کلان داشته است. به‌ عنوان ‌مثال، در یک مطالعه، ضریب جینی تغییریافته بعد از ورود تعاونی به برنامه انحصارزدایی و مشارکتی کردن بخش صنعت نشان می‌دهد ضریب جینی در دوره مذکور از 0.899 به 0.719 کاهش‌ یافته است که در نوع خود موفقیت به شمار می‌آید. تعاونی‌ها با جمع ‌کردن نیروی کارگران صنعتی، انگیزه بسیاری در آنها به وجود آورد که بنگاه‌ها و حتی کارخانه‌های صنعتی را به دست گیرند و بدون فساد و اختلاس، چه در بازار داخلی و چه در کسب‌وکار خارجی حضور یابند.
۲- تعاونی‌ها چگونه مردم را با مسائل ملی همسو می‌کنند؟
پیش‌زمینه حضور سرمایه‌های مردمی در امر تولید، همسو شدن ذهنیت مردم با مسائل ملی اقتصاد است. زمانی که امکان گفت‌وگوی مسؤولان با گروه ذی‌نفع اهمیت پیدا کند، اندک‌اندک همفکری و همنشینی بیشتر اجزای جامعه محقق می‌شود. مردمی که اینگونه با حاکمیت ارتباط برقرار کنند، با تصمیمات دولت و مسائل کشور همدل می‌شوند. به ‌عنوان ‌مثال در کشور لائوس، دولت‌ها توان مالی لازم برای ایجاد طرح‌های آبرسانی را به مدت چند سال نداشتند. در نهایت تصمیم گرفتند با توضیح ضرورت طرح آبرسانی به کشاورزان محلی، از آنها بخواهند به ‌جای نیروی کار به اجرای طرح کمک کنند. برای سهولت ارتباط با کشاورزان، دولت به‌ سوی تعاونی‌های کشاورزی رفت و با متقاعدکردن کشاورزان درباره اینکه سود شخصی و گروهی آنها در گرو این طرح آبرسانی است و در نهایت آنها از منافع اجرای طرح بهره‌مند خواهند شد، موفق شد نیروی کار رایگان برای اجرای طرح به دست آورد. 
در برزیل برای دهه‌ها مشکلات مرتبط با سلامت وجود داشت، در نهایت در دهه اول سال ۲۰۰۰، دولت با سازمان‌دهی مردم در قالب تعاونی‌های سلامت‌محور و سپردن نقش آموزش عمومی مردم و کاستن از هزینه‌های درمان موفق شد این مشکل ملی را به کمک تعاونی‌ها حل کند. 
در ایران مشکلات مرتبط با تغییرات اقلیمی و اثر آن بر بخش کشاورزی، مشکلات مرتبط با تولید و کاستن از هزینه‌های آن به ‌واسطه تأمین مواد اولیه ارزان و باکیفیت، حل مسائل مرتبط با محیط‌ زیست، توسعه صنعت گردشگری خارجی یعنی جذب گردشگر خارجی و بهبود مکان‌های گردشگری به کمک تعاونی‌های محلی، تأمین یا ساخت قطعات تحریمی در کشور با کمک تعاونی‌ها، حل مشکلات مرتبط با احتکار و حذف واسطه‌های بازار، همگی موضوعاتی است که یک سر در اقتصاد و یک سر در اجتماع دارد. تعاونی‌ها در ایران با داشتن انگیزه بالای اجتماعی می‌توانند در رفع مشکلات اقتصاد ملی باشند. این ‌کار از طرفی سرمایه‌های اقتصادی اجتماعی را به صحنه آورده و ارتقا می‌دهد و از طرف دیگر به حل مسائل در این حوزه یاری می‌رساند. به علاوه نشاط اجتماعی و ملی‌گرایی را به وسعت حس مفید بودن در حل مسائل ملی افزایش می‌دهد. اگر بتوان در یک برنامه ملی، تعاونی‌ها را در نقاط استراتژیک تولید و تجارت ایران، یعنی نقاطی گرد آورد که بر قدرت ملی در جغرافیای اقتصادی و سیاسی در منطقه اثرگذار است، این سودمندی و فواید متعدد چندین برابر خواهد شد.
۳- تعاونی‌ها چگونه به توانمندسازی مردم برای برعهده گرفتن نقش‌های اقتصادی کمک می‌کنند؟
تعاونی‌ها با شیوه مدیریت جمعی خود به رشد آگاهی و مهارت‌های مشارکتی جامعه - که یکی از الزامات تحقق سرمایه‌گذاری در تولید است - کمک می‌کنند. باید توجه داشت تنها آموزش‌های مستقیم نیست که باعث رشد و آمادگی مردم برای بر عهده گرفتن نقش‌های اقتصادی یا بروز خلاقیت و کارآفرینی لازم در آنها می‌شود. بهترین مدرسه میدان عمل است و تعاونی‌ها این فرصت را برای مردمی که آمادگی سهیم‌ شدن در اقتصاد ملی را ندارند فراهم می‌آورند. برخی محققان این حوزه معتقدند تقویت و آموزش مردم بویژه در اقشاری با درآمد کمتر از طریق تشکیلاتی که به خود آنها متعلق باشد کارآمدترین شیوه است، چرا که این «تجربه عینی پویا و فعال منجر به افزایش درک ذی‌نفعان از منافع، مشکلات و راه‌حل‌های خلاقانه اقتصادی می‌شود».
۴- تعاونی‌ها چگونه می‌توانند سرمایه‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مردم را به صحنه آورند؟
برای مدیران و سیاست‌گذاران به صحنه آوردن سرمایه‌های اقتصادی و غیراقتصادی مردم و جلب مشارکت‌شان بدون تعاونی‌ها دشوار یا ناممکن است. فارغ از مشکل سازماندهی و ارتباط‌گیری با توده مردم، عواملی مانند اعتماد اجتماعی به نهادها، تقسیم ریسک مشارکت و وجود یک فضای همگون و هم‌جهت در جلب مشارکت بسیار مهم است. تعاونی یک گروه اجتماعی با فعالیت اقتصادی است که می‌تواند همه این موارد را محقق کند. از سوی دیگر تعاونی‌ها مانند سایر مدل‌های کسب‌وکار نیستند و به ‌واسطه اینکه اهداف اجتماعی برای‌شان اهمیت دارد، بیشتر می‌توانند سرمایه‌های اجتماعی و فرهنگی را به میدان کنش اقتصادی وارد کنند.
۵- تعاونی‌ها چگونه می‌توانند فرصتی برای حضور گسترده عامه مردم باشند؟
در ایران، تعاونی‌ها می‌توانند نیروهای حاشیه اجتماع و اقتصاد را به صحنه آورند و سازماندهی کنند. بخش خصوصی به ‌ندرت و به ‌شکلی محدود می‌تواند چنین نقشی را ایفا کند اما تعاونی‌ها این کار را به ‌واسطه پتانسیلی که به ‌عنوان یکی از تشکل‌های بخش مردمی (بخش سوم) اقتصاد دارند انجام می‌دهند. به ‌عنوان ‌مثال تعاونی‌های تولیدی در روستاها، تعاونی‌های کشاورزی، تعاونی‌های زنان، تعاونی‌های فعال در عرصه صنایع‌دستی و تعاونی‌های عمران شهرستان بخشی از این نیروی عظیم اجتماعی - اقتصادی هستند که اگر دولت بخواهد، می‌تواند با تکیه به آنها طرح‌های محلی و ملی را به اجرا درآورد. مردم نیز از اجرای این طرح‌ها منتفع می‌شوند و با بهبود وضعیت اقتصادی و اجتماعی خود، طعم شیرین سرمایه‌گذاری در بخش مولد را احساس می‌کنند.
۶- تعاونی‌ها چگونه می‌توانند به ساختن جامعه ارگانیک و خروج از وضعیت توده‌وار کمک کنند؟
از دیگر الزامات تحقق اقتصاد مردمی ساختن جامعه ارگانیک و خروج از وضعیت توده‌وار است. تعاونی‌ها با سازماندهی مردم نیز با به میدان آوردن حاشیه‌نشینان اقتصادی تا حدودی این کار را انجام می‌دهند اما اهمیت طبقه متوسط و اقشار مختلف آن نباید در این مسیر نادیده گرفته شود و نباید صرفا به مردم دهک‌های پایین توجه شود. در ایران تعاونی‌های دانش‌بنیان و سایر تعاونی‌های اشتغال دانشگاهی که بخش نوپایی از اقتصاد تعاونی هستند، جوانان کارآفرین و تحصیلکرده طبقه متوسط را به صحنه آورده‌اند.
تعاونی‌های تولید شهری و تعاونی‌های تأمین نیاز تولیدکنندگان نیز از دیگر تعاونی‌هایی هستند که با اقشار مهم تولیدکنندگان و کارآفرینان طبقه متوسط در ارتباط هستند. همچنین تعاونی‌های صادراتی فرصت مناسبی برای آن قشری از طبقه متوسط هستند که به تجارت و فروش محصولات تولیدی خود در بیرون از مرزهای جغرافیایی کشور علاقه‌مندند.
* جمع‌بندی
تعاونی‌ها یکی از موثرترین ابزارها برای جذب سرمایه‌های مردمی و هدایت آنها به سمت تولید هستند. این نهادها نه ‌تنها به کاهش انحصار و گسترش عدالت اقتصادی کمک می‌کنند، بلکه موجب افزایش همبستگی اجتماعی و توانمندسازی اقتصادی جامعه نیز می‌شوند. در شرایطی که کشور نیاز به سرمایه‌گذاری در تولید دارد، توسعه و حمایت از تعاونی‌ها می‌تواند راهکاری عملی و موثر برای دستیابی به این هدف باشد. بنابراین لازم است سیاست‌گذاران اقتصادی با تدوین قوانین حمایتی، بستر رشد و گسترش تعاونی‌ها را فراهم کنند تا سرمایه‌های ملی به‌ جای انباشت در بازارهای غیرمولد، به سمت تولید و اشتغال هدایت شوند.
تعاونی‌ها می‌توانند به عنوان سکویی برای توسعه اقتصادی محلی عمل کنند. با تمرکز بر تولید داخلی و استفاده از ظرفیت‌های بومی، این نهادها می‌توانند به افزایش بهره‌وری اقتصادی و کاهش وابستگی به واردات کمک کنند.  الگوی تعاونی‌ها بویژه در شرایط تورم، تحریم و رکود، انعطاف‌پذیری بیشتری نسبت به شرکت‌های خصوصی نشان داده و می‌تواند به رشد اقتصادی کشور در این وضعیت کمک کند. 
در نهایت، برای تحقق نقش تعاونی‌ها در جذب سرمایه‌های مردمی، نیاز به حمایت‌های قانونی، آموزش‌های کاربردی و فرهنگ‌سازی گسترده داریم. از رسانه‌ها گرفته تا نهادهای آموزشی و دولتی، همه باید در مسیر ترویج این الگوی موفق اقتصادی گام بردارند. با این رویکرد، می‌توان امید داشت تعاونی‌ها به عنوان ابزاری مهم در هدایت سرمایه‌های مردمی به سمت تولید موثر باشد.