شرایط تک نرخی‌سازی!

یکی از موضوعات مطرح طی ماه‌های اخیر، بحث تک نرخی‌سازی ارز است. با اینکه برخی از کارشناسان اقتصادی و فعالان عرصه تجاری از تک نرخی‌سازی ارز دفاع می‌کنند، اما شواهد نشان می‌دهد، هنوز زیرساخت‌های لازم برای انجام این امر در اقتصاد ایران فراهم نشده است.
اقتصاد ایران نزدیک به ده سال گذشته تحت شدیدترین تحریم‌های آمریکا قرار گرفته است. فشار تحریمی آمریکا برای ممانعت از صادرات نفت و فروش نفت ایران با قیمت‌هایی زیر قیمت جهانی، کاهش تولید و به تبع آن کاهش صادرات کالا‌های ایرانی به کشور‌های مختلف جهان عرصه را بر ما تنگ کرده و درآمد‌های ارزی کشور را به شدت محدود کرده است.
تشدید تحریم‌ها و کاهش درآمد‌های ارزی موانع بسیار بزرگی پیش روی تک نرخی‌سازی ارز است. محدودیت بانک مرکزی در عرضه ارز مانع آن شده که این نهاد بتواند نرخ ارز در بازار رسمی مرکز مبادله را کاهش دهد.
با اینکه تک نرخی‌سازی ارز امر درستی در اقتصاد است و این سیاست باید در زمان مناسب خود اجرا شود، اما ناظر بر اینکه ساختار‌های حمایت از معیشت مردم تکمیل نشده و دولت نمی‌تواند بدون صدمات جبران‌ناپذیری به مردم تک نرخی‌سازی ارز را کلید بزند، پس در وضعیت کنونی کشور که مسائل سیاسی و اقتصادی در هم تنیده شده است، نمی‌توان با طیب خاطر عنوان کرد بدون پیامد‌ها و آسیب‌های جدی می‌توان ارز را تک نرخی کرد.
قطع به یقین بانک مرکزی از این موضوع آگاهی دارد که تک نرخی‌سازی ارز با توجه به پیامد‌های شدید اجتماعی و سیاسی در حال حاضر قابلیت اجرا ندارد. وقتی دست بانک مرکزی پر از ارز نیست تا بازار آزاد را با عرضه زیاد کنترل کند، نمی‌توان نسبت به عبور بدون پیامد از ارز چند نرخی یا ارز ترجیحی به سمت ارز تک نرخی اطمینان حاصل کرد.
برای نمونه، ظرف دو هفته گذشته که خبر فعال‌سازی اسنپ بک مطرح شده، قیمت ارز روند شتابانی به خود گرفت. موارد این چنینی نشان می‌دهد، اطمینان به بازار ارز و عرضه ارز ازسوی بانک مرکزی در نزد متقاضیان ارز وجود ندارد. در این صورت هر گونه تحرک برای تک نرخی‌سازی ارز به افزایش شدید قیمت‌ها در بازار و فشار معیشتی بر مردم منتهی می‌شود؛ زیرا دولت سازوکار‌های شناسایی و تخصیص ریالی مناسب برای حمایت از معیشت مردم را ندارد.
وقتی بانک مرکزی روی قیمت بازار آزاد اختیاری ندارد و قیمت‌ها به واسطه اخبار سیاسی کاهش یا افزایش می‌یابند، نمی‌توان با معیشت مردم بازی کرد.
هر گونه افزایشی در نرخ ارز رخ دهد، مثلاً بانک مرکزی ارزی تک نرخی را با ۱۰۰ هزار تومان به رسمیت بشناسد، به فوران قیمتی منتهی می‌شود که قشر‌های متوسط و ضعیف جامعه را در هم می‌کوبد و به معیشت آنها آسیب می‌زند. این موضوع نه تنها در کالا‌های اساسی، بلکه در بسیاری از اقلام مورد مصرف مردم، مانند لوازم خانگی نیز مصداق دارد؛ بنابراین اکنون زمان مناسبی برای سخن گفتن از تک نرخی‌سازی ارز نیست.