زبان جاودانه‌ جان مردم

هفتصد سال از زمان زندگی حافظ شیرازی گذشته است، اما شعر او همچنان بر زبان‌ها جاری و در دل‌ها زنده است. این شاعر بزرگ نه‌فقط در حافظه ادبی، بلکه در زیست فرهنگی ایرانیان جایگاهی خاص یافته است. پرسش مهم این است که چرا شعر حافظ هنوز در جامعه امروز زنده، محبوب و الهام‌بخش است؟

نخست باید توجه کرد که شعر حافظ، صرفاً بیان عواطف شخصی یا زبان تغزل نیست. حافظ به‌عنوان شاعری دوران‌دیده، روزگار پرتنشی را تجربه کرده و زبان شعرش آمیخته با نقد اجتماعی، نکات فلسفی، و درک عمیق از وضعیت انسان در جهان است. شعر او، صدای مردمی است که دنبال معرفت، راستی، صداقت و سعادت هستند. 

نکته مهم و تأمل‌برانگیز این است که حافظ با وجود برخورداری از یک جهان‌بینی تثبیت شده و عمیق دینی و الهی، زبانی را به کار گرفته که جامع‌الاطراف و جهان‌شمول است و می‌تواند هر مخاطبی را به خودش معطوف و مشغول کند؛ طوری که از یک طرف به ریاکاری به منزله یک امر مذموم اخلاقی و اجتماعی حمله می‌کند و از طرف دیگر نغزترین اشعار معنوی و عرفانی و مذهبی را هم سروده است. شعر حافظ تلفیقی بی‌نظیر از عرفان، حکمت، هنر و زندگی روزمره است. در این شعر، عشق انسانی به آسمان می‌رسد و راز‌های هستی در جام شراب نهفته است. این رمزآلودی و چندلایگی معنا، موجب می‌شود هر خواننده‌ای– چه اهل اندیشه، چه عاشق، چه منتقد اجتماعی– چیزی برای خود در آن بیابد. در جهانی که افراد با بحران معنا، اضطراب هویت و پیچیدگی‌های زندگی مدرن مواجه هستند، کلمات حافظ همچون پناهگاهی امن و آشنا عمل می‌کند. در کنار محتوای غنی، نباید از زیبایی زبانی و موسیقی بی‌نظیر شعر حافظ غافل شد. او استاد بی‌بدیل غزل فارسی است و زبان او، اوج فصاحت و بلاغت است. وزن موزون، تعابیر دل‌نشین، و بازی‌های هنرمندانه زبانی موجب شده است شعر حافظ نه‌تنها معنا، بلکه لذت زیبایی‌شناختی نیز برای خواننده به همراه داشته باشد. فرهنگ عمومی ایران با حافظ درآمیخته است. مردم از دیوان او برای فال گرفتن، الهام یافتن، یا حتی تصمیم‌گیری در زندگی استفاده می‌کنند. این پیوند عمیق عاطفی و فرهنگی موجب شده است حافظ نه فقط شاعر، بلکه راهنما، مرشد و آینه جان ایرانیان باشد. راز اصلی محبوبیت حافظ در آن است که او، به‌زبان شعر، همان دغدغه‌هایی را گفته که انسان‌ها همیشه در دل داشته‌اند؛ با همان زبان دل، با همان صداقت، و با همان امید و همین است که حافظ را، پس از قرن‌ها، همچنان زنده نگه داشته است: زبان جاودانه جان مردم.