ماجراجویی جدید ترامپ در آفریقا

مدتی قبل، ترامپ در پستی در حساب کاربری خود در پلتفرم Truth Social نوشت که اسلام‌گرایان افراطی مسئول این کشتار هستند و هشدار داد در صورتی که دولت نیجریه نتواند جلوی چنین خشونت‌هایی را بگیرد، واشنگتن «فوراً تمام کمک‌ها و مساعدت‌های خود به نیجریه را متوقف خواهد کرد» و حتی ممکن است از نیروی نظامی علیه این کشور استفاده کند.

این اظهارنظر برای بسیاری غافلگیرکننده بود؛ اما واقعاً علت چنین برخورد تندی چیست و وضعیت در نیجریه چگونه است؟

پیش از هر چیز باید دید آیا واقعاً مسیحیان نیجریه تحت فشار و کشتار قرار دارند یا نه. نیجریه به‌طور رسمی کشوری سکولار است و جمعیت آن تقریباً شامل ۵۳ درصد مسلمان، ۴۵ درصد مسیحی و درصد اندکی پیرو آیین‌های بومی آفریقایی است. در نتیجه، تنش‌های مذهبی در این کشور پدیده‌ای غریب نیست و برخی از درگیری‌های مذهبی، ریشه‌های تاریخی دارند.

در بخش‌هایی از نیجریه مرکزی، درگیری‌های مرگبار میان چوپانان مسلمان کوچ‌نشین و جوامع کشاورز عمدتاً مسیحی، ریشه در رقابت بر سر زمین و منابع آبی دارد؛ با این حال، تفاوت‌های مذهبی و قومی نیز به‌شدت این تنش‌ها را تشدید کرده‌اند. چوپانان معمولاً مدعی‌اند که حملات‌شان تلافی‌جویانه و در پاسخ به کشتار افراد یا دام‌هایشان است، در حالی که جوامع محلی این حملات را نوعی «پاک‌سازی قومی» علیه سکونتگاه‌های خود می‌دانند.

در شمال‌شرق کشور نیز گروه بوکوحرام و شاخه‌های منشعب از آن، مانند ISWAP، از حدود سال ۲۰۰۹ تاکنون فعال‌اند و هر از گاهی با حملات پراکنده خود را در تیتر اخبار قرار می‌دهند. در همین حال، در جنوب‌شرق کشور نیز جدایی‌طلبان خواستار احیای کشور پیشین «بیافرا» هستند و بخش قابل‌توجهی از بی‌ثباتی و آشوب داخلی را رقم می‌زنند. در چنین شرایطی، در سراسر کشور باند‌های تبهکار مسلح موسوم به «راهزنان» نیز باج‌گیری، آدم‌ربایی و حملات گسترده را در دستور کار دارند.

دولت‌های پیاپی نیجریه در مهار این تهدید‌ها ناکام بوده‌اند و نیرو‌های امنیتی کشور در چندین جبهه پراکنده‌اند. افزون بر این، خود نیرو‌های امنیتی نیز در بسیاری از موارد به اعمال خشونت و دامن زدن به شکاف‌های قومی و مذهبی متهم شده‌اند.

در نتیجه، قربانیان این وضعیت تنها مسیحیان نیستند؛ بلکه مسلمانان نیز به همان اندازه در معرض قتل، غارت و آوارگی قرار دارند.

حال باید پرسید علت واکنش تند ترامپ چه بوده است؟ بسیاری معتقدند ترامپ با وعده‌های متفاوتی به کاخ سفید آمد و بر اساس آن انتظار می‌رفت دولت او امنیت مرزی، مهار قدرت نظامی فزاینده چین و افزایش فشار بر متحدان ناتو برای مقابله با روسیه را در اولویت قرار دهد. اما اعلامیه‌های اخیر ترامپ – از موضوع آزمایش‌های هسته‌ای گرفته تا تهدید حمله به نیجریه – بسیاری را غافلگیر کرده است، زیرا این تصمیم‌ها نشانه تغییر جهت در اولویت‌های نظامی ایالات متحده به شمار می‌آیند.

برخی تحلیلگران نیز بر این باورند که طرح نام نیجریه در سخنان ترامپ ناشی از فشار لابی‌های مسیحیان انجیلی محافظه‌کار است که بخش مهمی از پایگاه رأی او را تشکیل می‌دهند. احتمالاً در این واکنش، افراد شاخصی در دولت نیز نقش داشته‌اند؛ از جمله هگث، وزیر دفاع، که خود از اعضای چنین گروه‌هایی است. این جریان‌ها همچنان خواستار آن هستند که نیجریه به‌عنوان یک «کشور دارای نگرانی ویژه» (Country of Particular Concern) به دلیل آزار مذهبی در فهرستی قرار گیرد که شامل کشورهایی، چون روسیه، ایران و چین نیز می‌شود.

اقداماتی مانند آزمایش هسته‌ای، تهدید به حمله نظامی به ونزوئلا، و اکنون بحث مربوط به نیجریه، بسیاری از ناظران را شوکه کرده است و نشان می‌دهد اولویت‌های شخصی ترامپ در سیاست خارجی در حال پیشی گرفتن از اولویت‌های راهبردی ایالات متحده است؛ امری که باعث شده بسیاری نسبت به مسیر تحقق اهداف بین‌المللی آمریکا بدبین شوند.