آیا انقلاب اسلامی با تشکیل جمهوری اسلامی پایان یافت؟ یا جمهوری اسلامی خود تداوم زنده همان انقلاب است؟ از همان نخستین سال‌های پس از پیروزی انقلاب، ذهنیتی شکل گرفت که میان «انقلاب» و «نظام» تعارض می‌دید. این نگاه می‌گفت دوران انقلاب سپری شده و باید کشور را بر اساس نظم و سازوکار‌های اداری جدید اداره کرد؛ زیرا روحیه انقلابی، به‌زعم آنان، مساوی بود با تنش، بی‌ثباتی و رفتار‌های هیجانی. بر پایه همین تصور، برخی می‌گفتند: «ما دیگر نیازی نداریم کشور را به‌صورت انقلابی اداره کنیم.» این تفکر تا امروز نیز در لایه‌هایی از مدیریت و نخبگان سیاسی ادامه دارد.
اما حقیقت آن است که انقلاب اسلامی نه تنها علت پیدایش جمهوری اسلامی بود، بلکه علت بقای آن نیز هست. جمهوری اسلامی از دل انقلاب زاده شد و در بستر همان تفکر انقلابی تداوم یافت. اگر این تفکر فروبپاشد، موجودیت نظام نیز از درون تهی می‌شود. انقلاب اسلامی انفجار احساسات زودگذر نبود؛ حاصل ده‌ها سال مجاهده و برآمده از سنت اعتراضیِ فقه شیعه در برابر حاکمان جور بود. در این معنا، انقلاب نه حادثه‌ای سیاسی، بلکه تداوم منطقی یک تاریخ و یک ایمان جمعی بود. رهبر فرزانه انقلاب در بیانیه گام دوم همین حقیقت را چنین خلاصه کرده‌اند: «انقلاب اسلامی همچون پدیده‌ای زنده و با اراده، همواره دارای انعطاف و آماده تصحیح خطا‌های خویش است، اما تجدیدنظرپذیر و اهل انفعال نیست؛ انقلاب اسلامی پس از نظام‌سازی، به رکود و خموشی دچار نشده و نمی‌شود و میان جوشش و نظم سیاسی و اجتماعی تضاد و ناسازگاری نمی‌بیند.» این بیان پاسخ روشنی است به کسانی که میان «انقلاب» و «نظام» مرز می‌کشند. در منطق اسلامی، نظام برآمده از انقلاب، هر لحظه نیازمند خون تازه همان روحیه انقلابی است تا از فروبستگی و بوروکراسی محافظه‌کارانه نجات یابد. در دوره برخی دولت‌ها گرایشی در سیاست، اقتصاد و فرهنگ پدید آمد که از شاخص‌های انقلابی فاصله گرفت و حتی اصل استقلال سیاسی، فرهنگی و اقتصادی که از بنیادی‌ترین شاخص‌های تفکر انقلابی است، زیر سؤال رفت و پافشاری بر آن، عامل مشکلات معرفی شد. طبیعی بود که در برابر چنین فضای فکری، رهبر فرزانه انقلاب بیش از پیش بر تفکر و روحیه انقلابی تأکید کنند و آن را موتور محرکه جمهوری اسلامی بنامند. تا آنجا که در دیدار با اعضای مجمع تشخیص مصلحت نظام تصریح کردند: «مجمع باید انقلابی فکر و عمل کند و انقلابی بماند». بدین‌سان، انقلابی‌گری در جمهوری اسلامی نه دوران گذار، بلکه شرط تداوم است؛ نه مرحله‌ای از تاریخ، بلکه روح حیات نظام است. هرگاه این روح تضعیف شود، نظام در ظاهر باقی می‌ماند؛ اما در باطن فرسوده می‌شود. انقلاب اسلامی هنوز همان پاسخ زنده به نیاز امت برای استقلال، عدالت و عزت است؛ پاسخی که بدون آن، جمهوری اسلامی از معنا تهی خواهد شد.