آمریکا دیگر بازیگر اصلی تحولات بین الملل نیست

 دور جدید مذاکرات بین افغانی برای رسیدن به صلح در افغانستان از شنبه در دوحه آغاز شده است؛ عبدالله عبدالله، رئیس شورای عالی مصالحه ملی افغانستان و ملأ عبدالغنی برادر رئیس دفتر طالبان در قطر، این مذاکرات را رهبری می‌کنند.

در همین رابطه امروز یکشنبه «ملأ هبت الله آخندزاده» رهبر طالبان، در پیامی که به مناسبت فرا رسیدن عید سعید قربان منتشر شد؛ از حمایت جدی خود از روند سیاسی حل بحران افغانستان به رغم پیشروی‌های نظامی اخیر این گروه، سخن گفت. این مذاکرات در حالی انجام می‌شود که اوضاع در داخل افغانستان به شدت بحرانی است و درگیری‌های سنگین میان نیروهای دولتی و طالبان در جریان بوده به طوری که مناطق مختلف به صورت مرتب میان دو طرف دست به دست می‌شود. از سوی دیگر مردم افغانستان نیز با توجه به ناکارآمدی نیروهای دولتی، اسلحه به دست گرفته و برای دفاع از محل سکونت خود نیرویی به نام «خیزش مردمی» را تشکیل داده اند.

در همین رابطه امروز یکشنبه وزارت دفاع افغانستان اعلام کرد که نیروهای امنیتی و دفاعی این کشور موفق شده‌اند ۱۷ ولسوالی (شهرستان) را از نیروهای طالبان باز پس گرفته و دهها تن از عناصر این گروه را به قتل برسانند.
بر اساس این گزارش، تنها در ۲۴ ساعت گذشته، نیروهای امنیتی افغانستان موفق شده‌اند با کمک نیروهای «خیزش مردمی»، ۴ ولسوالی دیگر را از کنترل نیروهای طالبان خارج کنند.

ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی طالبان، از دست دادن این مناطق را تأیید کرده ولی گفته است چون موقعیت و اراضی این مناطق نسبتاً مناسب نبود، طالبان آنها را رها کرد.
اوضاع در افغانستان بعد از جدی شدن خروج نظامیان خارجی از این کشور وضعیت بحرانی به خود گرفت به طوری که برخی از کارشناسان معتقدند این ناآرامی‌ها با چراغ سبز کشورهای اشغالگر افغانستان به ویژه آمریکا در جریان است.

از سوی دیگر خروج غیر مسئولانه آمریکا و همپیمانانش از افغانستان مشکلات زیادی را برای مردم این کشور به وجود آورده به طوری که تعداد زیادی از مردم افغانستان بار دیگر به فکر مهاجرت افتاده اند.
در چنین شرایطی هیچگونه چشم انداز مثبتی برای افغانستان قابل تصور نیست و آمریکا نیز به عنوان مسئول اصلی چنین وضعیتی فقط نظاره گر تحولات جاری در این کشور جنگ زده است. برای تحلیل بهتر موضوع با پروفسور دانیل سرور به گفتگو نشستیم.

«دانیل سرور» مشاور اسبق کاخ سفید و از معروف‌ترین کارشناسان حاضر در مبحث مدیریت جنگ و از کارشناسان ارشد مؤسسه «روابط دو سوی آتلانتیک» و از اساتید دانشگاه «جان هاپکینز» است که سابقه فعالیت گسترده در مورد جنگ‌های عراق، افغانستان و بالکان را دارد.

تحولات امنیتی و آینده افغانستان
در شرایطی که تحولات امنیتی در افغانستان با سرعت زیادی در جریان است سرویس‌های اطلاعاتی آمریکا از احتمال مسلط شدن گروه‌هایی همچون طالبان بر این کشور سخن می‌گویند.

کارشناسان آمریکایی معتقدند که طالبان ممکن است ظرف یک سال پس از خروج کامل نیروهای آمریکا و ناتو از افعانستان کابل را تصرف کند ولی سقوط کابل و دولت مرکزی اجتناب‌ناپذیر نیست و تا حدود زیادی به بهبود قابلیت‌های رزمی و فرماندهی نیروهای دولتی بستگی دارد.
روزنامه وال استریت ژورنال نیز گزارش داد که طبق ارزیابی نهادهای امنیتی آمریکا طالبان ممکن است ظرف ۶ تا ۱۲ ماه پس از خروج کامل نیروهای آمریکایی کابل را تصرف کند.
اما پروفسور سرور در این رابطه می‌گوید: در شرایط فعلی نمی‌توان آینده افغانستان را پیش بینی کرد و سخن گفتن در این رابطه یک بازی احمقانه خواهد بود. اما با این حال نیروهای دولتی افغانستان کار سختی را در برابر نیروهای طالبان خواهند داشت و هیچ شکی در این موضوع نیست.

رضایت آمریکا از گسترش ناآرامی‌ها در افغانستان
اوضاع در افغانستان به گونه‌ای است که طالبان و دیگر گروه‌های شبه نظامی بیشترین سود را از خروج نظامیان خارجی برده اند و همین امر موجب شده تا حتی خود کارشناسان افغان نیز معتقد باشند که وضعیت افغانستان با چراغ سبز آمریکا به شکل امروزی درآمده است.

برای مثال دکتر «داود عرفان» رئیس سابق دفتر هرات انستیتو مطالعات استراتژیک افغانستان، در این رابطه به خبرنگار  گفت: آمریکا و متحدانش در سال ۲۰۰۱ بر اساس منافع خود به افغانستان حمله کردند و اکنون که در حال خروج از افغانستان هستند نیز بر اساس منافعشان از این کشور خارج می‌شوند. نه تنها ضمیر و حافظه مردم افغانستان بلکه مردم جهان این نکته را فراموش نخواهند کرد که این منافع کشورهای غربی است که همه چیز را تعیین می‌کند حتی اگر منافع آنها ایجاب کند گروه‌هایی را که خود زمانی تروریستی خوانده اند به رسمیت شناخته و با آنها وارد مذاکره می‌شوند. این کشورها به تعهداتی که داشتند عمل نکردند و برای آنکه بتوانند حضور خود را در افغانستان توجیه کنند فقط «لاف» زدند و این لاف‌ها امروز باعث رنج مردم افغانستان شده است.

پروفسور سرور درباره اینکه آیا اوضاع امنیتی افغانستان با چراغ سبز آمریکا وخیم شده، گفت: دونالد ترامپ رئیس جمهور سابق آمریکا وعده خروج کامل و بدون قید و شرط از افغانستان را داد و جو بایدن این کار را تکمیل کرد اما این خروج به معنای دادن چراغ سبز برای تشدید اوضاع امنیتی در افغانستان نیست. هر گروهی در افغانستان قدرت را در دست بگیرد آمریکا از آن خواهد خواست تا وارد جریان صلح شود و نه جنگ. کارشناس ارشد مؤسسه «روابط دو سوی آتلانتیک» در ادامه گفت: آمریکا خواستار خروج از افغانستان و نه حضور در این کشور است. از دید من دلیلی برای اینکه آمریکا خواستار صلح و ثبات در افغانستان نباشد وجود ندارد.

نقش کشورهای همسایه در تأمین ثبات افغانستان
افغانستان در شرایطی گرفتار تحولات پیچیده امنیتی شده که همسایگان مهمی همچون روسیه، چین، ایران و پاکستان دارد. کشورهایی که هر کدام از قدرت‌های منطقه‌ای و جهانی محسوب می‌شوند و بدون شک می‌توانند نقشی تأثیر گذار در تأمین ثبات افغانستان ایفا کنند.
با این وجود اما برخی کارشناسان غربگرا که با بدبینی به تحولات افغانستان می‌نگرند می‌گویند که کشورهای همسایه افغانستان هر یک منافع خاص و متفاوتی را در افغانستان دنبال می‌کنند و همین اختلاف منافع می‌تواند مشکلات زیادی را برای افغانستان بوجود بیاورد.
پروفسور سرور درباره نقش کشورهای همسایه افغانستان و اختلاف منافع احتمالی آنها برای برقرای ثبات در افغانستان گفت: بله هر کدام از این کشورها منافع مختلفی دارند اما با یکدیگر در حال رقابت نیستند. این منافع در صورت برقراری ثبات و آرامش در افغانستان بیشتر از قبل تأمین می‌شوند. نکته‌ای که باید به آن توجه شود این است که آمریکا دیگر یک بازیگر بزرگ نیست و کشورهای همسایه افغانستان باید به اتفاق هم روندی را برای بازگشت آرامش به افغانستان آغاز کنند تا شاهد افغانستانی باشیم که نه برای کشورهای همسایه و نه برای کشور دیگری حکم تهدید را نداشته باشد؛ این امر کار آسانی نیست اما گزینه جایگزین افغانستان باثبات، بحران و بی ثباتی بیشتر است.