پهپادها چه نقشی در جنگ ها و منازعات دارند؟ / کارکرد پهپادها در دکترین دفاعی

در بازدید سرلشکر سلامی از پایگاه‌های زیر زمینی موشکی و پهپادی، دو پایگاه موشکی و پهپادی نیروی هوافضای سپاه پاسداران رونمایی و وارد چرخه عملیاتی شدند. این پایگاه‌های تونلی که در دل کوه‌های مرتفع ساخته شده، محل نگهداری سامانه‌های موشکی زمین به زمین با تجهیزات پیشرفته و نیز پهپاد‌های تهاجمی نفوذپذیر در شبکه‌های راداری و پدافندی دشمن است.

این برای اولین بار است که نیروی هوافضای سپاه پاسداران از یک پایگاه زیرزمینی پهپادی رونمایی می‌کند.وجود پهپاد‌هایی با برد ۲ هزارکیلومتر، سکو‌های پرتاب موشک‌های دو فروندی، سکو‌های پرتاب چند فروندی پهپاد با دقت و کیفیت ترکیب این سامانه‌ها که اخیراً در رزمایش پیامبر اعظم (ص) ۱۷ به نمایش گذاشته شد از ویژگی‌های این پایگاه‌هاست. لذا در یادداشت حاضر به نقش پهپادها در منازعات پیش رو و جایگاه آن در دکترین نظامی کشورها خواهیم پرداخت و به این نکته پاسخ خواهیم داد که چرا برخی کشورها از جمله جمهوری اسلامی ایران به استفاده از این رنده ها روی آورده اند.

اهمیت قدرت هوایی
در نگاه برخی استراتژیست ها قدرت هوایی و برتری در این حوزه به توان نظامی یک کشور کمک شایانی می کند. گیلیو دوهت استراتژیست دفاعی معتقد است که قدرت هوایی بر قدرت دریایی و زمینی برتری دارد زیرا دارای ماهیت تهاجمی بوده و دفاع را دشوار می سازد. دوهت معتقد است کنترل فضا به معنای کنترل زمین و دریا و بنابراین کنترل کل جهان است. براساس اسناد "فرمان هوایی استراتژیک" و " مطاله الزامات تسلیحات اتمی سال 1959" که اخیرا از طبقه بندی خارج شده است ایات متحده طرح ریزی کرده تا از قدرت هوایی برای کاهش توانمندی های شوروی استفاده نماید. امروز با گسترش و توانمندی های چشمگیر تسلیحات هواپایه مانند موشک و پهپاد این گزاره ها بیش از پیش تقویت گردیده است.

پهپادها جسور ولی ارزان
بررسی قیمت جنگنده های دنیا نشان می دهد که بازه قیمیتی یک جنگنده با کیفیت از کف قیمیتی حدود 45 ملیون دلار در جنگنده ای مانند سوخو30 آغاز و تا قیمت 130 میلیون دلار برای یک f35e ادامه می یابد در صورتی که یک پهپاد نظامی مانند بیرقدار ترکیه Bayraktar TB2 دارای قیمتی به مراتب پایین تر یعنی حدود 2 میلیون دلار است. البته آنچه اهمیت دارد این است که جمهوری اسلامی با بومی سازی پهپادهای خود قیمت این پرنده ها را به شدت کاهش داده و مقرون به صرفه نموده است.

عامل جغرافیایی حذف می شود
یکی از مختصات نبردهای سابق همجواری دو عامل متخاصم بود. اما با روی کارآمدن تجهیزات هوایی و فضایی عامل جغرافیایی تقریبا محو گردید زیرا تجهیزات هوایی دارای برد چند صد یا چند هزار کیلومتری هستند. پهپادهای جمهوری اسلامی هم صاحب این مزیت هستند. سردار سرلشکر حسین سلامی فرمانده کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در  تیرماه امسال و در جریان رونمایی از واکسن نورا از دستیابی سپاه به پهپادهایی با برد 7000 کیلومتر خبر داد. به گفته کارشناسان تا پیش از این، پهپاد شاهد 171 که نمونه یک به یک پهپاد غنیمتی RQ-170 آمریکایی بود با برد 4400 کیلومتر، دوربردترین پهپاد ایرانی به شمار می آمد.

ضعف سامانه های پدافندی در رهگیری پهپادها
پهپادها با جثه کوچک و برد پروازی بالا برای سامانه های پدافندی ایجاد مشکل می کنند، از سویی اگر شناسایی هم شوند در انهدام آنها با چالش مواجه هستند چرا که اولا انهدام آنها سخت و درثانی هزیه بر است. چنانچه در گذشته نیز در درگیری محور مقاومت با رژیم صهیونیستی شاهد این بوده ایم که برخی پرتابه‌ها از سد دفاعی سامانه پدافندی گنبد آهنین نیز عبور کرده و در صورت شلیک پر تعداد و چند ده تایی راکت و پهپادها، سامانه پدافندی رژیم صهیونیستی اصطلاحا Out Number شده و دیگر موشکی برای مقابله با تهدیدات نخواهد داشت.  نمونه این مشکل را باید در حمله پهپادی انقلابیون یمن به آرامکو عربستان و ابوظبی امارات مشاهده کرد.

قدرت عملیاتی و توان پرتاب سریع
یکی از مزایای برخی پهپادها این است که به راحتی از سکوهای قابل حمل پرتاب می شوند و نیاز به باند پرواز ندارند. برای مثال در تمرین بزرگ رزم پهپادی ارتش جمهوری اسلامی ایران برای اولین بار پهپاد انتحاری و ضد رادار آرش از محفظه قابل حمل پرتاب شد. از سویی  با تجهیز برخی پهپادهای سپاه به سیستم auto take off -land به گفته سرلشکر سلامی شعاع عملیاتی آن افزایش یافته و می‌تواند پس از پروزار از پایگاه مبدا خود در پایگاه دیگری فرود بیاید که کمک شایانی به افزایش برد این پهپادها می نماید.

تقویت عمق راهبردی
امروز گفتمان مقاومت در سرتاسر پهنه جغرافیایی خود مجهز به این سلاح ارزان ولی پر کاربرد شده است و این خاری در چشم رژیم صهیونیستی و مخالف گفتمان مقاومت است. چنانچه سید حسن نصرالله در 29 بهمن اعلام کرد که پهپاد حسان متعلق به حزب الله پس از 40 دقیقه عملیات شناسایی در مسافتی به طول 70 کیلومتر در شمال فلسطین اشغالی، به رغم تمام تلاش صهیونیست ها برای سرنگونی آن، سالم به پایگاه برگشت. این کار باعث تقویت عمق راهبردی جمهوری اسلامی و گفتمان مقاومت شده و خواهد شد.

نتیجه گیری
انقلاب اسلامی و نهضت امام(ره) باعث ایجاد یک عزت نفس در بین آحاد ملت خصوصا متولیان حوزه دفاعی گردید. این عزت نفس را می توان در گذار از امثال سید حسن تقی زاده و رزم آرا به شهید طهرانی مقدم و شهید سلیمانی مشاهده نمود. این خودباوری و عزت نفس باعث تقویت بنیه دفاعی کشور بر پایه توانمندی بومی و تلاش متخصصین داخلی گردید. به نظر می رسد با دستور رهبر معظم انقلاب جهت جهاد تبیین یکی از حوزه هایی که می توان بر روی آن تمرکز نمود حوزه دفاعی است. قطعا تاکید بر این مولفه باعث عزت ملی و اعتماد به نفس جامعه خواهد گردید.