مالکیت دو جزیره؛ بهای عادی سازی روابط عربستان و اسراییل؟!

 در حالی که اخبار و گزارش‌های مربوط به اهداف سفر «جو بایدن» رئیس جمهور ایالات متحده به منطقه در اواسط ماه جاری، از چند ماه قبل منتشر شده و بسیاری آن را مرتبط با طرح‌هایی همچون تشکیل ناتو عربی-اسرائیلی و عادی‌سازی روابط عربستان با رژیم صهیونیستی می‌دانند، اخیر مطبوعات آمریکایی گزارش دادند که بایدن در سفر به غرب آسیا قرار است توافق نهایی درباره یک پروژه چهارجانبه که شامل آمریکا، عربستان، مصر و اسرائیل است را اعلام کند؛ توافقی که مربوط به انتقال مالکیت جزایر «تیران و صنافیر» به عربستان است.
رسانه‌های صهیونیستی چند روز قبل گزارش دادند که در ازای موافقت سعودی‌ها با عبور هواپیماهای اسرائیلی از حریم هوایی عربستان، مالکیت جزایر تیران و صنافیر از مصر به عربستان منتقل می‌شود. بر این اساس از آنجایی که دو جزیره مذکور جزئی از توافق صلح میان اسرائیل و مصر هستند، تل‌آویو طرف اصلی تصمیم‌گیرنده درباره انتقال مالکیت آنهاست. 
بنابراین ایالات متحده تلاش خواهد کرد تا سعودی‌ها را برای اجابت دو خواسته رژیم صهیونیستی به عنوان پیش‌شرط انتقال مالکیت جزایر تیران و صنافیر به عربستان متقاعد کند. اولین خواسته صهیونیست‌ها در این زمینه همانطور که اشاره شد این است که عربستان باید به طور رسمی و علنی حریم هوایی خود را به روی پروازهای اسرائیل به سمت آسیای شرقی باز کند. خواسته دوم این است که عربستان اجازه سازماندهی پروازهای اسرائیل برای انتقال مستقیم حجاج فلسطینیِ دارای تابعیت اسرائیلی را بدهد.
بسیاری از ناظران بر این باورند که انتقال مالکیت جزایر مذکور از مصر به عربستان گام مهمی در راستای عادی سازی روابط ریاض و تل‌آویو خواهد بود  و شاید همین توافق منجر به امضای یک توافق سازش کامل میان دو طرف گردد. بایدن نیز اشتیاق زیادی برای این توافق دارد و امیدوار است که بتواند از آن به عنوان دستاوردی در انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره که نوامبر آینده برگزار می‌شود استفاده کند.
اما مهمترین سوالی که اکنون به وجود می‌آید این است که آیا عربستان حاضر است مالکیت جزایر تیران و صنافیر که از دهه 90 گذشته به دنبال آنها بود را به بهای عادی‌سازی رسمی روابط با اسرائیل به دست بیاورد؟ با وجود اینکه سیگنال‌های متعددی از احتمال سازش قریب‌الوقوع سعودی‌ها با رژیم صهیونیستی مشاهده می‌شود اما واقعیت آن است که عربستان و حتی شخص «محمد بن سلمان» ولیعهد این کشور از نظر روانی و سیاسی آماده پرداختن چنین بهایی نیستند و شرایط کامل برای امضای توافق صلح با صهیونیست‌ها را ندارند.
به عبارت دیگر عربستان هنوز نمی‌داند چه راهی را باید انتخاب کند و پیامدهای راهبردی عادی سازی رسمی با رژیم اشغالگر چه خواهد بود. عربستان سعودی کنترل این دو جزیره را که دروازه ورود به بندرهای «العقبه» و «ایلات» هستند، در سال ۱۹۵۰ به مصر واگذار کرد. این جزایر بعدها به عنوان بخشی از معاهده صلح سال ۱۹۷۹ میان تل‌آویو و مصر غیرنظامی شدند. 
در آوریل سال 2016 در جریان سفر «سلمان بن عبدالعزیز» پادشاه سعودی به مصر، توافقی درباره تعیین مرزهای دریایی بین دو کشور انجام شد که به موجب آن باید مصر مالکیت جزایر تیران و صنافیر را به عربستان واگذار می‌کرد؛ مسئله ای که موجب خشم گسترده ملت مصر و نخبگان این کشور شد و یک جنگ سیاسی و حقوقی در این کشور به وجود آمد و در نهایت موضوع انتقال مالکیت جزایر مذکور لغو شد.
با وجود اعتراضات عمومی در مصر، پارلمان این کشور در تاریخ ژوئن ۲۰۱۷ و دادگاه عالی مصر در مارس ۲۰۱۸ توافقی را برای انتقال مالکیت و حاکمیت این دو جزیره به عربستان سعودی تصویب کردند؛ اما این توافق به دلیل معاهده ۱۹۷۹ به رضایت و تایید رژیم صهیونیستی هم نیاز داشت.
هرچند که در آن زمان عربستان موفق به حاکمیت بر جزایر مذکور نشد اما روند انتقال مالکیت این جزایر همچنان ادامه یافت تا اینکه در مرحله فعلی تبدیل به فرصتی برای اسرائیلی‌ها شده است؛ به طوری که تل‌آویو قصد دارد از این جزایر به عنوان دروازه عادی سازی روابط با عربستان استفاده کند.
این مسئله بسیار حائز اهمیت بوده و در شرایطی مطرح می‌شود که ایالات متحده در تلاش است تا شبکه‌ای از ترتیبات امنیتی در منطقه ایجاد کند؛ به ویژه بعد از اینکه صحبت‌هایی درباره موافقت برخی کشورهای عربی با استقرار سامانه‌های دفاعی اسرائیل در این کشورها مطرح شده است.
حاکمیت عربستان بر جزایر تیران و صنافیر به معنای آن است که این کشور به شکل یکجانبه بر تنگه تیران مسلط می‌شود و می‌تواند ناوبری دریایی در خلیج عقبه را کنترل کند. اما قابل توجه است که سعودی‌ها از طریق مذاکرات مستقیم با مصر نیز می‌توانند به چنین توافقی دست یابند و اینکه حاکمیت بر جزایر تیران و صنافیر امتیاز عادی سازی اسرائیل با عربستان شود، بهای زیادی است که توسط سعودی‌ها پرداخته خواهد شد. 
اما در نهایت همه چیز به فضای مذاکراتی که در جریان سفر بایدن به عربستان و فلسطین اشغالی انجام خواهد شد بستگی دارد. ذکر این نکته ضروری است که در هر صورت در جریان این سفر گامی در راستای عادی‌سازی روابط عربستان و رژیم صهیونیستی برداشته می‌شود و احتمالا عربستان حریم هوایی خود را به روی پروازهای اسرائیلی باز کند؛ اما صحبت از امضای توافق رسمی با تل‌آویو-مشابه کاری که پیشتر امارات و بحرین انجام داده‌اند، زود است