گفت‌وگوی غیرنمایشی با نوجوانان و جوانان را باید کلید بزنیم

در جریان حوادث اخیر کشور، برخی مدارس شاهد کنش‌هایی از سوی دانش‌آموزان بودند؛ نوجوانان متولد دهه 80 که با نسل‌های پیشین خود در نوع نیازها و حتی نحوه زیست تفاوت‌های بسیاری دارند.

در جریان حوادث اخیر کشور، برخی نوجوانان در کف خیابان حضور یافتند و کنش‌هایی از سوی آنها مشاهده شد که گاه با خشونت همراه بود.

آیت‌الله خامنه‌ای در آستانه 13 آبان امسال در دیدار  جمعی از دانش‌آموزان کشور، «حضور برخی نوجوانان و جوانان در کف میدان را ظاهر قضیه دانستند و خاطرنشان کردند: این‌ها بچه‌های خودمان هستند و ما با اینها بحثی نداریم چون به‌دلیل برخی هیجان‌ها و احساسات و برخی بی‌دقتی‌ها در مسائل وارد میدان شدند اما مهم صحنه‌گردانان اصلی هستند که با نقشه و برنامه وارد شدند.

رهبر انقلاب، جوانان را به احساس مسئولیت در مقابل بمباران پرحجم و پرتکرار ذهن جوان ایرانی با مطالب دروغ، فراخواندند و گفتند: در مقابل این برنامه‌ی دشمن احساس مسئولیت کنید و برای تشخیص حقیقت و حرف درست از دروغ تلاش کنید. افرادی را هم که معاند نیستند اما بر اثر غفلت یا بدفهمی و شنیدن مطالب نادرست در رسانه‌ها با دشمن هم‌صدایی می‌کنند، بدون دعوا کردن، و با نوشتن و پیام دادن و استدلال، مراقبت و ارشاد کنید.»

برخی روانشناسان کودک و نوجوان نیز اعتراضات نوجوانان یا حتی نافرمانی مدنی آنها را رویه‌ای طبیعی می‌دانند که می‌تواند در راستای شکل دادن به ابعاد هویت اجتماعی، فرهنگی و جامعه‌پذیری‌شان باشد.

در همین ارتباط سید محمد بطحایی؛ وزیر اسبق آموزش و پرورش در گفت‌وگو با خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم اظهار کرد: صرف‌نظر از تحلیل‌های متفاوتی که توسط صاحب‌نظران درباره اتفاقات اخیر مطرح می‌شود، در حوزه علوم تربیتی بخشی از صاحب‌نظران معتقدند مهمترین کارکرد مدرسه و نظام تعلیم و تربیت رسمی انتقال ارزش‌ها از یک نسل به نسل دیگر است یعنی کارکرد مدرسه و آموزش و پرورش را در این می‌دانند که نظام ارزش‌ها و هنجارهای جامعه را به نسل آینده منتقل کند.

وی افزود: اگر امروز نسل جوان و نوجوان برخی از ارزش‌ها را مورد بی‌توجهی قرار داده و سبک زندگی دیگری را تقاضا می‌کند، بی‌شک بخشی از آن مربوط به مباحثی است که ما در دوران مدرسه داشتیم و نشانه آشکاری از این است که مدرسه حداقل یکی از کارکردهای مهم خود را نتوانسته به ثمر برساند.

آنچه کاشتیم را درو می‌کنیم

وزیر اسبق آموزش و پرورش گفت: برخی نوجوانان، ارزش‌گریز هستند و در این‌باره هیچ تقصیری متوجه نوجوانان و جوانان نیست یعنی کاستی‌هایی در نظام آموزش و پرورش داشته و داریم و هم‌اکنون آنچه کاشتیم را درو می‌کنیم، با اختلالی که در نظام آموزشی داریم بروز چنین اتفاقاتی قابل پیش‌بینی بود.

بطحایی بیان کرد: اتفاقات فعلی، خاتمه پیدا می‌کند و به احتمال بسیار سیاست گذاران آموزشی این شرایط را فراموش کرده و باز هم درگیر امورات جاری خواهند شد؛ با این روند این احتمال وجود دارد که در آینده هم اتفاقات مشابهی رخ دهد و چنین هزینه‌های سنگینی بر روی کشور و جامعه خواهد داشت.

از عوامل زمینه‌ای غافل نباشیم

وی با تأکید بر اینکه زمینه‌های امروز جامعه، در بروز حوادث اخیر بی‌تأثیر نبوده است، متذکر شد: مدرسه در کارکردهایی همچون اجتماعی کردن دانش‌آموزان و انتقال ارزش‌ها به نسل جدید دچار اختلال است و امروز بخشی از دانش‌آموزان می‌گویند که این سبک زندگی شما را نمی‌پسندیم اما عواملی همچون مشکلات معیشتی، اقتصادی و ناامیدی نسل امروز به آینده خود در بروز این اتفاقات زمینه‌ساز است.

بطحایی ادامه داد: البته اصلی‌ترین علت را در کارکردهای مدرسه می‌دانم که به دلیل اختلال در روش‌های یاددهی و یادگیری و محتواهای آموزشی، ارزش‌ها در بخشی از نوجوانان و جوانان محل تردید بوده و حتی در برخی مواقع مورد اعتراض هم قرار می‌گیرد.

وزیر اسبق آموزش و پرورش با اشاره به نقش دشمن در بروز اعتراضات اخیر عنوان کرد: هر انسانی اگر مقدار اندکی انصاف داشته باشد با آنچه که امروز در رسانه‌ها مشاهده می‌کنیم، متوجه خواهد شد دشمن تمام‌قد برای استفاده از این نقطه ضعف، قد علم کرده است یعنی نقطه ضعف ما را به خوبی شناخته و حداکثر استفاده را می‌کند.

بطحایی گفت: دشمن به دنبال برنامه‌‌ریزی خود است و از نقطه ضعف موجود یعنی مشکلات نظام آموزش و پرورش و آموزش عالی به همراه عوامل زمینه‌ای موجود در کشور مانند معیشت، گرانی و احساس ناامیدی نسبت به آینده استفاده می‌کند.

وی بیان کرد: اکنون دولت و به ویژه آموزش و پرورش باید اقداماتی را در کوتاه‌مدت انجام دهند و برنامه‌های بلند‌مدت نیز در دستور کار داشته باشند. برخی از نشانه‌های سوءرفتارهای تربیتی قابل مشاهده است و اگر روش‌ها اصلاح نشود، نگاه‌ها تغییر نکند و زبان گفتگو با نسل نوجوان و جوان را ندانیم به نتیجه‌ای نخواهیم رسید. نسل جوان به استثنای افرادی که مزدور دشمن هستند، متعهد است و  واقعاً کشور خود را دوست دارد. بخش عمده افرادی که در اعتراضات حضور دارند، جوانانی هستند که کشور خود را دوست دارند.

سخنان نسل جدید باید شنیده شود

وزیر اسبق آموزش و پرورش گفت: جوانان و نوجوانان باید در محل‌ها و موقعیت‌های مناسب سخنان خود را مطرح کرده و پاسخ بشنوند همچنین حرف‌های منطقی آنها شنیده شده و در سیاست‌گذاری‌ها تأثیر داشته باشد تا در آینده باز هم با چنین رفتارهای ناهنجاری که برخی نوجوانان و جوانان ما را گرفتار کرد و آنها را در معرض خطر قرار داد، مواجه نباشیم.

وی با تأکید بر اینکه دولت باید تمام تلاش خود را برای کاهش عوامل زمینه‌ای انجام دهد و  آموزش و پرورش و دستگاه‌های تربیتی هم باید به صورت جدی به نقطه ضعف‌های خود بیاندیشند، تصریح کرد: غفلت از نقطه ضعفی که در آموزش و پرورش داریم می‌تواند در آینده نزدیک مجدد اتفاقات مشابهی را برای کشور رقم بزند.

بطحایی درباره راهکارهای پیش رو برای حل این مشکل مطرح کرد: سند تحول بنیادین همچنان به عنوان نسخه نسبتاً کامل برای اصلاح نظام آموزش و پرورش در اختیار است و شورای عالی انقلاب فرهنگی که این سند را تصویب کرده باید تمام‌قد در حمایت از اجرای آن وارد میدان شود.

نسلی دین ستیز؟!

وی در پاسخ به این پرسش که برخی معتقدند اکنون با نسلی دین‌ستیز مواجه هستیم، این تعبیر تا چه اندازه می‌تواند، دقیق باشد؟ گفت: سبک زندگی ما برگرفته از نظام ارزشی است که بخشی از آن حجاب، اخلاق و احکام شرعی است؛ ممکن است نوجوان یا جوانی که با آثار شیرین این سبک از زندگی آشنا نباشد، بگوید این سبک زندگی که حجاب بخشی از آن است، کارآمد نیست! وقتی این صحبت را از نوجوانان می‌شنویم در کجا باید آثار مثبت سبک زندگی مبتنی بر نظام ارزشی را به وضوح برای آنها تشریح کرد؟ بخشی از این موضوع مرتبط با مدرسه است و بخش دیگر به جامعه.

بطحایی ادامه داد: اگر بخواهیم مدرسه را مخاطب قرار دهیم باید به شکل یک کارگاه باشد تا دانش‌آموز سبک زندگی و مولفه‌های نظام ارزشی را در مدرسه تمرین کند و بتواند به آن باور قلبی پیدا کند.

وی گفت: به هیچ عنوان قابل قبول نیست که این نسل، دین‌ستیز باشد، گرایش به دین یک امر فطری است و همه انسان‌ها نسبت به دین و آموزه‌های دینی حس مثبت دارند اما وقتی نسل جوان و نوجوان رفتارهایی را همچون برداشتن روسری انجام می‌دهد به معنای دین ستیزی نیست و اصلاً نباید آنها را دین‌ستیز تلقی کرد.

وزیر اسبق آموزش و پرورش متذکر شد: معتقدم دلایل رفتارها این است که در مدرسه و جامعه نتوانسته‌ایم، نشانه‌های موفقیت و کامیابی سبک زندگی اسلامی را به نسل جوان و نوجوان نشان دهیم بنابراین احساس می‌کند این مولفه‌ها دست و بال او را بسته است.

اعتماد را جلب کنیم

بطحایی درباره اینکه آیا راهکار برون‌رفت از این موضوع صرفاً گفتگو با نسل نوجوان و جوان است؟ و اگر قرار باشد برنامه ریزی صورت بگیرد این اقدام باید توسط کدام بخش انجام شود؟ گفت: در کوتاه‌مدت باید اعتماد نسل جوان و نوجوان را به سیاست‌های نظام جلب کنیم؛ گفت‌وگوی موثر به تکنیک‌های خاص نیاز دارد بنابراین باید افرادی را تربیت کنیم تا در جلسات گفت‌و‌گو با نوجوانان و جوانان حضور یابند.

وی متذکر شد: گفت‌و‌گوهای کلیشه‌ای حذف شود چرا که تاثیرگذار نیستند؛ امروز باید مستقیم ابهامات نسل جوان و نوجوان را پاسخ دهیم، اگر دوباره بخواهیم از روش‌های قبلی استفاده کنیم تاثیر نخواهد داشت. رسانه‌ها، صداوسیما، مدارس و دانشگاه‌ها باید از طریق نیروهای کاربلد و روش‌شناس که زبان صحبت و تعامل با نسل جوان و نوجوان را می‌دانند و از صبوری کافی برخوردارند، استفاده کنند البته باید توجه داشت صرف گفت‌و‌گو کردن بدون توجه به عوامل زمینه‌ای پاسخگو نخواهد بود، وضعیت معیشت مردم امروز بسیار دشوار است و باید چاره‌ای برای آن اندیشید.

وزیر اسبق آموزش و پرورش بیان کرد: در مدرسه برخی معلمان یا معاونان بین دانش‌آموزان از مقبولیت برخوردار هستند و باید از آنها کمک گرفت بنابراین نیاز است به این افراد آموزش دهیم تا برنامه‌های گفت‌وگو را در مدارس برگزار کنند.

منبع: تسنیم