«زمستان اعتصابات» در اروپا؛ بحرانی که تازه در اول راه است

بسیاری از کارکنان اداره‌جات در انگلیس امسال منتظر بودند برای اولین سال بعد از پشت سر گذاشتن بحران شیوع کرونا کریسمس را با همکارانشان جشن بگیرند، اما اکنون بسیاری از این جشن‌ها به دلیل دیگری در آستانه تعطیل شدن قرار دارد.

تنها در روزهای گذشته، اصناف مختلف در کشورهای انگلیس، آلمان، هلند، اسپانیا، پرتغال و اتریش دست به اعتصاب زده و خواستار افزایش دستمزد خود مطابق با نرخ تورم شده‌اند. این اعتصابات موجب شده شهروندان کشورهای اروپایی با مشکلات متعدد در زمینه تردد ریلی، پروازهای مسافری، آموزش دانشگاهی، خدمات درمانی و خدمات پستی، بانکی و سایر خدمات دولتی مواجه شوند.

همین روز گذشته گزارش شد اعتصاب کارکنان بخش ریلی در اتریش اکثر کشورهای اروپایی را به دردسر انداخته است. رفت‌وآمد همه قطارهای راه‌آهن اتریش از نیمه‌شب دوشنبه با اعتصاب 24 ساعته نزدیک به یک میلیون کارگر این شرکت بر سر دستمزد، در نزدیک به هشت هزار مسیر ارتباطی متوقف شد. اتریش که میان هشت کشور شامل ایتالیا، آلمان، سوئیس، مجارستان و جمهوری چک قرار دارد، مرکز مهمی برای سفرهای ریلی اروپایی به شمار می‌رود.

اتحادیه اصلی کارگران راه‌آهن خواستار افزایش دستمزد ماهانه به میزان 400 یورو (417 دلار) برای 50 هزار شاغل در این بخش شده است؛ اما پیشنهاد شرکت راه‌آهن، افزایش 208 یورویی دستمزد به همراه یک پرداخت 1000 یورویی است.

هنگامی که جنگ اوکراین آغاز شد انتظار می‌رفت اثرات معیشتی مناقشه روسیه-غرب بر سر انرژی در زمستانی سخت خودش را آشکار کند اما سیاست‌های اقتصادی کشورهای اروپایی کار را در این کشور‌ها به جایی رساند که اعتراضات و اعتصابات از روزهای آغازین پاییز شروع شد.

البته کارشناسان می‌گویند اروپا تاکنون، اروپا وارد شوک بزرگی که بحران اصلی را ایجاد خواهد کرد نشده.  تنها پنج ماه پیش، که جریان گاز طبیعی از روسیه به شدت کاهش یافت و سهمیه بندی شد و ویرانی های اقتصادی در شرف وقوع بود، اتحادیه اروپا فرمانی را تصویب کرد که به اعضا دستور می دهد تا اطمینان حاصل کنند که تاسیسات ذخیره گازشان تا اول نوامبر حداقل 80 درصد پر است.

در نهایت هم اروپایی ها به راحتی به هدف مورد نظر دست یافتند. ذخایر گاز در حال حاضر 95 درصد پر است و گاز بیشتری در انتظار تخلیه از ناوگان تانکرهایی است که در سواحل اروپا بیکار هستند. اما آیا بحران اروپا قبل از شروع به پایان رسیده است؟

پاسخ این سوال منفی است. سیاستمداران اروپایی در حال حاضر سیاست هزینه‌کرد دست و دلبازانه را در پیش گرفته‌‌اند تا هم بتوانند منابع جایگزین انرژی به دست بیاورند و هم بتوانند از مصرف‌کنندگان در برابر قیمت‌های بالا محافظت کنند. اما بحران انرژی رو به پایان نیست و شکاف‌ها در داخل اروپا بر سر نحوه مقابله با آن رو به افزایش است. تورم رو به افزایش است. هزینه هنگفت یارانه‌ای انرژی مشکلات بزرگ و ریشه‌ای به وجود می‌آورد و تقلای سخت دولت برای روشن نگاه داشتن چراغ‌ها دولت‌ها را از سایر موضوعات مهم غافل کرده است. بحران اروپا تازه آغاز شده است.

جدال قدرت

نشریه اکونومیست نوشته مسئله انرژی در کانون مصیبت‌های قاره سبز قرار دارد. با آنکه قیمت فروش گاز عمده به 125 یورو مگاوات در ساعت رسیده اما قیمت این محصول سال پیش زیر 20 یورو بود. علی‌رغم برخی بهبودها، مشکلاتی مانند تعطیلی چندین نیروگاه هسته‌ای فرانسه به دلیل تعمیرات، پایین آمدن سطح آب در رودخانه‌ها و مخازن تغذیه‌کننده نیروگاه‌های برق آبی اروپا در نتیجه خشکسالی و که باعث جهش قیمت برق در تابستان شده بودند کماکان ادامه دارند.  ضمن آنکه روسیه هنوز هم کمی گاز به برخی از کشورهای واقع در جنوب و شرق اروپا می‌فروشد و این هفته تهدید کرد که قصد دارد با قطع کردن عرضه گاز، ویرانی‌های بیشتری در بازارهای انرژی به وجود بیاورد.

روسیه سابقاً تأمین‌کننده 40 تا 50 درصد از واردات گاز اتحادیه اروپا بود. بعد از حمله روسیه به اوکراین در ماه فوریه اروپا سعی کرد خودش را با آهنگی آهسته از منابع گاز روسیه جدا کند، زیرا جایگزین کردن گاز روسیه کار آسانی به نظر نمی‌رسید.  اما روسیه در ماه ژوئن به طور ناگهانی صادرات را کاهش داد و اکنون تنها حدود 15 درصد واردات اروپا را تامین می کند.

 اروپایی‌ها از یک جهت دیگر هم از جنگ اوکراین زیان دیده‌‌اند و آن اینکه  این جنگ، بحرانی بود که واشنگتن برای منافع استراتژیک خود آن را در دامن اروپایی‌ها انداخت. بسیاری از ناظران سیاسی، جنگ اوکراین را معدن طلای غول‌های تسلیحاتی آمریکا می‌دانند.

علاوه بر آن کاهش واردات نفت و گاز از روسیه توسط کشورهای اروپایی، باعث افزایش صادرات گاز «ال‌ان‌جی» از آمریکا به اروپا به قیمتی گزاف شده است. طی همین مدت از زمان شروع جنگ اوکراین، آمریکا تبدیل به بزرگ‌ترین صادرکننده گاز ال‌ان‌جی در جهان شده است. علاوه بر این، آمریکایی‌ها با جنگ اوکراین موفق شدند اتحاد ناتو را که پیش از این تا مرز بحران پیش رفته بود دوباره مستحکم کنند و از سوی دیگر کشورهای اروپایی را از نظر امنیتی و همین‌طور انرژی وابسته کنند.

انفجار خط لوله گاز «نورد استریم 1»، در واقع ضربه نهایی واشنگتن به اروپا برای قطع امید از گاز روسیه بود. مشکلات و مصائبی که این روزها در کشورهای اروپایی مشاهده می‌کنیم نتیجه دنباله‌روی بدون پیش‌شرط اروپا از سیاست‌های واشنگتن است.

علاوه بر آن کاهش واردات نفت و گاز از روسیه توسط کشورهای اروپایی، باعث افزایش صادرات گاز «ال‌ان‌جی» از آمریکا به اروپا به قیمتی گزاف شده است. طی همین مدت از زمان شروع جنگ اوکراین، آمریکا تبدیل به بزرگ‌ترین صادرکننده گاز ال‌ان‌جی در جهان شده است. علاوه بر این، آمریکایی‌ها با جنگ اوکراین موفق شدند اتحاد ناتو را که پیش از این تا مرز بحران پیش رفته بود دوباره مستحکم کنند و از سوی دیگر کشورهای اروپایی را از نظر امنیتی و همین‌طور انرژی وابسته کنند.

تورم‌های بی‌سابقه

افزایش قیمت انرژی، از جمله افزایش بهای گاز طبیعی باعث شده هزینه معیشتی خانوارها در سراسر اتحادیه اروپا به طرز بی‌سابقه‌ای افزایش پیدا کند و دولت‌ها را به سمت کاهش مالیات‌ها و حمایت‌های مالی به ارزش چند میلیارد یورو سوق دهد.  در حالی ‌که بسیاری از کشورهای غربی مساله تورم را برای دهه‌ها حل‌و‌فصل کرده بودند طی ماه‌های گذشته افزایش نرخ تورم در برخی کشورهای اروپایی رکورد چند دهه‌ای را شکسته است.

مجموعه‌ای از گزارش‌هایی که موسسه اقتصادسنجی کمبریج در اکتبر و نوامبر 2022 منتشر کرد نشان می‌دهد که خانوارها در کشورهای اتحادیه اروپا بیش از سال 2020 برای انرژی هزینه می‌کنند و دولت‌ها برای پرداخت قبوض برق و کاهش مالیات‌ها میلیاردها یورو به مشتری‌ها کمک می‌کنند.

به عنوان مثال، در فرانسه در حال حاضر فقیرترین خانوار بالغ بر 35 درصد بیشتر از سال 2020 برای انرژی هزینه می‌کند. بین اوت 2020 و اوت 2022 بهای انرژی خانوارها 37 درصد افزایش یافت، در حالی که تورم در کل افزایشی معادل 9.2 درصد داشت.

در آن گزارش آمده است: «برآورد ما این است که افزایش بهای انرژی خانوارها موجب شده خانوارهای فرانسوی در سال 2022 در مقایسه با سال 2022، 410 یورو بیشتر پرداخت کنند که این مسئله عمدتاً ناشی از قیمت بالاتر سوخت است.

در ایتالیا، فقط سوخت‌های فسیلی مسئول نزدیک به 30 درصد از نرخ سالانه تورم این کشور در بهار 2022 بود. در این کشور بر خلاف سایر کشورهای اروپایی بهای برق خرده‌فروشی از سایر قیمت‌های انرژی در ایتالیا پیشی گرفته است و در جولای 2022 نسبت به اوت 2020 حدود 112 درصد بالاتر بود. در همین بازه زمانی، قیمت سوخت خرده فروشی 14 درصد، سوخت دیزلی 22 درصد و گاز طبیعی 42 درصد افزایش پیدا کرده است.

در گزارش موسسه اقتصادسنجی آمده است: برآورد ما این است که خانوارهایی که در پایین‌ترین دهک‌های درآمدی قرار دارند اکنون 50 درصد نسبت به سال 2020 برای انرژی بیشتر هزینه می‌کنند.

افزایش نرخ تورم که معلول افزایش قیمت انرژی، قیمت مواد اولیه مانند غلات، قیمت مواد معدنی و کودهای شیمیایی بعد از آغاز جنگ اوکراین است، اقتصادهای اروپایی را با مشکلات عدیده‌ای مواجه کرده است اما اعتصاب در بخش‌های انرژی و کارگری که اکنون در کشورهای اروپایی شاهد هستیم می‌تواند اقتصاد رو به بحران این کشورها را وارد یک رکود گسترده‌تر و عمیق‌تر کند. 

این وضعیت موجب شده معترضان برای اعتراض به تصمیمات اتحادیه اروپایی به خیابان‌ها آمده و خواستار لغو تحریم‌های روسیه برای دسترسی دوباره به نفت و گاز ارزان مسکو شوند.  شهروندان اروپایی شرایط دشوار کنونی را نتیجه سیاست‌های اتحادیه اروپایی در تبعیت کورکورانه از سیاست‌های آمریکا می‌دانند و از همین رو خواستار خروج کشورهای خود از ناتو و اتحادیه اروپایی هستند. 

اگر رهبران اروپایی نتوانند مشکلات درخواست معترضان برای افزایش دستمزدها، کاهش نرخ تورم و بحران افزایش قیمت سوخت و کمبود گاز را مدیریت کنند، هویت وجودی ناتو و اتحادیه اروپایی در معرض خطر قرار خواهد گرفت و حتی ممکن است منجر به فروپاشی آن شود.

منبع: تسنیم