دنیا به سمت حداقلی کردن دلار از مراودات تجاری خود حرکت می کند

با برگزاری کنفرانس برتون وودز در سال 1944، دلار آمریکا به پول تجارت بین‌الملل تبدیل شد و آمریکا نیز متعهد شد نرخ برابری هر اونس طلا با 35 دلار را حفظ کند، اما در سال ۱۹۷۱ این تعهد لغو شد. این اقدام که به «شوک نیکسون» معروف شد، اگرچه ادعا می‌شد یک اقدام کوتاه‌مدت است، اما تلاش‌ها برای برقراری مجدد سیستم تبدیل دلار به طلا به‌جایی نرسید و تاکنون به حیات خود ادامه داده است. در این سیستم ارزها به‌طور آزاد نوسان می‌کنند لذا آمریکا می‌تواند بدون در نظر گرفتن میزان ذخایر طلای خود، دلار جدید منتشر کند و ارزش دارایی‌های دلاری سایر کشورها را کاهش دهد. همچنین از آنجاکه ارز غالب در تجارت فرامرزی دلار است و هر نقل‌وانتقالی بر پایه دلار باید در سیستم مالی قانونگذاری‌شده توسط فدرال رزرو آمریکا انجام شود، این امکان برای آمریکا وجود دارد که نقل‌وانتقالات دلاری را کنترل کرده و حتی درمورد دارایی‌های دلاری سایر کشورها تصمیم‌گیری کند. اما از سال 1971 که نرخ برابری طلا و دلار لغو شد، کاهش ارزش دلار به‌طور مستمر ادامه یافت و باعث بروز واکنش‌های مختلف در قسمت‌های مختلف جهان به‌ویژه کشورهای شرق آسیا شد.

تلاش روسیه برای حذف دلار
پس از اعمال تحریم‌های آمریکا علیه روسیه از سال ۲۰۱۴ بر سر موضوع الحاق کریمه به فدراسیون روسیه و شروع محدودیت‌های آمریکا علیه تراکنش‌های مالی، روسیه در راستای مقابله با آسیب‌های ناشی از تحریم‌ها، سیاست کاهش وابستگی به دلار و استفاده از ارزهای جایگزین را در تعاملات تجاری و بازرگانی خارجی به‌کار گرفت و سهم طلا، یوان و یورو را افزایش داد که در این بین یوان چین بیشترین رشد را در ذخایر ارزی روسیه داشته است. این سیاست بعد از شروع جنگ اوکراین و تشدید تحریم‌های غرب علیه روسیه با سرعت بالاتری دنبال می‌شود.

 یوان در مقابل دلار
چین به‌عنوان یک قدرت جهانی نوظهور با تثبیت جایگاه اقتصادی خود در دو دهه گذشته به مرور به مهم‌ترین رقیب سیاست‌های راهبردی آمریکا در نظام بین‌الملل تبدیل شده و همزمان بر سطح تنش‌های سیاسی و امنیتی میان دو کشور افزوده شده است. وابستگی بالای تجارت خارجی چین به مبادلات دلاری و سهم اندک یوان در ذخایر مالی کشورهای جهان به یک نقطه آسیب‌پذیر برای امنیت ملی این کشور تبدیل شده و چین از دو دهه گذشته مسیر خود را برای اعتباربخشی به یوان آغاز کرده است. این موضوع را می‌توان از سیاست وام‌دهی به یوان به کشورهای جهان و افزایش جریان نقدی این ارز، پیشبرد پروژه کمربند و جاده بر بستر یوان و ایجاد زنجیره‌های تامین جهانی بر اساس یوان متوجه شد.

هند و تلاش برای حداقلی کردن تجارت با دلار
واکاوی رفتار دولتمردان هند نشان می دهد که آنها سیاست حذف دلار از مبادلات تجاری خود را با برخی از کشورا آغار کردند. امضای توافق نامه بین هند و با سایر کشورها نشان از عزم جدی دهلی نو برای حذف دلار از چرخه اقتصادی خود می باشد. از این رو در کنار امضای توافق واردات انرژی از روسیه به روبل به شکل رسمی از سیاست کاهش وابستگی به دلار در تجارت خارجی خود رونمایی کرد و ارزهای ۱۸ کشور را برای تسویه‌حسابت مبادلات تجاری با روپیه به رسمیت شناخت. اعلام این مسأله از سوی این عضو بزرگ بریکس به یک دومینوی شفاف‌سازی سیاست‌های کاهش وابستگی به دلار از سوی سایر کشورهای عضو بریکس و کشورهای درحال توسعه منجر شد.

تغییر رویه یار عربی واشنگتن
در حالی که موافقت عربستان با فروش نفت به دلار پایه اصلی سیستم پترودلار در دهه ۷۰میلادی و حفظ جایگاه دلار به‌عنوان ارز مرجع بعد از فروپاشی نظام برتون وودز بود، این کشور در یک چرخش قابل‌توجه اعلام کرد که امکان فروش نفت به ارزهای دیگر را فراهم کرده است و از قرارداد فروش نفت به یوان رونمایی کرد. این موضوع می‌تواند به تغییر نظام ارزی این کشور از اتصال به دلار به سمت سبدی از ارزهای متنوع منجر شود. عربستان از ژانویه ۲۰۲۱ حدود ۴۰‌درصد اوراق خزانه آمریکا را از ذخایر خارجی‌اش خارج کرده است.

دریبل برزیلی دلار
با بازگشت لولا داسیلوا، رئیس‌جمهور چپگرا به برزیل سیاست‌های تجاری این کشور نیز دستخوش تحول شده است و برزیل دیگر کشور عضو بریکس به‌تازگی اعلام کرد که از حجم دلار در تجارت خود خواهد کاست و یوان چین را جایگزین دلار آمریکا در مبادلات تجاری خود با چین خواهد کرد.همچنین نخست‌وزیر مالزی به شکل رسمی عنوان کرد تکیه بر دلار آمریکا برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی را خاتمه خواهد داد و مذاکرات دو‌طرفه برای انجام مبادلات تجاری به ارزهای محلی را با کشورهای طرف تجاری آغاز می‌کند.

حذف دلار در تفکر اندونزی ها
بر اساس اعلام بانک مرکزی اندونزی، در پی اقدام کشورهای بریکس برای حذف دلار از مبادلات اقتصاد و تجاری خود این کشور هم اقدام مشابهی را انجام می دهد. آنطور که بانک مرکزی این کشور گفته است جاکارتا ارزی را برای تسویه حساب خارج از مرزهای خود معرفی می کند که این قطعا دلار نیست همچنین این کشور ارزهای مورد استفاده تجاری و اقتصادی خود را متنوع تر می کند و این همان مسیری است که کشورهای عضو بریکس دنبال می کنند. اما آنطور که رئیس بانک مرکزی این کشور در کنفرانسی با روسای کشورهای خارجی  میگوید اندونزی در حذف دلار از کشورهای عضو بریکس مصمم تر است. اندونزی معمولا با کشورهایی نظیر تایلند، مالزی، چین، و ژاپن مبادلات غیر دلاری را انجام می داد.