عزت نفس در بندگی خدا

 «عزت نفس» به معنای داشتن احترام و ارزشمندی به خود است. عوامل گوناگونی در شکل‌گیری عزت نفس نقش دارند، از جمله تجربیات دوران کودکی، ارتباطات اجتماعی، موفقیت‌ها و شکست‌ها و اعتقاداتی که می‌تواند به آنان در درک شخصیت و جایگاهی که یک انسان دارد، کمک کند. افراد با عزت نفس بالا معمولاً از مهارت‌های ارتباطی و حل مسئله بهتری برخوردارند. عزت نفس می‌تواند از طریق تغییر نگرش‌ها، شناسایی نقاط قوت، تجربه موفقیت‌ها و دریافت بازخورد مثبت از دیگران تقویت شود. عزت نفس، نقش مهمی در سلامت روانی و موفقیت افراد در زندگی ایفا می‌کند و تقویت آن می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی افراد کمک کند.

نظر قرآن درباره عزت نفس این است که: «وَلِلَّهِ الْعِزَّةُ وَلِرَسُولِهِ وَلِلْمُؤْمِنِینَ وَلَکِنَّ الْمُنَافِقِینَ لَا یَعْلَمُونَ»؛ عزت اختصاصاً از آنِ خدا و رسولش و مؤمنان است. (منافقون/۸)

بر این اساس، قرآن راه دستیابی به عزت را اعتقاد درست و عمل صالح معرفی می‌کند و در آیه ۱۰ سوره «فاطر» می‎فرماید: «مَنْ کانَ یُریدُ الْعِزَّةَ فَلِلهِ الْعِزَّةُ جَمیعاً إِلَیْهِ یَصْعَدُ الْکَلِمُ الطَّیِّبُ وَ الْعَمَلُ الصَّالِحُ یَرْفَعُهُ وَ الَّذینَ یَمْکُرُونَ السَّیِّئاتِ لَهُمْ عَذابٌ شَدیدٌ وَ مَکْرُ أُولئِکَ هُوَ یَبُورُ»؛ سخنان پاکیزه به سوى او بالا مى‌رود و کار شایسته به آن رفعت مى‌بخشد و کسانى‌که با حیله و مکر کارهاى بد مى‌کنند، عذابى سخت خواهند داشت و نیرنگ‌شان خود تباه مى‌شود.

 قرآن با تعبیر «علو» بر برتری و بزرگی مؤمنان تأکید دارد و می‌فرماید: «وَلَا تَهِنُوا وَلَا تَحْزَنُوا وَأَنْتُمُ الْأَعْلَوْنَ إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنِینَ»؛ سستى مکنید و اندوهگین مباشید، زیرا اگر ایمان آورده باشید، شما برترى خواهید جست. (آل‌عمران/۱۳۹)

چنانچه اشاره شد، قرآن کریم بیان می‌کند که عزت و بزرگی از آن خداوند است و مؤمنان باید این عزت و بزرگی را با ایمان به خدا به دست آورده و حفظ کنند. بر اساس این مفهوم، عزت نفس به منزله یک ارزش اسلامی و انسانی مهم تلقی می‌شود که نشان از اعتقاد عمیق به خداوند و ارزش‌ها و اصول ایمانی دارد. خداوند برای انسان ارزش‌هایی تعریف کرده است که انسان بدون آنکه با مفهوم و اصول دین آشنا باشد، آنان را ارزشمند می‌داند و سعی می‌کند برای ارتقای کیفیتش تلاش کند. بندگی خداوند و دوری از رذالت‌ها عزت انسان را زیاد می‌کند و او را از اصولی که خودکامگان تعریف کرده‌اند، آزاد می‌کند.

 در حکمتی از حکمت‌های نهج‌البلاغه امیرالمؤمنین (ع) آمده است: «أَزْرَى بِنَفْسِهِ مَنِ اسْتَشْعَرَ الطَّمَعَ وَ رَضِی بِالذُّلِّ مَنْ کشَفَ عَنْ ضُرِّهِ وَ هَانَتْ عَلَیهِ نَفْسُهُ مَنْ أَمَّرَ عَلَیهَا لِسَانَه»؛ آن کس که طمع را شعار خود کرد، نفسش را خوار ساخت و کسى‌که گرفتاری‌ها و سختى‌های زندگی خود را فاش کرد، به ذلت خود راضى شد و آدمى که زبانش را بر خود امیر کرد، بى‌مقدار شد. تلاش قرآن و اهل‌بیت (ع) در آشنا کردن مردم با مفهوم دین و بندگی به جهت بالا بردن عزت نفس آنان، برای قدرتمند شدن‌شان بوده و هست.