ملت ما به قیم احتیاج ندارد

آنچه مردم‌سالاری و حضور و حق انتخاب ملت را تهدید می‌کند، نظر‌هایی است که نخبه‌گرایی معتقد بوده و بر نقش پررنگ نخبگان در انتخابات تأکید دارد و رأی ملت را کمرنگ می‎کنند. در این نگاه، همه امور جامعه باید به نخبگان سپرده شود و توده‌ها تنها باید به منزله پشتیبان در صحنه حضور داشته باشند و آنان را در تصمیم‎های اتخاذ شده همراهی کنند؛ چرا که بدون همراهی ملت، تصمیم‌های نخبگان کارآیی نخواهد داشت و عملی نمی‌شود!

در این نظریه، با نوعی بی‌اعتمادی به توده‌های مردم در تشخیص مسائل مواجه هستیم؛ به گونه‌ای که همه اختیار‌ها به نخبگان سپرده می‌شود و مردم از هرگونه تشخیصی ناتوانند و کار را باید به کارشناس سپرد! این نظر به بهانه اجرای ایده‌آل همه انتخاب‌ها و اتخاذ «بهترین تصمیم‌ها» علاقه‌مند است که به تدریج امور را برعهده کارشناسان و نخبگان جامعه سپرده و توده‌های ملت را تابع تصمیم آنان قرار دهد. در این رویکرد، به تدریج نخبگان به جای مردم قرار گرفته و نوعی ولایت بر آنان می‌یابند؛ به گونه‌ای که می‌توانند به جای آنها تصمیم بگیرند!

حضرت امام (ره) در عبارات فراوانی این نگاه «قیم‌مآبانه» را در عرصه‌های گوناگون به نقد کشیده‌اند که مشهورترین آنها در آستانه انتخابات دور سوم مجلس بود. ایشان در عباراتی در نقد این نگاه قیم‌مآبانه که معتقد بود مردم باید به افرادی که جناح‌های سیاسی به عنوان نخبگان و خبرگان سیاسی! معرفی می‌کنند، رأی دهند، چنین فرمودند: «همان‌طور که بار‌ها گفته‌ام، مردم در انتخابات آزادند و احتیاج به قیم ندارند و هیچ فرد و یا گروه و دسته‌ای حق تحمیل فرد یا افرادی را به مردم ندارند. جامعه اسلامی ایران که با درایت و رشد سیاسی خود جمهوری اسلامی و ارزش‌های والای آن و حاکمیت قوانین خدا را پذیرفته‌اند و به بیعت و این پیمان بزرگ وفادار مانده‌اند، مسلم قدرت تشخیص و انتخاب کاندیدای اصلح را دارند.»

 امام (ره) در نقد اندیشه جریان‌های سیاسی که خود را وکیل و قیم ملت می‌دانستند و از زبان آنان و به جای آنان و با نام آنان سخن می‌گفتند، می‌گویند: «اگر هی بگویند ملت ما حالا نمی‏شود، حالا نرسیده‏اند به آنجایی که آزاد بشوند، حالا نرسیده‏اند به آنجا که مثلاً وکیل تعیین بکنند، اینها محتاج به قیمند، این همان حرفی است که از خدا می‏خواهد /آمریکا که نویسنده‏های ما بگویند مملکت ما احتیاج به قیم دارد، قیم‏های‎شان چه کسی باید باشد؟ مستشار‌های آمریکایی! نمی‏فهمند اینها که دارند چه می‏کنند، توهین می‏کنند، اهانت می‏کنند به یک ملت رشیدی که با رشد خودش کار‌ها را به اینجا رسانده و به آخر هم می‏رساند.»

حضرت امام (ره) در آستانه شکل‌گیری مجلس خبرگان قانون اساسی با صراحت اعلام می‌دارند، اعضای این مجلس تنها وکیل ملت بوده و قانون تدوین شده باید به تأیید ملت برسد؛ چرا که «میزان رأی ملت است، ملت یک وقت خودش رأی می‏دهد، این اساس، یک وقت یک عده‏ای را تعیین می‏کند که آنها رأی بدهند، آن در مرتبه دوم صحیح است، والا مرتبه اول، حق مال خود ملت است. شما خون دادید، حقوقدانان برای شما تکلیف معین کنند؟! خودتان باید تکلیف معین کنید. شمایید، همین ملت، همین مردم محروم دانشگاه، جوان‎های محروم دانشگاه، همین جوان‎های محروم مدرسه فیضیه، همین جوان‎های محروم در ارتش، همین جوان‏های محروم در بازار، همین جوان‎های محروم در کارخانه‏ها و در کشاورزی، اینها باید رأی بدهند. بهانه‏ها را کنار بگذارید؛ از خدا بترسید؛ با ملت شوخی نکنید؛ رأی مردم را هیچ حساب نکنید؛ مردم را به حساب بیاورید.»
در جریان انتخابات مجلس خبرگان قانون اساسی نیز بار دیگر شاهد تعابیر ناب و اظهارات مردم‌سالارانه حضرت امام (ره) هستیم که به صراحت بر اعتبار رأی اکثریت مردم تأکید کرده و ولایتی را در عرصه سیاسی برای ملت نمی‌پذیرد. ایشان در دیدار با نمایندگان منتخب مردم در مجلس خبرگان با صراحت خطاب به آنان می‌گویند: «اکثریت هر چه گفتند آرای ایشان معتبر است ولو به خلاف، به ضرر خودشان باشد. شما ولی آنها نیستید که بگویید این به ضرر شماست ما نمی‏خواهیم بکنیم. شما وکیل آنها هستید؛ ولی آنها نیستید. بر طبق آن طوری که خود ملت مسیرش هست. شما هم خواهش می‏کنم از اشخاصی که ممکن است یک وقتی یک چیزی را طرح بکنند که این طرح برخلاف مسیر ملت است، طرحش نکنند از اول، لازم نیست، طرح هر مطلبی لازم نیست. لازم نیست هر مطلب صحیحی را اینجا گفتن. شما آن مسائلی که مربوط به وکالت‎تان هست و آن مسیری که ملت ما دارد، روی آن مسیر راه را بروید، ولو عقیده‏تان این است که این مسیری که ملت رفته خلاف صلاحش است. خوب، باشد. ملت می‏خواهد این طور بکند، به ما و شما چه کار دارد؟ خلاف صلاحش را می‏خواهد. ملت رأی داده؛ رأیی که داده متَّبع است.» 
این تعابیر به خوبی جایگاه رفیع مردم را در اندیشه حضرت امام (ره) نشان می‌دهد و حکایت از آن دارد که رأی نخبگان برتر از رأی ملت نیست و در نهایت این مردم هستند که باید برای سرنوشت خود تصمیم بگیرند! نکته مکمل آن است که نباید فراموش کرد انتخابی ارزش دارد که برآمده از علم و آگاهی باشد؛ از این رو هر چند افراد در دادن رأی مستقل هستند و به قیم نیاز ندارند، اما مناسب‌ترین راه برای انتخاب شایسته‌ترین و بهترین نامزدها، مشورت گرفتن از دانایان، متخصصان و نخبگان است. عقل سلیم حکم می‌کند که باب مشورت با نخبگان بسته نشود و انتخاب نهایی با راهنمایی آنها انجام شود، هرچند این مشورت‌دهی از صاحب رأی سلب اختیار نخواهد کرد.