انبار هدایا

ماجرای اهدای هدایا به مهمانان خارجی یکی از سویه‌های تلخ دوران پهلوی است. در دوره‌های قبل از پهلوی، هدایایی که به نمایندگان کشور‌های خارجی داده می‌شد، در واقع قدردانی از زحمات کسانی بود که منفعتی را نصیب کشور کرده بودند. در دوره پهلوی بیشتر هدایا جنبه فردی داشت و هدف خاصی را دنبال نمی‎کرد. برای نمونه، می‌توان به هدایای «فرح پهلوی» به نویسندگان و هنرمندان خارجی اشاره کرد که درباره او کتاب نوشته بودند. فرح در یک نمونه ۱۷ هزار دلار به خانم «گری بلانش» برای نگارش کتاب «علیاحضرت فرح پهلوی» هدیه کرد. در کتاب «هدایای دربار پهلوی به بیگانگان به روایت اسناد» متن دستور فرح این چنین آمده است: «خواهشمند است دستور فرمایید از محل اعتبار مربوطه مبلغ ۱۷ هزار دلار بابت آخرین قسط حق‌الزحمه خانم بلانش مؤلف کتاب علیاحضرت فرح پهلوی شهبانوی ایران به نشانی زیر حواله نمایند.»

متأسفانه، حاتم‌بخشی‌های رژیم پهلوی به خارجی‌ها هرگز با عرف بین‌المللی همخوانی نداشت و نمی‌توان مشابهی برای آن پیدا کرد. این بذل و بخشش‎ها به خوبی نشان می‌دهد، این سلسله اموال ملی را به مثابه ثروتی شخصی تلقی می‌کرده و دست خود را در مصرف آن باز می‌دانسته است. از آنجایی که سفر اعضای دربار به خارج از کشور بسیار زیاد بود، لذا برای سهولت دستیابی این افراد به کالا‌های گران قیمت، انباری به همین منظور در دربار تشکیل شده بود که به روایت اسناد، بار‌ها و بار‌ها موجودی آن خالی شد.

در بخش دیگری از کتاب «مرکز بررسی اسناد تاریخی، چاپ اول» آمده است: «همه اعضای خانواده سلطنتی مجاز به استفاده از این انبار بودند و در سفرهای‌شان به خارج از کشور، مقدار زیادی از محتویات آن را نیز با خود می‌بردند. نکته جالب در مورد این انبار، رؤسای فاسد و ناسالم آن از قبیل «نصرت‌الله معینیان» و «هرمز قریب» است که هر کدام سابقه زیادی در مفاسد اقتصادی و اخلاقی دارند. معینیان پس از سقوط رژیم پهلوی همچنان با این خانواده در ارتباط بود و به گفته «احمدعلی مسعود انصاری» در هزینه کردن پول‌های بی‌حساب خاندان پهلوی کوتاهی نمی‌کرد. هرمز قریب نیز در حیف و میل کردن اموال و چاپلوسی دست کمی از معینیان نداشت. این افراد صرفاً به خاطر نزدیکی به دربار حائز این مقامات شده بودند و از آنجایی که تضمینی نیز برای بقای‌شان وجود نداشت، لذا دست خانواده پهلوی را در انبار شاهی باز گذاشته و خود نیز به آسودگی از آن متمتع می‌شدند.»