شکست تمدنی غرب در غزه و لبنان

دیوانه بازی مجازی

دکتر علی میرزا محمدی

دیوانه‌بازی» پدیده‌ای اجتماعی با ابعاد جامعه شناختی، روانشناختی و رسانه‌ای است. در این پدیده، فردی با وجود داشتن اختلالات روانشناختی جنون یا تظاهر به آن و یا تلقی دیگران از رفتار جنون آمیز او، مرکز و محور گفتگوها و تجمعات سرگرم کننده و نمایشی قرار می‌گیرد.
با الهام از بینش فوکویی می‌توان دو دوره مهم تاریخی را در برخورد ایرانیان با مساله جنون متمایز نمود: دوره نخست دوره ای که افراد مبتلا به اختلال‌های جنون تا زمانی که آزاری به دیگران نمی رساندند، در کنار دیگران به زیست خویش ادامه می دادند؛ اما دوره دوم تاریخی با ظهور و گسترش پزشکی و روانپزشکی، این افراد از جامعه، تفکیک و در مراکز ویژه چون تیمارستان، تحت درمان و کنترل قرار گرفتند.
این افراد در دوره نخست، در ادبیات ما حضوری قابل توجه دارند. آنها گاهی چون مجنون در داستان لیلی و مجنون قهرمان شعر و داستان هستند و یا چون بهلول در ظاهری دیوانه، کلمات نغز بر زبان جاری می سازند و یا چون ملانصرالدین به طنازی کام مخاطبان را شیرین می کنند. در این هیبت، آنها گاهی به دلقک شبیه اند و گاهی به حکیم و فیلسوف.
اما حضور اجتماعی و فرهنگی دیوانه‌ها در دوره دوم، یعنی دوره مدرنیته کمرنگ می‌شود و آنها فقط گاهی فرصت سوژه شدن در فیلم‌هایی چون گاو داریوش مهرجویی را پیدا می‌کنند.
با ظهور و گسترش فضای مجازی، دیوانه‌ها و «دیوانه‌بازی» فرصتی دوباره در عرصه فرهنگی جامعه ایران یافته است. پدیده «دیوانه‌بازی مجازی» در فضای رسانه‌ای ایرانیان نیازمند تامل ادبی، روانشناختی و جامعه‌شناختی است. به نظر نویسنده، «دیوانه‌بازی مجازی» در رسانه‌های ایرانی، در دو شکل عمده قابل رصد است:
شکل اولیه دیوانه‌بازی مجازی، را تداوم همان همان نسخه سنتی دیوانه‌بازی در فضای واقعی می‌توان دانست. با این تفاوت که بیشتر افراد دارای اختلال روانی از حضور دوربین اطلاع دارند و همین آگاهی، به رفتارهای آنها جنبه نمایشی بیشتری می دهد. نمونه بارز این شکل نمایشی را در صفحه‌های اینستاگرامی می توان در شخصیت «سلطان» با تکه کلام «میدونی چیه!؟» جستجو نمود. در آسیب‌شناسی این پدیده رسانه‌ای به همین قلم یادداشتی با عنوان «آزار بیماران روانی از فضای حقیقی تا مجازی» در شماره ۲۴ اسفند ۱۴۰۱ روزنامه اعتماد منتشر شده است. در این آسیب شناسی شیوع نزدیک به ۳۰ درصدی اختلالات روانی در جامعه ایران در حالی مورد تامل قرار گرفته است که گسترش فقر و تبعیض، فرسایش سرمایه اجتماعی، شکاف طبقاتی (با ضریب جینی نزدیک ۴۱ درصد) به تشدید خشونت، اعتیاد، احساس نارضایتی و احساس ناشادی در جامعه ایران منجر شده است. اینچنین جامعه‌ای بستری فراهم کرده است که افراد مبتلا به اختلال‌های روحی و روانی دستمایه تمسخر و حتی عقده‌گشایی‌های جناحی و سیاسی شوند.
شکل دوم دیوانه‌بازی مجازی را «بلاگری شبه مازوخیسمی» می توان نام نهاد که به نمایش دیوانه وار بلاگرهایی مربوط می‌شود که برای جذب فالور و جنون دیده شدن به نمایش‌هایی هنجارشکنانه روی می‌آورند. جنون دیده شدن در بلاگرهایی که به ظاهر از سلامتی روان برخوردار هستند، آنها را وادار به کارهایی عجیب و غریب آسیب به خود مانند ریختن سیمان، نوشابه، گرد و خاک بر سر، خرد کردن هندوانه و وارد شدن با سر درون بشکه آب و.. می‌کند.
اما درباره گسترش شکل اول پدیده دیوانه‌بازی مجازی در رسانه‌های ایرانی می‌توان به انسداد اجتماعی در بیان مستقیم نقدها و سو استفاده از افراد مبتلا به بیماری روانی اشاره نمود.
تحلیل نمایش‌های دیوانه‌بازی از جمله پراکنده‌گویی‌ها و سخنان بر آمده از ذهن آشفته مبتلایان به بیماری‌های روانی گواه آن است جمعی در کنار این افراد با تهییج تلاش دارند سخنانی از این افراد مطرح شود که هر چند در ظاهر در حمایت از ارزش‌های مورد حمایت حاکمیت است، اما در عمل با پراکنده‌گویی‌ها و رفتارهایی که نمود بیماری‌های روانی است به تمسخر این ارزش‌ها منتهی شود؟! این نوع ادبیات مویدی است بر اینکه جامعه‌ای که از بیان مستقیم انتقادها احساس امنیت نمی‌کند، تلاش می‌کند ادبیات دیگری برای خود ابداع کند. اما درباره دلایل ظهور شکل دوم دیوانه‌بازی مجازی یا بلاگری شبه مازوخیسمی به جنون دیده شدن و کسب شهرت و مزایای مادی تبلیغات برای برخی شرکت ها و فروشگاه‌ها می توان اشاره نمود. جایی که مرز ابتذال/ هنر، هیجان/ خودزنی و جلوه‌های نمایشی بدلکاری/ جلوه‌های سطحی و مبتذل در هم آمیخته می شود.
آسیب شناسی بلاگری شبه مازوخیسمی نیازمند پژوهش‌های دقیق‌تر است که می تواند مد نظر پژوهشگران حوزه جامعه‌شناسی و روانشناسی رسانه قرار گیرد.

مهدی خداشناس 

​​​​​​​شهر به عنوان یک کل منسجم واحد دارای ساختاری پیچیده، همواره دستخوش دگرگونی است که نیازمند چشم اندازی برای هدایت هدفمند و هوشمندانه تغییرات به سوی وضعیت مطلوب می باشد. رسالت برنامه ریزی شهری ترسیم چنین چشم اندازی است و آینده پژوهی، بانک اطلاعات آماری جامع، علمی و مبتنی بر یافته های حقیقی و برداشت های به‎روز، دستمایه اصلی آن قلمداد می‌شوند. «آینده پژوهی» 
گم گشته کلان‎شهر مشهد در مسیر توسعه طی ۶ دهه اخیر است که به دلایل مختلف مغفول مانده است و هرگاه نیز در دستور کار مدیریت شهری قرار گرفته یا دستخوش اقدامات کلیشه ای و ظاهری شده و یا با تغییرات مدیریتی عقیم مانده و در پیچ و خم سلایق به فراموشی سپرده شده است. حال آن‎که اصالت با توسعه و کارآمدی در شهر است و آینده پژوهی علمی برگرفته از اجماع صاحبان اندیشه در حوزه مدیریت شهری است و رکن اصلی مانایی و پایداری یک شهر قلمداد می‌شود.
شهر به عنوان یک واحد منسجم زیستی نیازمند اراده معطوف به مانایی در مسیر تعالی است و بن مایه این پایداری و مانایی اجماع نخبگان شهری بر مبانی نظری توسعه و تسری آن به عموم شهروندان است. آینده پژوهی پیش و بیش از تشکیل ساختار و ساز و کار سازمانی عریض و طویل و تاسیس نهاد و دستگاه، نیازمند توجه به جامعه نخبگانی و باور بر واگذاری امور پیچیده و درهم تنیده مانند شهرسازی و برنامه ریزی شهری به صاحبان تخصص در دانشگاه ها و مراجع و مجامع علمی است، که دارای درک صحیح از پدیده شهر به مثابه امری سیال و پیوسته جاری و تحت تاثیر متغیرهای بیرونی و درونی مستعد دگرگونی ذاتی است.
برنامه ریزی شهری بر اساس آینده پژوهی این سیالیت را به رسمیت می‌شناسد، به خوبی ادراک می‌کند و با تکیه بر دانش مدون و اصول برگرفته از تجربه پیشین، چشم انداز پسین را ترسیم می کند. مانایی و سرزندگی شهری مبتنی بر آینده پژوهی پدیده ای است که باید با تامل و تعمیق بیشتر بدان پرداخت و شهرها به نسبت اراده معطوف به پایداری در توسعه در بین نخبگان خویش بدان دست می یابند. درک صحیح نیازها بر اساس بانک آماری، راهبردهای پاسخ به نیازها و آینده پژوهی، ترسیم چشم انداز و افق مطلوب برای شهر در دایره واژگان مدیریت شهری به اختصار «برنامه ریزی شهری» نام نهاده شده است.

حنیف غفاری
شهید یحیی السنوار، رئیس دفتر سیاسی حماس و معمار عملیات غرور آفرین طوفان الاقصی، به آرزوی دیرینه خود دست یافت و در مسیر آزادی قدس شریف به همراهان شهید خود پیوست.در اینجا قصد تمرکز بر ابعاد میدانی و راهبردی صحنه نبرد پس از شهادت فرماندهان مقاومت را نداریم ، اما مختصات و شرایط کنونی  میدان نبرد در شمال غزه و جنوب لبنان  به وضوح نشان داده که رهروان مسیر فرماندهان شهید مقاومت، لحظه ای در گرفتن انتقام خون پاک آنها دریغ نکرده و روز به روز بر ابعاد و عمق شکست دشمن صهیونیستی در منطقه می افزایند. در اینجا قصد داریم بر مسئله مهم تری متمرکز شویم و آن خطای شناختی دشمنان در قبال شهادت فرماندهان مقاومت است. این خطای شناختی، در طول تاریخ معاصر و مناسبات گذشته و جاری در حوزه روابط بین الملل نیز ظهور و بروز پیدا کرده و هر بار، هزینه های سخت تری را متوجه بانیان صهیونیستی و آمریکایی این جنایات می سازد. 
در ادبیات سیاسی غرب و تئوری ها و فرضیاتی که اکثرا از سوی رئالیستها( واقع گرایان) و نئورئالیستها مطرح می شود، «ساختار»بر«بازیگران»غلبه داشته و قدرت تنظیم حدود و ثغور رفتار و گفتار بازیگران را داراست. هر بازیگری که چارچوب ها و خطوط قرمز  تحمیل شده از سوی ساختار قدرت را نپذیرد، از سوی همین ساختار حذف می شود. اما سوال اصلی اینجاست که چه کسانی این ساختار و حدود آن را تعیین وتفسیرمی کنند؟ پاسخ این سوال مشخص است:بازیگری که بیشتر از دیگران می تواند زور و قدرت خود را به دیگران تحمیل کند! این همان چرخه و رابطه ایست که«زور»و «سلطه گری» خمیرمایه و ماهیت آن را تشکیل می دهد.
 در چنین ساختاری، بازیگران دارای«کمیت»و «وزن محاسبه شده»هستند و از سوی ساختار پنهان و آشکار قدرت «ارزشگذاری»می شوند .
 بدون شک نمی توان منکر تاثیرگذاری«ساختار»بر «بازیگران»بود اما زمانی که ماهیت و مناسبات این ساختار بر اساس سلطه گری و زور تعریف شود، قطعا بازیگرانی که خود را در ذیل آن تعریف می کنند نیز تاریخ مصرف محدودی دارند و هر زمان کارکرد آنها برای صاحبان قدرت و زور خاتمه پیدا کند، به نوعی از ساختار حذف می شوند.
اما زمانی که یک ساختار بر اساس ارزش های فطری و الهی و بر مبنای مبارزه با سلطه و ستمگری و تحقق عدالت واقعی در جهان شکل گیرد، بازیگران نیز در بطن آن دارای ارزش ابدی خواهند شد. یکی از این ساختارها، گفتمان مقاومت است. 
در اینجا، نسبت به  چرایی جاودانگی منظومه گفتمانی مقاومت و فرماندهان شهید آن می شویم. این جاودانگی، ریشه در اصالت و قداست این منظومه و ساختار است.ارزش های الهی و انسانی، ذاتا مانا و پایدار هستند و در نتیجه، افرادی که حیات خود را بر مبنای این ارزشها و اصول تعریف نموده اند نیز پایدار خواهند بود. در ساختار و منظومه گفتمانی مقاومت، خبری از زور و سلطه نیست و "حریت" و" عدالت" تبدیل به تنها هدف و ارزش مشترک بازیگران و ساختار می شود.در چنین منظومه ای، شهدای بزرگواری مانند سید حسن نصرالله، اسماعیل هنیه، یحیی سنوار، شهید نیلفروشان و ..... احیاء و عند ربهم یرزقون هستند.

کدام حقوق، کدام بشر

حمید ملک‌زاده

یک رویکرد معمول در گفتمان عمومی ایرانیان درباره سیاست این است که هر چیزی را نمی‌پسندند به چپ‌گرایی ناشی از استقرار نظام کمونیستی در اتحاد جماهیر شوروی نسبت می‌دهند؛ رویکردی به ‌غایت ایدئولوژیک که هر چیز و همه چیز را در جهان به اعتبار دوگانه منسوخ چپ و راست می‌فهمد. آگاهی شرمگینی که انگار هنوز جایی در میانه ‌سال‌های مربوط به جنگ سرد مانده و فکر می‌کند باید از هر طریقی تعلق خودش به «جبهه آزادی‌خواهی و حقوق بشر» را در مقابل محور شرقی متشکل از جماهیر وابسته به شوروی سابق نشان دهد. این آگاهی بیمارگونه جایی در میانه تاریخ متوقف مانده است تا جایی که هنوز نمی‌تواند باور کند «اتحاد جماهیر شوروی و دولت‌هایی که از ایدئولوژی آن نیرو می‌گرفتند موضوعاتی مربوط به گذشته هستند» و جهان امروز و تاریخی که ما در میانه صفحات آن زندگی می‌کنیم، آزمایشگاه ایده‌های جبهه‌ای است که بیانیه‌های حقوق بشر و شهروندی خودش را بر دست گرفته و به نام ایده تهی انسان، در حالی ‌که کلاه گاوچران‌ها را بر سر گذاشته، سوار بر اسب زین‌کرده موشک‌هایی با سر جنگی چندتنی، زندگی زنان و کودکان بی‌پناهی را که پیش‌تر بی‌جا و آواره شده‌اند از آنها می‌گیرد. جبهه‌ای از ایده‌ها که به نام مفهوم انتزاعی بشر و حقوقی که برای آن در نظر گرفته‌اند، مجتمع‌های مسکونی چند طبقه‌ را به گورستان دسته‌جمعی ساکنان‌شان تبدیل می‌کنند؛ اینها صهیونیست‌های شرمساری هستند که در برخی موارد، در حالی ‌که عنان کلام را به فریادهایی گوش‌خراش سپرده‌اند، فریاد زندگی سر می‌دهند تا واقعیت زندگی‌های غصب‌شده توسط ارتش‌های ضدحیات بشری را انکار کنند؛ صهیونیست‌های شرمگینی که هنوز از این اعتماد به‌‌نفس برخوردار نشده‌اند که حمایت رسمی خود را از کشتار بی‌رحمانه بیش از ۱۰ هزار کودک، هزاران زن و مرد و نابودی محیط زندگی بیش از ۲ میلیون انسان بی‌جا شده اعلام کنند.

روز گذشته رهبر معظم انقلاب در دیدار دست‌اندرکاران برگزاری کنگره ۱۵ هزار شهید استان فارس ضمن ارائه روایتی درباره اهمیت مقاومت و نقش شهدای آن در تعیین مسیر تاریخ منطقه غرب آسیا، اینطور بیان کردند: «۱۰ هزار کودک معصوم شهید شدند، غربی‌ها خم به ابرو نیاوردند! دیگر کسی از تمدن غرب حرف نزند؛ تمدن غرب این است». در این یادداشت به بهانه بیانات ایشان درباره این موضوع خواهم نوشت که چطور تاریخ اشغال فلسطین به طور عام و آنچه امروز در سرزمین‌های اشغالی جریان دارد به طور‌ خاص، آزمایشگاه راستی‌آزمایی مفاهیمی مثل بشر، حقوق بشر و روندهای نهادی بین‌المللی پیش‌بینی‌شده برای ترویج و حمایت از همه اینهاست.

کدام انسان، کدام حق، کدام آزادی؟!

پیش‌تر اشاره کردم تاریخ بزنگاه راستی‌آزمایی اندیشه‌ها و دعاوی مربوط به آنهاست. معمولا اینطور بوده است که اندیشه‌ها یا ادعاهای نظری خاصی را که در نتیجه فعل ‌و انفعالات سیاسی - اجتماعی فرصت پیدا می‌کنند تا به تشکیل دولت مبادرت کنند به اعتبار نسبت میان آنچه دولت‌های‌شان انجام داده‌اند و آنچه نظریه‌پردازان و متفکران‌شان ادعا می‌کنند مورد ارزیابی قرار می‌دهند. این شکل راستی‌آزمایی، معمولا بعد از فروپاشی دولت‌ها یا در دوره‌های زوال آنها، یعنی در زمانه‌ای که اطلاعات محرمانه یا خاطرات ناگفتنی و اسناد منتشرناشدنی بیشتری در اختیار پژوهشگران قرار می‌گیرد رونق بیشتری دارد، چرا که در نهایت در دوران افول یا فروپاشی دولت‌ها پژوهشگران و روزنامه‌نگاران مدارک قابل‌استناد بیشتری را به دست آورده‌اند و قدرت نفوذ یا دستکاری دولت‌ها در فرآیندهای مربوط به پژوهش و انتشار نتایج آن تا حد قابل‌ توجهی کاهش پیدا کرده است. این موضوع اما درباره انواع روایت‌های مختلف از لیبرال - دموکراسی تا حد زیادی متفاوت است. از این ‌جهت، صورت‌های متفاوت از لیبرال - دموکراسی در جهان غرب از این بخت برخوردار هستند که در دوران اوج و شکوفایی قدرت دولت‌‌هایی که آنها را نمایندگی می‌کنند با نتایج آنچه به نام انسان و حق ‌و حقوق شهروندی ترویج می‌کنند مواجه شوند. به بیان روشن‌تر، آنچه را امروز با حمایت دولت‌های غرب در سرزمین‌های اشغالی اتفاق می‌افتد می‌توان - و باید – به ‌عنوان آزمایشگاه یا بزنگاه آزمون روایی دعاوی بنیادین لیبرال - دموکراسی به ‌حساب آورد. برای اینکه منظورم از این موضوع را به شکل مناسب‌تری بیان کنم، به تجربه تاریخی مشترک اندیشمندان اروپایی در سال‌های بعد از پیروزی فاشیسم در اروپا بازمی‌گردم.

بعد از پیروزی فاشیسم در اروپا و با مشخص‌تر شدن فجایع ناشی از استقرار دولت‌های فاشیست، اندیشمندان سیاسی اروپا با یک پرسش اساسی مواجه بودند: چرا سازوکارهای دموکراتیک نتوانست مانع  پیروزی فاشیسم شود؟ این پرسش در طرف اندیشمندانی که علایقی مارکسی و مارکسیستی داشتند به این شکل صورت‌بندی می‌شد: چرا طبقه کارگر به استقبال رهبران فاشیست رفت؟ این پرسشی بنیادین بود که تقریبا در همه صورت‌های متفاوت از اندیشه‌های سیاسی به آن پرداخته شده است. من فکر می‌کنم اندیشمند سیاسی اروپایی - و هر انسان دیگری که درباره سیاست می‌اندیشد - امروز با پرسشی بسیار بنیادین‌تر از پرسش فاشیسم روبه‌رو باشد، چرا که در اروپای اواسط قرن بیستم هنوز امکان نام‌گذاری فاشیسم به ‌عنوان نیرویی شرور برای انسان اروپایی وجود داشت. هنوز ارزش‌هایی بودند که می‌شد به نام آنها دولت‌های مدعی لیبرالیسم و دموکراسی را برای مبارزه با فاشیسم بسیج کرد، در حالی ‌که امروز «تنها دموکراسی سابق در منطقه غرب آسیا» با حمایت «باسابقه‌ترین» و «ریشه‌دارترین» دموکراسی‌های لیبرال به کشتار جمعی زنان، کودکان و مردانی دست می‌زند که حتی بر اساس همان قوانین نیم‌بند و نهادهای محافظه‌کار بین‌المللی خودشان نیز از حق دفاع مشروع در مقابل اشغال سرزمین‌های اجدادی‌شان برخوردارند. 

* انسان، دولت، آزادی

مساله اساسی درباره این صورت جدید، پیوسته و خشن از کشتار جمعی به دست دولتی از جبهه طرفداران «بشر» این است: نظام‌شناختی هیچ‌کدام از این دولت‌ها واقعیت جنایات جاری علیه بشریت توسط ماشین کشتار جمعی رژیم اشغالگر صهیونیستی را اصلا به رسمیت نمی‌شناسد. یعنی در مواجهه با واقعیت کشتار به نحوی رفتار می‌کند که انگار فلسطین نام درختی باشد که در سرمای خشک پاییزی، به طور طبیعی با عارضه ریزش برگ‌هایی شیرخواره، خردسال، نوجوان و جوان از زنان و مردان درگیر شده ‌است. صدای فریاد و ناله‌ای هم اگر باشد، احتمالا صدای خش‌خش برگ‌های پاییزی زیر چکمه سربازان دژخیم است. آنچه در سرزمین‌های اشغالی در حال اتفاق‌ افتادن است، آزمایشگاهی است که ناروایی روایت‌های غربی از انسان، فرد انسانی، حق‌ و حقوق ذاتی او و هر چیز دیگری را که در حقوق بین‌الملل به دنبال آن می‌آید نشان می‌دهد. امروز اندیشمند علاقه‌مند به لیبرالیسم و دموکراسی باید بتواند توضیح دهد چه فهمی از انسان دارد و در زمانه کشتار جمعی بیش از ۱۰ هزار کودک فلسطینی، چطور می‌تواند این فهم را توجیه کند؟

 آیا غیر از این است که انسان برای او مرد سفیدپوست سیاست‌زدایی‌شده‌ای است که تنها تا جایی در معادلات قدرت به‌حساب می‌آید که «فرمانبرداری کند»؟ آیا در چنین شرایطی این نه انسان‌ها، بلکه دولت‌ها نیستند که از آزادی تام و مطلق برخوردارند؟ آیا این دولت‌ها نیستند که می‌توانند به‌سادگی مجموعه تمدنی خاصی را که حاضر نیست از آنها فرمانبرداری کند از دایره شمول انسان خارج کرده و بعد از آن حیات آنها را به طور جمعی از آنها سلب کنند؟ آیا اینکه امروز نه دولت‌های مدعی حقوق بشر اراده‌ای برای جلوگیری از قتل‌عام کودکان فلسطینی دارند و نه بخش عمده شهروندان اروپایی می‌توانند مانعی برای ادامه‌ پیدا کردن حمایت دولت‌های خود از ارتش جنایتکار رژیم صهیونیستی ایجاد کنند، دعاوی انسان‌دوستانه و سازوکارهای ادعایی درباره «قدرت پاسخگو» در دموکراسی‌های غربی را به طور بنیادین به مخاطره نینداخته است؟ این موضوعی برای اندیشیدن است؛ موضوعی که امروز باید به آن پرداخت. تا جایی که به ما مربوط می‌شود، دعاوی بنیادینی که تمدن غرب برای شایستگی خود در زمینه رهبری‌ جهان ارائه می‌کند، مفاهیمی پوچ و انتزاعی است که در بزنگاه راستی‌آزمایی در سرزمین‌های اشغالی به شکل حیرت‌آوری شکست‌‌ خورده و رسوا شده‌ است.