وظیفه مسلمانی!

کمک به مردم ستم‌دیده و جنگ‌زده یکی از اصول انسانی و اسلامی است که در قرآن کریم و سیره اهل بیت (ع) به وضوح مطرح شده است. در دین اسلام، کمک به نیازمندان و آسیب‌دیدگان نه تنها یک فریضه، بلکه وظیفه‎ای اخلاقی و اجتماعی است و خودش نوعی ایستادگی و جنگ در برابر جبهه کفر به شمار می‎آید. قرآن کریم به‌شکل مکرر به مسئله یاری‎رسانی به مظلومان و ستم‌دیده‌ها اشاره کرده است. آیات بسیاری در قرآن بر کمک به نیازمندان و حمایت از مستضعفان تأکید کرده‎اند. برای نمونه، در سوره بقره، آیه ۱۷۷ آمده است: «نیکی، این نیست که (به هنگام نماز) رویِ خود را به سوی مشرق و مغرب کنید؛ بلکه نیکوکار کسی است که به خدا و روز رستاخیز و فرشتگان و کتاب و پیامبران ایمان آورده و مال (خود) را، با همه علاقه‌ای که به آن دارد، به خویشاوندان و یتیمان و مسکینان و واماندگان در راه و سائلان و بردگان، انفاق می‌کند.» اهل بیت (ع) نیز همیشه به یاری مظلومان و ستم‌دیدگان می‌شتافتند و توجه خاصی هم به خانواده و بازماندگان جنگ داشتند. امیرالمؤمنین علی (ع) در دوران حکومت خود، همواره به فکر فقرا و یتیمان بود و به آنان کمک می‌کرد. وی در خطبه‌های خود به اهمیت حمایت از ستم‌دیدگان توصیه های فراوانی داشتند. در تاریخ اسلام، نمونه‌های متعددی وجود دارد که مسلمانان به یاری جنگ‌زده‌ها و آسیب‌دیدگان شتافته‎اند. بعد از جنگ‌ها، مسلمانان به خانواده‌های آسیب‌دیده و بی‌سرپرست کمک کرده و برای تأمین نیاز‌های آنها تلاش کرده‌اند.

یاری رسانی همچنین به همبستگی و وحدت دینی، اجتماعی و اخلاقی کمک می‌کند. ایجاد عشق و محبت میان مردم جهان و رشد روحیه همیاری و همکاری میان جوامع از دیگر فواید این همدلی‌ها، کمک‌ها و مهربانی‌هاست. وقتی اسلام به دنبال ایجاد جامعه‎ای متعادل و عادلانه است که در آن همه افراد با هم برادرانه زندگی کنند، مسلمانان هم باید به تحقق این جامعه کمک کنند. سفارش‎های اهل بیت (ع) به رسیدگی به خانواده‌های درگیر جنگ و ستم، نشان‌دهنده اهمیت این موضوع در آموزه‌های اسلامی است؛ زیرا آسیب‌های جنگ آنقدر زیاد است که اگر بنا باشد فقر، تنگدستی و آوارگی بازماندگان جنگ به آن اضافه شود، کل دستاورد‌ها زیر سؤال رفته یا از بین می‌رود. این آموزه‌ها نه تنها به جنبه‌های معنوی و دینی کمک می‌کند، بلکه به تقویت همبستگی اجتماعی و انسانی نیز می‌انجامد. در تاریخ اسلام، پیامبر اکرم (ص) و اهل بیت (ع) نمونه‌های متعددی از کمک به خانواده‌های جنگ‌زده و آسیب‌دیده را به نمایش گذاشته‌اند. پیامبر اسلام (ص) به خانواده‌های شهدا و کسانی که در جنگ‌ها آسیب دیده بودند، توجه ویژه‌ای داشتند. ایشان به‌شکل مداوم به خانواده‌های بی‌سرپرست و نیازمند یاری می‌رساندند و از آنان حمایت می‌فرمودند. برای نمونه، پس از جنگ احد، پیامبر (ص) به خانواده‌های شهدا سرکشی کرده و نیاز‌های آنان را تأمین می‌کرد. این روند در جنگ‌های دیگر هم ادامه یافت. اهل بیت (ع) نیز در مواقعی که جنگ‌ها باعث فقر و تنگدستی در میان مردم می‌شد، به تأمین معیشت خانواده‌های آسیب‌دیده کمک می‌کردند. امام علی (ع) و حضرت فاطمه (س) در مواردی به نیازمندان و خانواده‌های جنگ‌زده کمک‌های مالی کرده و بین آنها غذا توزیع می‎کردند. افزون بر کمک‌های مادی، اهل بیت (ع) به حمایت معنوی و روانی از خانواده‌های جنگ‌زده نیز توجه داشتند. ایشان با سخنان خود روحیه این خانواده‌ها را تقویت کرده و به آنها امید و دلگرمی می‌دادند. 

حضرت امام علی (ع) در فرمان خود به مالک اشتر تأکید کرده بودند که اگر کسی از سپاه او به درجه شهادت برسد، باید به خانواده او رسیدگی و نیاز‌های آنها تأمین شود. ایشان فرمودند: «هرگاه کسی از سپاه تو به درجه شهادت رسید، باید مانند وصی دلسوز و مورد اعتماد، کار‌های خانواده آنان را اداره کنی تا اثر فقدانش در میان اهل بیت او ظاهر نگردد.» علاوه بر کمک‌های مادی، امام علی (ع) به حمایت عاطفی از خانواده‌های شهدا نیز توجه داشتند. ایشان با سخنان خود روحیه این خانواده‌ها را تقویت کرده و به آنها امید و دلگرمی می‌دادند. در برخی موارد، چنانکه حضرت علی (ع) در فرمان خود به مالک اشتر می‌نویسد: «هرگاه کسی از سپاه تو به درجه شهادت رسید و یا شخصی از دشمنانت در اثر قتل و جرح به گرفتاری شدید مبتلا گردید در این صورت همانند وصی دلسوز و مورد اعتماد کار‌های خانواده آنان را اداره کن تا اثر فقدانش در میان اهل بیت او ظاهر نگردد.» (بحارالانوار، ج ۷۷، ص ۲۵۱) امام علی (ع) اقدام به تأسیس نهاد‌هایی برای حمایت از خانواده‌های جنگ‌زده و نیازمندان می‌کردند. این نهاد‌ها به تأمین نیاز‌های اولیه و کمک به بازسازی زندگی آسیب‌دیدگان می‌پرداختند. این اقدامات نشان‌دهنده تعهد مولای متقیان (ع) به عدالت اجتماعی و حمایت از خانواده‌های آسیب‌دیده در جامعه اسلامی بود. در این‌‎باره شهید مطهری داستانی از امیرالمؤمنین (ع) نقل می‌کند که روزی کار‌های منزل همسر یکی از شهدا را انجام می‌داد و از یتیمان آن شهید دل‌جویی می‌فرمود. رسیدگی به خانواده و بازماندگان شهدایی که در مقابل جبهه کفر ایستادگی کردند، اصلی مسلم در مکتب تشیع است و البته این دل‌جویی و رسیدگی محدود به مرز‌ها نیست و هر مسلمانی وظیفه دارد با تمام توان خود به هر شیوه‎ای که می‌تواند به جبهه مقاومت کمک کند.