عزت جهادگران نزد خداوند است

عزت از نگاه قرآن و روایات مفهومی ژرف و بنیادین است که نه‌تنها به کرامت ذاتی انسان بازمی‌گردد، بلکه با نوع زیست مؤمنانه، انتخاب‌های اخلاقی و ایستادگی در مسیر حق پیوندی تنگاتنگ دارد. در فرهنگ اسلامی، عزت نه به ثروت و قدرت ظاهری وابسته است، نه به ظاهر اجتماعی و مقبولیت‌های زودگذر؛ بلکه سرچشمه عزت، خداوند متعال است و تنها کسانی به عزت واقعی دست می‌یابند که به خدا تکیه کنند، از خواری گناه دوری گزینند و در راه دین و حق، بی‌باک و استوار باشند. قرآن کریم با صراحت اعلام می‌کند: «مَن کَانَ یُرِیدُ العِزَّةَ فَلِلَّهِ العِزَّةُ جَمِیعًا»؛ هر کس خواهان عزت است، بداند که عزت همگی از آنِ خداست. (فاطر/۱۰) خداوند به روشنی می‌گوید مرجع و منشأ اصلی عزت من هستم و هر کس که خواهان عزت حقیقی است، باید خود را با خداوند پیوند دهد، نه با قدرت‌ها و ثروت‌های دنیوی. در آیه‌ای دیگر آمده است: «وَ لِلّهِ العِزَّةُ وَ لِرَسُولِهِ وَ لِلمُؤمِنِینَ»؛ عزت از آن خدا و پیامبر او و مؤمنان است. (منافقون/۸) این بیان قرآنی، عزت مؤمنانه را برخاسته از ایمان و پیروی از پیامبر معرفی می‌کند، نه وابسته به قدرت‌های سیاسی و نظامی دنیا. در مقابل، قرآن با تندی کسانی را نکوهش می‌کند که برای کسب عزت به دشمنان خدا پناه می‌برند یا به قدرت‌های باطل تکیه دارند: «آیا آنان از نزد کافران عزت می‌طلبند؟ در حالی‌که تمام عزت از آنِ خداست.» (نساء/۱۳۹) این آیه هشداری جدی به مؤمنان است که مبادا فریب ظواهر قدرت‌مدارانه و اقتدار‌های پوشالی دشمن را بخورند و به گمان یافتن جایگاه، خود را وابسته به آنان کنند. در روایات اهل بیت (ع) نیز عزت جایگاهی والا دارد. امام على (ع) می‌فرمایند: «هر عزیزى که زیر قدرت و سلطه‌اى باشد، ذلیل است.» عزت راستین، نه‌تنها امری مطلوب است، بلکه موجب خلوص شخصیت انسان و رهایی از دورویی و ذلت درونی می‌شود. انسان عزیز، اهل تملق، چاپلوسی و وابستگی نیست؛ حتی اگر در ظاهر فقیر یا تنها باشد، باطنش سرافراز و بلند همت است. یکی از عوامل مهم در کسب عزت، توکل بر خدا و مقاومت در برابر دشمنان است. کسی که به دنبال عزت واقعی است، باید آمادگی داشته باشد تا حتی جان خود را فدای حق کند، اما لحظه‌ای به خفت و خواری در برابر باطل تن ندهد. عزت، نقطه مقابل سازش و تسلیم است. کسی‌که در برابر ظالم، اهل عقب‌نشینی و مصلحت‌سنجی‌های ترس‌آلود است، در حقیقت عزت خود را فروخته است، حتی اگر جایگاهی در ظاهر حفظ کرده باشد. کسی که برای کسب عزت به ظلم دیگران متوسل شود، خودش خوارترین مردم است. یعنی گاهی انسان به‌جای رسیدن به عزت از راه حق، آن را با زور، تحقیر دیگران، تملق، یا همکاری با دشمنان می‌خواهد به دست آورد، اما نتیجه این مسیر نه عزت، بلکه خواری درازمدت و سقوط در چشم مردم و خدای متعال است. از مهم‌ترین راه‌های رسیدن به عزت، ایستادگی در راه دین و جهاد در راه خداست. مجاهدان راه حق، کسانی‌اند که نه برای شهرت یا غنیمت، بلکه برای اعتلای کلمه توحید می‌جنگند و روحیه‌ای از استواری و کرامت در آنان موج می‌زند و به همین جهت همیشه دارای عزت هستند. قرآن درباره این گروه می‌فرماید: «آنان‌که در راه ما جهاد کنند، حتماً راه‌های هدایت را به آنان نشان خواهیم داد و خداوند با نیکوکاران است. (عنکبوت/۶۹) مجاهدان راه خدا، افزون بر شجاعت و عقل، نیازمند عزت درونی‌اند؛ عزتی که آنان را از ترس، دنیاطلبی، وابستگی و وسوسه‌های دشمن دور نگه دارد. آنان باید هم در برابر دشمن، چهره‌ای استوار و نترس داشته باشند و هم در برابر مردم، اهل تواضع و صداقت باشند. عزتی که جهادگران مؤمن به آن نیاز دارند، عزتی است که ریشه در یقین به خدا، بی‌نیازی از خلق و شهامت در برابر باطل دارد. در برابر، یکی از راه‌های سقوط عزت، سکوت در برابر ظلم و فساد است. کسانی‌که برای حفظ جان یا موقعیت دنیوی، در برابر دشمن ساکت می‌مانند یا حتی با او همکاری می‌کنند، به‌مرور نه‌تنها در چشم مردم و تاریخ خوار می‌شوند، بلکه روح خود را به مسلخ ذلت می‌برند. خداوند در قرآن جهت عبرت، یهودیانی را که از ترس دشمن دست از مبارزه کشیدند، مورد مذمت قرار می‌دهد و در سوره آل‌عمران می‌فرماید: «هر کجا یافته شوند به خوارى دچار شده‏‌اند مگر آنکه به پناه امان خدا و زنهار مردم [روند]و به خشمى از خدا گرفتار آمدند و [مهر]بینوایى بر آنان زده شد. این بدان سبب بود که به آیات خدا کفر می‌ورزیدند و پیامبران را بناحق مى‌‏کشتند [و نیز]این [عقوبت]به‌سزاى آن بود که نافرمانى کردند و از اندازه درمى‏گذرانیدند. (آل‌عمران/۱۱۲) از دیگر راه‌های حفظ عزت، صبر، تقوا و پرهیز از فریب دنیا است.

انسان باتقوا، به‌سبب بندگی واقعی خدا، از بندگی غیر خدا آزاد می‌شود. او به‌جای آنکه اسیر خواسته‌های دیگران یا ترس از فقدان باشد، به وعده‌های الهی دلگرم است و از موضع عزت سخن می‌گوید. چنان‌که حضرت زینب (س) در دربار یزید، با آن همه فشار و تهدید، با صدای رسا فرمود: «ما رأیتُ إلا جَمیلاً»؛ من چیزی جز زیبایی ندیدم. این نهایت عزتی است که نه با شمشیر، که با ایمان و بینش به دست می‌آید. با فهم مفهوم عزت و تأسی به اهل بیت (ع)، هر کسی در هر جایگاهی در امت اسلامی باید جهادگرانه و عزتمندانه فکر و عمل کند و به دشمن مجال عرض اندام و قدرت‌نمایی ندهد.