تکلیف ما در برابر عهدشکنی دشمنان!

یکی از موضوعات بحث‌برانگیز این روز‌ها مذاکره با دشمنان و برخورد با آنان در صورتی است که نقض پیمان کردند. از آنجایی نظام جمهوری اسلامی ایران بر پایه موازین دینی و قرآنی قدم برمی‌دارد، لازم است برای پاسخ به این پرسش ابتدا به آیات قرآنی رجوع کنیم. در این باره خداوند متعال در آیات ۵۸ و ۵۹ سوره مبارکه انفال به موضوع پیمان‌شکنی دشمنان اشاره می‌کند. «وَإِمَّا تَخَافَنَّ مِن قَوْمٍ خِیَانَةً فَانْبِذْ إِلَیْهِمْ عَلَى‏ سَوَآءٍ إِنَ‏اللَّهَ لَایُحِبُّ الْخَآئِنِینَ‏ وَ لَا یَحْسَبَنَّ الَّذِینَ کَفَرُواْ سَبَقُواْ إِنَّهُمْ لَا یُعْجِزُونَ»؛ و اگر از خیانت و پیمان‌شکنی گروهی (که با آنان هم‌پیمانی) بیم داری، پس به آنان خبر ده که (پیمان) به صورتی مساوی گسسته است، زیرا خدا خائنان را دوست ندارد. (انفال ۵۸) و آنان که کافرند گمان نکنند که با پیمان‌شکنی خود (بر قدرت حق) پیشی جسته‌اند، اینان نمی‌توانند (ما را) عاجز کنند (تا از دسترس قدرت ما بیرون روند). (انفال ۵۹). طبق این آیه خداوند به مسلمانان امر می‌کند که درصورت عهدشکنی دشمنان شما هم بر سر پیمان خود نمانید و پیمان‎تان را لغو کنید.

خداوند متعال در این آیه با نگاهی بالاتر به مسئله نگاه می‌کند و می‌گوید حتی اگر احتمال پیمان‌شکنی را در دشمنان مشاهده کردید، شما هم آنها را کنار بگذارید. واژه «على‏ سواء» در این آیه، به معناى مقابله به مثل است، یعنى همان‌گونه که آنان در فکر توطئه و پیمان‌شکنى‌‏اند، شما هم پیمان را لغو کنید. به عبارتی، به معناى رفتار عادلانه با دشمن است. اینجا عدالت یعنی همان‌قدر که پیمان شکستند، شما هم پیمان‌شکنی کنید. البته خدا تأکید می‌کند که پیش از لغو عهد به دشمن اطلاع دهید. این حکم خدا برای این است که هم دشمن غافلگیر نشود و شما هم ناجوانمردى نکرده‌اید، یک بار هم به آنها تذکر داده‌اید و راه را برای بازگشت آنها به پیمان‌نامه باز گذاشته‌اید. دشمن هم دیگر بهانه‌ای ندارد.

جالب اینجاست که خدا در این آیه از کلمه «فَانْبِذْ إِلَیْهِمْ» استفاده می‌کند؛ یعنی انداختن. خدا می‌فرماید، اگر دشمن عهدش را نقض کرد، ابتدا به او تذکر و خبر بدهید و بعد نه تنها شما هم‌پیمان‎تان را نقض کنید، بلکه پیمان‌نامه را به طرف آنها پرت کنید.
با نگاهی به این دو آیه و موضوعاتی که در آن مطرح شده است، درمی‌یابیم که در مسائل مهم نظامى و اجتماعى نباید منتظر وقوع خیانت باشیم، بلکه باید با احتمال خیانت هم فوراً اقدام کنیم و اینکه اسلام به قرارداد‌ها و معاهدات خود پایبند است و تا زمانی که خوف خیانتى نیست، وفا لازم است.

در پایان، گفتنی است اولاً پیمان باید به گونه‌ای باشد که دشمن نتواند آن را نقض کند. ثانیاً باید به قدری هوشیار باشیم که اگر دشمن قصد خیانت داشت، فوراً مطلع شویم و پیمان را با او لغو کنیم. ثالثاً با این دو اقدام ابتکار عمل به دست دشمن نمی‌افتد و نمی‌توانند حتی گمان کنند که از مسلمانان سبقت گرفته‌اند.