جنگی دیگر؟

صبح صادق این یادداشت را صرفاً برای اطلاع مخاطبان منتشر می‌کند/
 ایران در حال حرکت به سوی یک درگیری چند جبهه‌ای است. در بحبوحه بحران آب و انتقادات داخلی جریان‌های سیاسی از یکدیگر، ارزیابی‌ها از احتمال بالای وقوع یک جنگ دیگر، فضای سیاسی کشور را فرا گرفته است. نزدیک به دو ماه از پایان جنگ میان ایران و اسرائیل می‌گذرد و مذاکرات برای یک توافق هسته‌ای جدید، پس از آنکه اصرار طرفین بر مواضع خود به بن‌بست انجامید، همچنان راکد مانده است. در این میان، فرانسه، آلمان و بریتانیا با تهدید به اعمال مجدد تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران، فشار‌ها را افزایش داده‌اند. وزرای خارجه این سه کشور اعلام کرده‌اند که آماده فعال‌سازی مکانیسم «ماشه» (اسنپ‌بک) در پایان ماه اوت هستند، اما این گزینه را برای ایران باقی گذاشته‌اند که در صورت تمایل به بازگشت جدی به میز مذاکره، این مهلت را به تعویق بیندازد. آنها در نامه‌ای به دبیرکل سازمان ملل نوشته‌اند: «ما به صراحت اعلام کرده‌ایم که اگر ایران آماده دستیابی به یک راه‌حل دیپلماتیک قبل از پایان ماه اوت نباشد، یا از فرصت تمدید استفاده نکند، ما آماده فعال‌سازی مکانیسم ماشه خواهیم بود». این مکانیسم که در توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ گنجانده شده است، به اعضای گروه ۱+۵ اجازه می‌دهد تا در صورت عدم پایبندی قابل توجه تهران به توافق، تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل را که بین سال‌های ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۰ اعمال شده بود، مجدداً برقرار کنند. نکته کلیدی این است که اعضای دائم شورای امنیت نمی‌توانند این فرآیند را وتو کنند و این امر ایران را بدون سپر دیپلماتیک چین یا روسیه، آسیب‌پذیر می‌سازد.

با بازگشت این تحریم‌ها ایران با مجموعه‌ای از بحران‌های پیچیده روبروست که برجسته‌ترین آنها در حال حاضر، بحران آب است. این بحران به حدی جدی است که بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، در پیامی ویدئویی به زبان فارسی به مردم ایران وعده داد که پس از «آزادی» ایران، اسرائیل به حل کمبود شدید آب این کشور کمک خواهد کرد. برخی مسئولان ایرانی نیز به چالش ایران در هر دو موضوع، یعنی بحران آب و مذاکرات هسته‌ای، اذعان کرده‌اند.

 شکی نیست که برنامه هسته‌ای ایران در جنگ دوازده روزه به آسیب دید، اما دو عامل نگران‌کننده باقی مانده است: اول آنکه انگیزه نظام برای پیشبرد برنامه هسته‌ای پس از آنکه بازدارندگی متعارفش بیشتر شده است؛ و دوم اینکه ایران همچنان انباری با بیش از ۴۰۰ کیلوگرم اورانیوم غنی‌شده ۶۰ درصد در اختیار دارد که برای ساخت چندین کلاهک هسته‌ای کافی است. دنی سیترینوویچ، رئیس سابق شاخه ایران در اطلاعات نظامی ارتش اسرائیل، معتقد است که ایران در یک «تنگنای استراتژیک» قرار دارد که می‌تواند به رویارویی مجدد منجر شود. او می‌گوید: «شرایط ایران ترکیبی از مسائل مهمی است: جنگ، رویارویی مداوم با اسرائیل، و از سوی دیگر بحران آب و مسائل منطقه‌ای دیگر». به عقیده او، «احتمال بالایی وجود دارد که اگر ایرانی‌ها ارزیابی کنند که اسرائیل در شرف حمله به آنهاست، حمله کنند.» تا زمانی که ایران توانایی‌های پدافند هوایی و موشکی خود را که به آسیب دیده بازسازی نکند، احتمالاً «تصمیمات استراتژیک در مورد مسئله هسته‌ای نخواهد گرفت.»