آتش‌بیار رقابت تسلیحاتی!

طرح ۱۷۵ میلیارد دلاری «گنبد طلایی» دونالد ترامپ، سپری دفاعی برای محافظت آمریکا از سلاح‌های مافوق صوت، بالستیک و فضایی، به جای تقویت امنیت ملی، خطر تشدید بی‌ثباتی جهانی و تسریع رقابت‌های استراتژیک را دارد. این مفهوم جاه‌طلبانه، معماری دفاعی چندلایه‌ای شامل هزاران ماهواره مجهز به حسگر‌های پیشرفته و رهگیر‌های فضایی را برای شناسایی و خنثی‌سازی تهدیدات متصور می‌شود. این طرح، یادآور «ابتکار دفاع استراتژیک» (SDI) رونالد ریگان است که با وجود سرمایه‌گذاری‌های کلان، هرگز به سیستمی کارآمد نرسید و شکاف بین جاه‌طلبی و توانایی را، که همچنان پابرجاست، آشکار ساخت. مقایسه آن با «گنبد آهنین» اسرائیل نیز گمراه‌کننده است؛ زیرا «گنبد آهنین» از اسرائیل کوچک در برابر راکت‌های نه چندان پیشرفته فلسطینینان دفاع می‌کند، حال آنکه «گنبد طلایی» هدفش دفاع از کل آمریکا در برابر تهدیدات بسیار پیشرفته‌تر با پیچیدگی فنی کاملاً متفاوتی است.

علیرغم برآورد ۱۷۵ میلیارد دلاری ترامپ و ادعای ساخت سه‌ساله، دفتر بودجه کنگره هشدار می‌دهد که تنها اجزای فضایی ممکن است تا ۵۴۲ میلیارد دلار طی ۲۰ سال هزینه داشته باشند، و پرسش‌های اساسی پیرامون سیستم بی‌پاسخ مانده‌اند. پیگیری «گنبد طلایی» خطر اولویت‌دهی به سیستمی گران و اثبات‌نشده را بر قابلیت‌های فوری‌تر مانند بهبود دفاع منطقه‌ای و تاب‌آوری سایبری به همراه دارد، به‌ویژه که آمریکا فاقد فناوری کامل رهگیری دقیق موشک‌های پیشرفته در فضا است. از منظر استراتژیک، سیستمی که آمریکا را آسیب‌ناپذیر جلوه دهد، از سوی رقبا تلاشی برای تضعیف بازدارندگی هسته‌ای تلقی شده و می‌تواند به مسابقه تسلیحاتی خطرناکی بیانجامد. واکنش پکن و مسکو، که پروژه را «عمیقاً بی‌ثبات‌کننده» خوانده‌اند، ممکن است شامل گسترش زرادخانه‌های تهاجمی و تشویق استقرار سلاح‌های فضایی باشد، که امنیت جهانی و آمریکا را تضعیف می‌کند.

با توجه به این مخاطرات، ایالات متحده باید از «گنبد طلایی» به عنوان اهرمی برای آغاز دیپلماسی کنترل تسلیحات استفاده کرده و با قدرت‌های بزرگ، چون روسیه و چین، درباره خویشتن‌داری، شفافیت و حاکمیت بر فناوری‌های نوظهور موشکی و فضایی گفت‌و‌گو کند. این ضرورت با وخامت چارچوب‌های کنترل تسلیحات، نظیر تعلیق «استارت جدید» و توقف مذاکرات با چین، و پیشی گرفتن فناوری از قوانین در بحبوحه تنش‌های فزاینده، تشدید می‌شود. عناصر فضایی «گنبد طلایی»، علیرغم بدبینی‌ها، می‌توانند فرصتی برای گفت‌وگوی مجدد پیرامون امنیت فضایی، با تمرکز بر نگرانی‌های مشترک فوری‌تر، فراهم آورند؛ زیرا با افزایش اتکای قدرت‌ها به سیستم‌های فضایی، خطرات اشتباه محاسباتی در مدار نیز رو به افزایش است.

بنابراین، اعلام «گنبد طلایی» باید فرصتی استراتژیک برای بحث پیرامون امنیت فضایی و تدوین هنجار‌های رفتاری در آن، نظیر اجتناب از نزدیکی به ماهواره‌ها و بهبود شفافیت، تلقی شود. حتی اقدامات کوچک مانند اشتراک اعلان‌های پرتاب ماهواره می‌تواند به اعتمادسازی کمک کند. باید از تکرار اشتباهات «ابتکار دفاع استراتژیک» ریگان، که با هدر دادن منابع و تشدید تنش‌ها به مسابقه تسلیحاتی دامن زد، اجتناب کرد؛ «گنبد طلایی» با بازیگران بیشتر و فناوری‌های پیشرفته‌تر، خطر تکرار این اشتباهات را دارد. در زمان فروپاشی چارچوب‌های کنترل تسلیحات، ارائه این پیشنهاد به عنوان نقطه شروعی برای گفت‌و‌گو، نه نمایش جاه‌طلبی یکجانبه، می‌تواند به تثبیت این لحظه خطرناک کمک کند، وگرنه پروژه جهان را به سوی آینده‌ای پرتنش‌تر، نظامی‌تر و ناامن‌تر سوق خواهد داد.