شبکه‌های شناختی؛ انقلابی هوشمند در ارتباطات ایران

در دنیایی که «اینترنت» شریان حیاتی اقتصاد و جامعه به‌شمار می‌آید، کشور‌ها به دنبال ساخت نسل بعدی شبکه‌های ارتباطی هستند که سریع‌تر و هوشمندترند.
اینجاست که مفهوم «شبکه‌های شناختی» به منزله یک تحول انقلابی مطرح می‌شود؛ شبکه‌هایی که با بهره‌گیری از هوش مصنوعی می‌توانند درک کنند، یاد بگیرند و به صورت خودمختار تصمیم بگیرند. 
برای ایران، این فناوری می‌تواند راهکاری دانش‌بنیان به منظور غلبه بر چالش‌های دیرینه ارتباطی باشد. 
اما یک شبکه شناختی، مانند یک سیستم ترافیک هوشمند است که به صورت زنده، حجم خودروها، حوادث و مسیر‌ها را تحلیل کرده و چراغ‌ها و مسیر‌ها را به طور پویا تغییر می‌دهد. 
این شبکه با استفاده از الگوریتم‌های یادگیری ماشین، داده‌های عظیمی از ترافیک شبکه، الگوی مصرف کاربران و حتی تهدید‌های امنیتی را تحلیل می‌کند. سپس، بدون نیاز به دخالت اپراتور انسانی، می‌تواند پهنای باند را توزیع، ترافیک را هدایت و حتی حملات سایبری را شناسایی و خنثی کند.
کاربرد‌های عملی از حل اختلال تا صرفه‌جویی میلیاردی پیاده‌سازی این فناوری در ایران می‌تواند تحولی عینی ایجاد کند. تصور کنید در ساعت اوج مصرف اینترنت، دیگر شاهد کاهش محسوس سرعت نباشیم، زیرا شبکه به طور خودکار منابع را بین کاربران توزیع می‌کند.
یا هنگام وقوع یک حمله سایبری گسترده (DDoS)، شبکه به جای از کار افتادن، بلافاصله منشأ حمله را شناسایی و مسیر ترافیک مخرب را مسدود کند. این «قابلیت خود ترمیمی» برای امنیت ملی سایبری ایران حیاتی است. علاوه بر این، این فناوری می‌تواند به بهینه‌سازی مصرف انرژی در دیتاسنتر‌های عظیم کشور کمک کرده و از هدررفت میلیارد‌ها تومان برق جلوگیری کند.
نقش شرکت‌های دانش‌بنیان در این زمینه پررنگ است و موتور محرک تحول این فرصتی طلایی برای شرکت‌های دانش‌بنیان و استارتاپ‌های ایرانی فعال در حوزه هوش مصنوعی و امنیت سایبری است. بسیاری از این شرکت‌ها هم‌اکنون روی توسعه راهکار‌های مدیریت هوشمند ترافیک و پلتفرم‌های امنیتی کار می‌کنند.
نمونه‌های موفق داخلی نشان داده‌اند که می‌توان با تکیه بر نیروی جوان و متخصص داخلی، بخشی از این فناوری را بومی‌سازی کرد. این امر نه تنها به استقلال فناورانه می‌انجامد؛ بلکه می‌تواند به یک کالای صادراتی ارزشمند برای کشور‌های منطقه تبدیل شود. 
حرکت به سمت این آینده هوشمند با چالش‌هایی همراه است. دسترسی به داده‌های باکیفیت و غنی برای آموزش مدل‌های هوش مصنوعی، نیاز به سرمایه‌گذاری سنگین و بلندمدت و همچنین جذب و تربیت نیروی انسانی متخصص در حوزه «هوش مصنوعی شبکه» از جمله این موانع هستند. در نهایت شبکه‌های شناختی تنها یک فناوری جدید نیستند، بلکه یک ضرورت راهبردی برای ایران هستند.
سرمایه‌گذاری و حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان برای توسعه این فناوری، می‌تواند ایران را از یک مصرف‌کننده منفعل شبکه، به یک بازیگر فعال و پیشرو در نسل آینده فناوری ارتباطات تبدیل کند. آینده اینترنت ایران هوشمند خواهد بود و این هوشمندی، ساختنی است.