حضرت زهرا(س) در آیات قرآن

در قرآن کریم، آیات فراوانی هستند که اگرچه نامی از حضرت فاطمه زهرا (س) به صراحت در آنها نیامده، با دقت در شأن نزول‌ها، سیاق آیات و روایات معتبر شیعه و اهل‌سنت، می‌توان دریافت که روح حضور و مقام معنوی ایشان در آنها جاری است. شخصیت حضرت زهرا (س) نه‌تنها در سوره کوثر، که در بسیاری از آیات قرآن، به منزله مظهر طهارت، ایثار، بندگی و ولایت دیده می‌شود. قرآن به زبان رمز و معنا، چهره حضرت (س) را در آیات خود ترسیم کرده است؛ چهره‌ای که مظهر بندگی مطلق و رضایت الهی است.
نخستین و روشن‌ترین اشاره به مقام حضرت زهرا (س) در سوره «کوثر» است. مفسران شیعه و بسیاری از مفسران اهل سنت، از جمله فخر رازی و سیوطی، نقل کرده‌اند که این سوره در پاسخ به سخنان دشمنان پیامبر (ص) نازل شد که می‌گفتند نسل محمد (ص) قطع شده است.
آیه مودت نیز از دیگر نشانه‌های قرآنی است که شأن اهل‌بیت (ع) و از جمله حضرت زهرا (س) را روشن می‌کند: «قُل لَّا أَسْأَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبَى» (شوری/۲۳) پیامبر مأمور شد تا به مردم بگوید پاداش رسالت من جز محبت به خویشاوندانم نیست. روایات بسیاری از شیعه و اهل سنت نقل شده که مراد از «قربی»، علی و فاطمه و حسن و حسین (ع) هستند. از سوی دیگر، آیات سوره انسان (دهر) نیز به روشنی از اهل بیت (ع) سخن می‌گوید و در میان آنان، حضرت زهرا (س) محور ایثار و بندگی است.
آیه مباهله نیز یکی دیگر از مواضعی است که حضور حضرت زهرا (س) در آن نمایان است. در تمام منابع روایی آمده است که مراد از «نساءنا» تنها فاطمه زهرا (س) بود. ایشان تنها زن حاضر در جمع اهل مباهله است و این حضور به معنای اثبات حجت الهی بودن اوست. همچنین در آیات مربوط به «رضایت الهی» می‌توان ردّپای مقام حضرت زهرا (س) را یافت. در سوره فجر، آیات ۲۷ تا ۳۰ آمده است: «یَا أَیَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ؛ ارْجِعِی إِلَى رَبِّک رَاضِیَةً مَرْضِیَّةً؛ فَادْخُلِی فِی عِبَادِی؛ وَادْخُلِی جَنَّتِی». مفسران این آیات را مصداق عالی روح‌های مطمئن دانسته‌اند که به بالاترین درجه رضایت و تسلیم رسیده‌اند.
در سوره اسراء، آیه ۲۶ نیز می‌توان اشاره‌ای به جایگاه او یافت، آنجا که خداوند می‌فرماید: «وَآتِ ذَا الْقُرْبَى حَقَّهُ»؛ مفسران نقل کرده‌اند که طبق این آیه پیامبر اسلام (ص) مأمور شد فدک را که از اموال خالصه الهی بود، به فاطمه زهرا (س) بسپارد. ایشان مصداق «الذین آمنوا و عملوا الصالحات» است؛ نمونه‌ای کامل از «عباد الرحمن» در سوره فرقان که با خشوع و حلم و زهد در دنیا زندگی می‌کنند. او مظهر «الذین ینفقون فی السراء والضراء والکاظمین الغیظ والعافین عن الناس» (آل‌عمران، ۱۳۴) است؛ بانویی که زندگی‌اش در عین فقر ظاهری، سرشار از بخشش و ایثار بود. حضرت زهرا (س) در قرآن با عنوان‌ها و نشانه‌ها حضور دارد: او کوثر است در برابر ابتر؛ طاهره است در برابر رجس؛ مرضیه است در برابر غضب الهی و قربی است در برابر ناسپاسان رسالت. ایشان در تفسیر آیات، نه‌تنها مصداق خاص، بلکه معیار سنجش حق و باطل است. قرآن می‌فرماید: «قَدْ أَفْلَحَ مَن زَکَّاهَا وَقَدْ خَابَ مَن دَسَّاهَا» (شمس/۹ و ۱۰). در نگاه عارفانه مفسران، فاطمه (س) همان جان پاک و تزکیه شده است که با طهارت ذاتی خود، انسان را به فلاح می‌کشاند.