ماه امید به رحمت خداوند

ماه رجب هرچند نامش در قرآن به صراحت نیامده است، اما جایگاهی ریشه‌دار در فرهنگ دینی ما دارد؛ زیرا در قرآن از «ماه‌های حرام» یاد شده و رجب یکی از همین ماه‌های مقدس است. خداوند در آیه‌ای معروف می‌فرماید: «إِنَّ عِدَّةَ الشُّهُورِ عِندَ اللَّهِ اثْنَا عَشَرَ شَهْرًا… مِنْهَا أَرْبَعَةٌ حُرُمٌ»؛ یعنی تعداد ماه‌ها نزد خدا دوازده ماه است و چهار ماه از آنها حرمت و قداست ویژه دارند. همین اشاره کافی است تا بفهمیم رجب، ماهی است که باید با احترام، مراقبت و بیداری دل وارد آن شد و قدردان فرصت‌های معنوی‌اش بود. در میان دعا‌های این ماه، دعای مشهور «یا مَن أرجوه لکل خیر» جایگاهی ویژه دارد؛ دعایی که خواندنش در آغاز رجب توصیه شده و محتوای آن کاملاً با روح آیات قرآن هماهنگ است. مومنان خود را در برابر خدای مهربان می‌بینند و می‌گویند: «یا مَن أرجوه لکل خیر»؛‌ای خدایی که به امید هر خیر به سوی تو می‌آیم. این عبارت کوتاه، ترجمان همان پیام قرآنی است که به بندگانش می‌گوید از رحمت خدا مأیوس نشوند؛ همان‌گونه که در آیه‌ای پرمعنا می‌فرماید: «بگو‌ای بندگان من که بر خویش زیاده‌روی کرده‌اید، از رحمت خدا نومید نشوید.» دعای رجب گویی پژواکی از همین آیه است؛ چون پایه‌اش بر امید و حسن‌ظن به خداست. جالب اینجاست که دعا ادامه پیدا می‌کند و در هر بند نوعی ارتباط میان نیاز انسان و رحمت خداوند برقرار می‌کند. وقتی می‌گوییم: «و آمن سخطه عند کل شر»، در حقیقت اعتراف می‌کنیم که اگر ما از هر شرّی نجات پیدا کرده‌ایم، پناه بردن به خدا ما را حفظ کرده است. این نگاه، همان نگاه قرآنی است که مؤمنان را به توکل و آرامش دعوت می‌کند؛ نه توکلی بی‌پایه، بلکه توکلی همراه با تلاش و دوری از گناه. از همین رو در ادامه دعا، بنده زبان به ستایش خدا می‌گشاید و از او طلب رحمت و نصرت می‌کند؛ درست همان چیزی که قرآن در آیات بی‌شمار از ما خواسته است.
ماه رجب تنها مناسک و دعا نیست؛ یادآوری یک حقیقت بزرگ در زندگی ماست: انسان همیشه نیازمند نقطه‌ای برای تکیه دادن دل است. گاهی در سال و ماه‌هایی که گرفتاری‌ها، نگرانی‌ها یا حتی شادی‌های زودگذر ما را درگیر می‌کنند، این حقیقت را فراموش می‌کنیم؛ اما ورود به رجب، فرصتی است تا دوباره یادمان بیاید که پشتوانه اصلی زندگی ما خداست. امید داشتن به او به معنای دست برداشتن از مسئولیت نیست، بلکه یعنی حرکت کردن با آرامش، انتخاب راه درست و دوری از گناه و ستم، همان‌گونه که حرمت ماه‌های حرام اقتضا می‌کند. در این ماه، گویی تکلیف ما این است که کمتر به هیاهوی دنیا و بیشتر به صدای درون گوش بسپاریم. دعا‌های ماه رجب روح ما را با حقیقتی مهم آشنا می‌کنند: انسان از ظلم به خود ساخته می‌شود و با امید به رحمت الهی بازسازی. هر فراز دعا، پنجره‌ای است برای دیدن اینکه چگونه قرآن از ما می‌خواهد میان خوف و رجا، میان مسئولیت و توکل، میان مراقبت و امید حرکت کنیم. اگر قرآن می‌گوید از رحمت خدا ناامید نشوید، دعای رجب می‌گوید: «پس به سوی رحمت خدا بازگردید.»