خلاء قدرت در عراق یعنی تبدیل ناآرامی به ناامنی

پایگاه بصیرت / گروه بین الملل / گفتگو با محمد اخباری

 

بصیرت: چرا کشور عراق از نظر استراتژیک از اهمیت بسزایی برخوردار است؟
کشور عراق از نظر استراتژیک و ژئوپلیتیک، از چندین نکته قابل توجه برخوردار است. که باید به مهمترین آنها اشاره کنیم:
1- کشورهای فرامنطقه ای مانند آمریکا و کشورهای اروپایی بیشتر به دنبال نفت در عراق هستند. دونالد ترامپ مدتی کوتاه پس از آغاز به کار رسمی در پست ریاست جمهوری آمریکا گفت: باید راهی برای تحت کنترل قرار دادن نفت عراق وجود داشته باشد. در همین راستای وزارت نفت عراق اعلام کرد که صادرات روزانه نفت این کشور بار دیگر به ۳.۶۰۳ میلیون بشکه افزایش یافته که ۳.۴۶۸ میلیون بشکه آن از طریق بنادر شهر بصره روانه بازار جهانی می‌شود. که این آمارها می تواند برای کشورهای فرامنطقه ای ارزشمند باشد.
2- عراق از نظر موقعیت ژئوپلیتیکی در یک موقعیت خاص قرار دارد و در واقع میانه و حلقه واسط محور مقاومت است و از این طریق می تواند برای رژیم صهیونیستی و عربستان مشکل ساز باشد.
 3- قدرت های بزرگ منطقه به دنبال آن هستند که نگذارند محور مقاومت تا حدودی شکل گرفته به انزوا ببرند. شاهد هستیم در کشورهای سوریه، عراق، ایران و لبنان تلاش این است که به آرامش نرسند و نتوانند موقعیت استراتژیک خود را تثبیت کنند از این نظر همیشه به دنبال بحران و چالش آفرینی هستند.  

بصیرت: دلایل ظاهری و اصلی اعتراضات و ناآرامی‌های اخیر عراق چیست؟
- در خصوص ماهیت و رویکرد اعتراضات و نا آرامی های اخیر در عراق چند نکته حائز اهمیت به نظر می رسد:
1- در خصوص ماهیت و رویکرد اعتراضات و نا آرامی‌های اخیر عراق که از چندین روز قبل آغاز شده و تاکنون ادامه دارد هیچ شکی نیست که اوضاع جاری عراق گذشته‌ای تاریخی دارد. ریشه گذشته تاریخی در میراث 34 ساله حکومت رژیم بعثی «صدام» و کشورهایی مثل «آمریکا و عربستان» است. این کشورها متهمان ردیف اول شرایط پیچیده موجود در عراق هستند. اکثریت قریب به اتفاق کسانی که وارد خیابان‌ها می‌شوند، افراد قشر متوسط به پایین جامعه هستند که وطن خودشان را دوست دارند و طبیعی است که باید دوست و دشمن خود را پس از حدود چهار دهه زجر و سختی، خوب بشناسند. این قشر خواسته های خودشان را مطرح می کنند. در این خصوص طارق حرب کارشناس امور حقوقی و قضایی عراق ریشه اعتراضات اخیر عراق را بی‌عدالتی اقتصادی دانست و گفت: هدف این تظاهرات سیاسی نیست بلکه کوتاهی اقتصادی و مالی درقبال مردم است که باعث تظاهرات شده است. در مجموع می توان گفت اعتراضات و نا آرامی های اخیر مردمی است و بیشتر هم جوانان در آن شرکت دارند، زیرا همان‌طور که می‌دانید جغرافیای جمعیتی عراق را بیشتر جوانان تشکیل می‌دهند. به همین دلیل قشر جوان خیلی مشتاق بحث است به همین دلیل هم بیشتر رسانه‌های اجتماعی در این دور از اعتراضات روی قشر جوان کار کرده‌اند.
2- نکته ای که مهم است معترضان هیچ سرکرده و رهبری ندارند و به همین دلیل می‌شود گفت احتمالا این اعتراضات مردمی به جایی نخواهند رسید. معترضان مطالبه به حقی دارند و می‌خواهند عراق سروسامان پیدا کند. اما در میان جمعیت کسانی هستند که با هدف دیگری آمده‌اند و شعارهایی می‌دهند که بیشتر شبیه شعارهای بعثی‌ها و آمریکایی‌هاست. وقتی شکاف بین دولت و مردم ایجاد می‌شود، این شکاف را به جای نهادهای علمی و فرهنگی عراق، آمریکا و NGO های آن، صهیونیست‌ها و دیگر مزدوران‌شان پر می‌کنند. آنها با توسل به جنگ نرم در فضای مجازی سعی می‌کنند مردم را مانند مصر و سوریه بشورانند تا عراق را نیز مانند سوریه وارد درگیری داخلی کنند. متاسفانه شخصیت‌های بعثی آمده‌اند و وارد این تظاهرات مسالمت‌آمیز شده‌اند و آن را به سمت و سوی دیگری برده‌اند که ممکن است مشکلات بزرگی را ایجاد کند.
3- در حال حاضر برخی افراد و گروه های سیاسی در عراق تلاش می کنند تا دولت کنونی و شخص عادل عبدالمهدی نخست وزیر این کشور را مسئول شرایط کنونی نشان دهند و از طریق استیضاح وی، دست به تسویه حساب های سیاسی بزنند. در این میان آمریکا و رژیم صهیونیستی و برخی کشورهای عربی حوزه خلیج فارس نیز از شرایط پیش آمده استقبال می کنند چرا که عبدالمهدی همواره تلاش کرده روابط خوبی با ایران داشته باشد و در برابر تحریم هایی آمریکایی علیه تهران بایستد.

 

بصیرت: مقتدی صدر به طور مشخص به دنبال چیست؟
مقتدی صدر فردی است که از نظر منش و ثبات سیاسی در صحنه سیاسی و اجتماعی عراق از کاربرد زیادی برخوردار می باشد. مقتدی صدر از موضع گیری های متناقض و متفاوتی ارائه می دهد. نمونه آن در انتخابات دوره قبل مجلس علیه ایران موضع گیری کرد. اگرچه معتقد هستم مقتدی صدر را تا حدودی دمدمی‌مزاج توصیف کنم، اما این به معنی جداشدنش از شیعه نیست. ائتلاف سائرون که جریانی متشکل از ۹ ائتلاف موجود در عراق است، شامل جریان دینی صدر و جریان سوسیالیستی و کمونیستی این کشور است. این نشان می‌دهد که مقتدی خود را به عنوان یک جریان ملی و مذهبی تعریف کرده است تا جریانی کاملا مذهبی باشد. به‌طور خلاصه باید بگویم که جریان صدر همیشه و همواره در جریان شیعه بوده و هیچ‌گاه از آن جدا نشده است. از همین‌رو، باید بگویم که نوع رابطه صدر با ایران، رابطه وجودی است و قابل جداشدن نیست چون جریان صدر یک جریان شیعی است و قابل جداشدن از ایران شیعی نیست.

بصیرت: درحالی که دولت عراق گام های مثبتی را در راستای اجرای اصلاحات در این کشور برداشته است، اما سلسله فشارهای داخلی و خارجی برای استعفای «عادل عبدالمهدی» از پست خود تشدید شده است. نظر شما در این مورد چیست؟
استعفا دادن یک مسئله است و روندی که در قانون پیش بینی شده این روند را خیلی طولانی مدت کرده است. در این خصوص «برهم صالح» نخست وزیر عراق اخیرا اظهاراتی را مطرح کرده است. رئیس جمهور عراق با اعلام اینکه با انتخابات زودهنگام موافق است، تأکید می کند: «عادل عبدالمهدی با ارائه استعفای خود موافقت کرده است و از گروههای سیاسی خواسته تا جایگزینی برای وی مشخص کنند». مخالف هر گونه سرکوب علیه معترضان هستم. وی خطاب به معترضان اظهار داشت که آنها و نیروهای امنیتی از همدیگر هستند. صالح با اشاره به اینکه هیچ راه امنیتی برای حل وضعیت کنونی وجود ندارد گفت: اصلاحات راه حل وضعیت عراق است. درخصوص این اظهارات باید گفت عبدالمهدی تنها موافقت خود را با استعفا اعلام کرده و تحقق آن را منوط به تفاهم احزاب و جریان های سیاسی پیرامون شخصیت سیاسیِ جایگزین خود، کرده است. بنابراین، آن گونه که برخی رسانه های بیگانه القاء می کنند، اکنون نمی توان استعفای عبدالمهدی را حتمی دانست.

بصیرت: انتخابات زودهنگام در عراق چه تبعاتی می تواند در شرایط کنونی عراق داشته باشد؟
انتخابات زودهنگام در عراق می تواند در آینده عراق تبعات منفی داشته باشد و از این ناآرامی ها بستر ناامنی در عراق ایجاد کند. گروه های تکفیری-وهابی می توانند نهایت استفاده را از این ناامنی ها ببرند. گزارش ها از بعضی از شهرهای عراق نشان از حضور داعش دارد و حتی از بعضی فرماندهانی که در جبهه های جنگ با آنها مبارزه می کردند. انتقام گیری کردند. با توجه به راهبرد فعلی آمریکایی ها که تغییر منطقه عملیاتی داعش می باشد با انتخاب فرمانده جدید ممکن است برنامه های خاصی را در قالب اقدامات تروریستی توسط داعش داشته باشند.

گفتگو از وحید قاسمی