اخبار ویژه روزنامه‌های ۱۲ بهمن

  کیهان**

***************

 روزنامه وطن امروز **

**************

روزنامه خراسان**

 **************

 روزنامه ایران**

**************

روزنامه شرق**

تحریم؛ آنچه به ضد خود تبدیل شد

چرا آمریکا به سیاست تحریم‌های بی‌اثر خود ادامه می‌دهد تحریم؛ آنچه به ضد خود تبدیل شد بهاره محبی سیاست استفاده از تحریم به‌عنوان یک سلاح اقتصادی، تجسم قدرت جهانی امروز ایالات متحده است. اکنون از این اهرم فشار علیه دولت‌هایی در سراسر جهان استفاده می‌شود؛ از کره‌ شمالی و ونزوئلا تا ایران و بلاروس. به‌ندرت می‌توان بحرانی در حوزه سیاست خارجی را پیدا کرد که در آن سیاست‌گذاران ایالات متحده به تحریم متوسل نشوند. اواخر سال گذشته (میلادی) دولت ایالات متحده در پی خروج از کابل بیش از 9 میلیارد دلار از دارایی‌های دولت افغانستان را برای مجازات طالبان مسدود کرد. اوایل ژانویه 2020، میلوراد دودیک، ملی‌گرای صرب را به خاطر بی‌ثبات‌کردن بوسنی تحریم کرد. همین حالا هم دولت جو بایدن و متحدان اروپایی‌اش سعی دارند با تهدید به تحریم ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه را از حمله به اوکراین باز دارند. این روزها تصور دنیای سیاستی که در آن آمریکا از اهرم فشار استفاده نمی‌کند، سخت است اما همیشه این‌طور نبوده است. وب‌سایت خبری فارن‌پالیسی در گزارشی می‌نویسد که در اوایل قرن بیستم آمریکا ابا داشت از تحریم استفاده کند، در‌حالی‌که اروپایی‌ها مشتاق استفاده از این سلاح اقتصادی بودند؛ امروز اما ورق برگشته است. در‌حالی‌که آمریکایی‌ها آزادانه از تحریم‌ها استفاده می‌کنند، اروپا اغلب برای پیوستن به این تحریم‌ها تمایلی نشان نمی‌دهد. برای مثال، (در شرایطی که واشنگتن بر طبل تحریم تهران می‌کوبد)، اتحادیه اروپا تلاش می‌کند از تجارت خود با ایران حفاظت کند و تداوم بلاتکلیفی آلمان درباره آینده خط ‌لوله نورد‌استریم2 (با وجود تهدیدهای اقتصادی آشکار آمریکا علیه روسیه) نشان‌دهنده اختلاف ائتلاف آمریکایی‌ـ‌اروپایی درباره تحریم‌هاست.

در ‌واقع یک چرخش تاریخی قابل‌توجه اتفاق افتاده: ایالات متحده به‌عنوان بزر‌گ‌ترین کشوری که در اوایل قرن بیستم از اعمال تحریم اقتصادی اجتناب می‌کرد، در چند دهه اخیر به مشتاق‌ترین کشور استفاده‌کننده از آن تبدیل شده است. حالا دیگر سیاست‌گذاران در واشنگتن این سلاح قدرتمند را از آن خود کرده و از آن در حوزه‌های جدیدی هم استفاده می‌کنند. تأثیرات چشمگیر تحریم‌ها، از جمله بر تاریخ نظام بین‌الملل در قرن بیستم قابل‌انکار نیست. اما واقعیت این است که اثرگذاری آنها به‌عنوان ابزاری برای دستیابی به تغییرات سیاسی محدود بوده است. همین ترکیب، یعنی تأثیرات منفی گسترده در کنار اثرگذاری‌های محدود سیاسی است که امروز چالش‌برانگیز شده است؛ هر‌جا‌که تحریم ظاهر شده به‌جای فراهم‌کردن شرایط برای حل منازعه یا حداقل نزدیک‌شدن شرایط به حل منازعه، آن را در بن‌بستی پرهزینه رها کرده است.
چطور این اتفاق افتاد؟
ریشه شکل‌گیری تحریم کجاست؟ کشتار جنگ جهانی اول. این جنگ باعث شد اروپایی‌ها عمیقا مشتاق این شوند که جنگ را برای همیشه تمام کنند. ابزار ترجیحی آنان این بود که در زمان صلح از یک سلاح ترسناک جنگی استفاده کنند: محاصره اقتصادی. فرانسه و بریتانیا از این سلاح علیه دشمنانشان استفاده کرده و صدها‌هزار غیرنظامی را در اروپای مرکزی و خاورمیانه به کام مرگ فرستادند. رهبران اروپایی در کنفرانس صلح پاریس در سال 1919 به همراه وودرو ویلسون رئیس‌جمهوری ایالات متحده، «جامعه ملل» را شکل دادند؛ سازمان جهانی مستقر در ژنو که می‌توانست از سلاح محاصره اقتصادی علیه دولت‌های متخاصم که صلح جهانی را تهدید می‌کردند، استفاده کند. انترناسیونالیست‌های دوره میان‌جنگ (دوره میان جنگ جهانی اول و دوم) صادقانه می‌خواستند که صلح را حفظ کنند اما از آنجا که قادر نبودند خاطرات رنج غیرنظامیان از محاصره‌های دوران جنگ را از اذهان عمومی پاک کنند، تصمیم گرفتند در عوض این میراث را حفظ کرده و از آن به‌عنوان یک سلاح استفاده کنند. این خواستگاه، ایده بازدارندگی تحریم‌ها بود. عصاره ماده 16 میثاق جامعه ملل اذعان به این مسئله است که هراس از تجربیات گذشته می‌تواند قانون‌شکنان آینده را تحت کنترل نگه دارد. مؤثرترین تحریم‌ها، آنهایی بودند که به‌صورت هماهنگ از سوی تمامی اقتصادهای بزرگ جهان اعمال می‌شدند. اما کمپین ویلسون در ایالات متحده برای تضمین آرای نمایندگان کنگره برای عضویت این کشور در جامعه ملل مشکلات جدی داشت.

سنا معاهده ورسای را که بخشی از میثاق جامعه ملل بود، رد کرد و واشنگتن هرگز به این سازمان نپیوست. یکی از دلایل مخالفت سیاسی با جامعه ملل ضرورت مشارکت خودکار در محاصره اقتصادی علیه کشورهای مشکل‌ساز بود. کنگره آمریکا این قانون را به‌عنوان تجاوز بین‌المللی به حق انحصاری خود برای حق استفاده از زور رد کرد. نگرانی ایالات متحده درباره جامعه ملل از این ترس نشئت می‌گرفت که تحریم‌ها پای این کشور را به جنگ‌های خارجی بکشاند. بسیاری از آمریکایی‌ها معتقد بودند جنگ اقتصادی علیه غیرنظامیان سیاستی متناسب با جهان قدیم و روشی امپریالیستی است که استفاده از آن زیبنده ایالات متحده نیست. هربرت هوور رئیس‌جمهوری وقت آمریکا که سابقه فعالیت‌های بشردوستانه داشت و در جریان قحطی ناشی از محاصره اقتصادی در اروپای مرکزی فعالیت‌های امدادی انجام داده بود، نگران بود که تحریم‌ها شعله‌های کینه ملی‌گرایانه را شعله‌ور کند یا اینکه باعث شود مردم به‌دلیل گرسنگی تسلیم انقلاب سوسیالیستی شوند.
حتی در اینکه فشار اقتصادی بتواند نتیجه معکوس داشته باشد هم دلایل زیادی برای تردید وجود داشته است. تلاش متفقین از 1917 تا 1921 برای استفاده از محاصره اقتصادی با هدف سرنگونی بلشویسم در روسیه باعث تغییر رژیم نشد. بازدارندگی تحریم‌ها توانست در دهه 1920 در بالکان مانع جنگ شود. دولت یوگسلاوی در پاییز 1921 با دامن‌زدن به ناآرامی‌ها در کشور همسایه جنوبی خود، تهاجمی مخفیانه را برای گسترش قلمرو خود آغاز کرد. بریتانیا به رهبری گروهی از قدرت‌های جامعه ملل، یوگسلاوی را به تحریم اقتصادی تهدید کرد. بلگراد در مواجهه با این تهدید و در پی سقوط پول ملی‌اش فورا عقب‌نشینی کرد.

چشم‌انداز تحریم اقتصادی توانست یک درگیری مرزی را نیز در اکتبر 1925 میان یونان و بلغارستان متوقف کند. جامعه ملل نشان داده بود که می‌تواند از تحریم‌ها برای جلوگیری از جنگ میان دولت‌های کوچک استفاده کند. اما پس از رکود بزرگ، قدرت بازدارندگی تحریم‌ها تحت تأثیر رقابت‌های ایدئولوژیک و نظامی قرار گرفت. کشورهای بزر‌گ‌تر توانستند دست به اقدامات متقابل زده و در برابر انزوای اقتصادی مقاومت کنند. مشکل عمده و رو به تشدید دهه1930 این بود که در بحبوحه اوج‌گرفتن ناسیونالیسم اقتصادی، تشخیص تحریم‌های زمان صلح از محاصره‌های اقتصادی زمان جنگ هر روز دشوارتر می‌شد. در چنین شرایطی، تحریم‌ها نه‌تنها مانع از تجزیه سیاسی و اقتصادی نمی‌شد؛ بلکه آن را تسریع می‌کرد. اما خطر بی‌ثباتی هم مانع از این نشد که جامعه ملل سلاح تحریم خود را کنار بگذارد. 52 عضو جامعه ملل در نوامبر 1953 به‌ دلیل تجاوز بی‌رحمانه ایتالیا به اتیوپی تحریم‌های اقتصادی را علیه این کشور به رهبری بنیتو موسولینی اعمال کردند. اتیوپی در آن زمان یکی از اعضای جامعه ملل به شمار می‌رفت. با وجود اعمال تحریم، نگرانی از جنگ همچنان وجود داشت و رهبران اروپایی تا جایی که می‌توانستند از اجرائی‌کردن تحریم‌ها به‌ دلیل نگرانی از آغاز جنگ با رژیم فاشیست روم خودداری کردند. بریتانیا و فرانسه در آن زمان متوجه شدند که هر تحریمی با گزند جدی آن‌قدر تهاجمی هست که بتواند جرقه جنگ در اروپا را روشن کند؛ چیزی که دقیقا عکس هدف بازدارندگی تحریم است.

**************************************************************