سفر پاپ به بحرین؛ سفری با انتقادهای گسترده

سفر پاپ فرانسیس به بحرین، سومین سفر وی به خلیج‌فارس بود. پاپ فوریه 2019 به امارات و مارس 2021 نیز به عراق سفر کرده بود. هر سه هدف پاپ به کشورهای عربی حوزه خلیج‌فارس با هدف تشویق به گفتگو بین ادیان و همزیستی مسالمت‌آمیز میان پیروان ادیان انجام شده است. با این حال، به نظر می‌رسد این تنها جنبه رسانه‌ای و تبلیغاتی سر پاپ به منطقه و به خصوص به بحرین محسوب می‌شود.

1. نشست صلح و همزیستی در کشوری که شهروندان خود را طبقه‌بندی کرد
سفر پاپ به بحرین برای شرکت در نشست «صلح و همزیستی» در شرایطی انجام شد که در صحنه داخلی بحرین خبری از صلح و همزیستی نیست. بحرین از سال 2011 شاهد خشونت سیستماتیک آل خلیفه علیه شهروندان این کشور و به خصوص شیعیان است. البته این خشونت از نخستین روزهای استقلال بحرین در سال 1970 به خصوص علیه شیعیان اعمال می‌شد. در یک دهه اخیر خشونت‌ها به اوج رسیده و رژیم آل خلیفه علاوه بر تبعیض نظام‌مند، هزاران نفر را نیز بازداشت و زندانی کرده و برای صدها فعال سیاسی و مدنی در دادگاه‌های نظامی احکام حبس طولانی مدت صادر کرده است. اگرچه بیشتر خشونت آل خلیفه علیه شهروندان شیعه که 65 درصد جمعیت بحرین را تشکیل می‌دهند، اما درجه دو محسوب می‌شوند، اعمال می‌شود اما سنی‌هایی نیز هستند که به واسطه انتقاد از آل خلیفه تحت خشونت قرار دارند. بر همین اساس، سفر پاپ به بحرین با انتقادهای گسترده‌ای از سوی سازمان‌ها و فعالان حقوق بشری مواجه شد.
منتقدان بر این باور بودند که آل خلیفه با سفر پاپ درصدد تطهیر چهره خود است. در واقع، آل خلیفه در حال بازی با کارت تساهل است. هدف آل خلیفه تبلیغات روی تسامح و تساهل مذهبی است و با سفر پاپ نیز سعی کرد چهره حاکمی که اهل گفتگو میان ادیان است از خود نشان دهد.
حجت‌الاسلام مرتضی السندی یکی از رهبران جنبش الوفاء الاسلامی در این خصوص گفت «هدف آل خلیفه از سفر پاپ، عادی‌سازی تصویر رژیم با تساهل مذهبی است، در حالی که تسامح و تساهل و گفتگوی بین دینی هیچ جایگاهی نزد آل خلیفه ندارد.» جمعیت الوفاق بحرین نیز در بیانیه‌ای به مناسبت سفر پاپ فرانسیس به این کشور و احتمال سوءاستفاده رژیم آل خلیفه از این سفر اعلام کرد آل خلیفه با سوءاستفاده از سفر پاپ قصد دارد بر ظلم و تبعیض مذهبی سرپوش بگذارد، ولی زندان‌های این رژیم، مملو از روحانیون، اساتید، نخبگان و شخصیت‌های ملی‌گرایی است که تحت انواع شکنجه و تحقیر قرار دارند. بنابراین، برگزاری نشست صلح و همزیستی در بحرین اساساً پارادوکس است زیرا آل خلیفه با شهروندان خود که اکثریت جمعیت بحرین را تشکیل می‌دهند، نمی‌تواند به همزیستی برسد و آنها را عملاً به جمعیت طرد شده تبدیل کرده است.
2. انتقادهای گسترده از سفر پاپ به بحرین
اگرچه پاپ فرانسیس با اعلام همزیستی بین ادیان به سه کشور امارات، عراق و بحرین سفر کرد، اما اساساً حمایت از مسیحیان در این کشورها به عنوان مهم‌ترین هدف وی مد نظر قرار داشت. حکومت آل خلیفه در سال‌های اخیر همزمان با سرکوب و خشونت علیه شیعیان و بخشی از اهل سنت منتقد در بحرین، تلاش کرد پیروان ادیان دیگر از جمله مسیحی و یهودی را مورد توجه بیشتری قرار دهد. بحرین سال گذشته بزرگ‌ترین کلیسای حوزه خلیج‌فارس را به نام بانوی عرب افتتاح کرد. این اقدام چند ماه پس از بازگشایی کنیسه یهودیان انجام گرفت.
حدود هشتاد هزار مسیحی کاتولیک در کشور کوچک و کم جمعیت بحرین زندگی می‌کنند. پاپ فرانسیس روز 14 آبان در جمع ۳۰ هزار مسیحی مقیم در بحرین سخنرانی کرد. پاپ فرانسیس از سیاست نسبتاً باز بحرین در قبال غیرمسلمانان تمجید کرد و گفت: «این سرزمین به ویژه تصویری زنده از همزیستی با تنوع است.»
با این حال، رهبر کاتولیک‌های جهان در حالی از تساهل مذهبی آل خلیفه تمجید کرد که نزدیکان و بستگان زندانیان سیاسی محکوم به اعدام و سایر محکومان به حبس ابد در بحرین در مسیر کاروان پاپ فرانسیس رهبر کاتولیک‌های جهان در منامه تجمع کردند و آزادی زندانیان سیاسی در این کشور را خواستار شدند، اما نیروهای امنیتی آل خلیفه مانع دیدار آنها با پاپ شدند. انتخابات نمایشی که قرار است برگزار شود و همچنین خشونت ساختاری علیه فعالان مدنی و سیاسی و نقض گسترده حقوق زندانیان سیاسی علل برگزاری تظاهرات به خصوص در شهر منامه، پایتخت بحرین بود.
علاوه بر این، پاپ در مدرسه‌ای در شهر عیسی برای دانش‌آموزان و معلمان بحرینی سخنرانی کرد. دانش‌آموزان پارچه نوشته‌هایی با این شعار که «تساهل و همزیستی یک عمل است، نه شعار»، «حسن مشیمع را آزاد کنید »، «زندانیان سیاسی را آزاد کنید »، «فرقه‌گرایی را متوقف کنید»، در دست داشتند. پاپ، اما بدون توجه به این شعارها به سخنرانی پرداخت.
همچنین کارگران خارجی از جمله مسیحیان، ستون فقرات اقتصادهای خلیج‌فارس را تشکیل می‌دهند و در بخش‌هایی مانند ساخت‌وساز، خدمات، حمل‌ونقل و بخش نفت و گاز کار می‌کنند. سازمان بین‌المللی کار و برخی از نهادهای جهانی حقوق بشر بارها در گزارش‌هایی اعلام کردند کارگران مهاجر در خلیج‌فارس مدت‌هاست با مشکلاتی از جمله استثمار توسط آژانس‌های استخدام و کارفرمایان، شرایط نامناسب کار، دسترسی محدود و محدودیت یا عدم آزادی مواجه هستند. با این حال، رهبر کاتولیک‌های جهان به نقض حقوق این دسته از جمعیت غیربومی در بحرین نیز توجهی نکرد.
3. سفر پاپ در آستانه انتخابات پارلمانی بحرین
یکی دیگر از ابعاد سفر رهبر کاتولیک‌های جهان به بحرین این است که این سفر در آستانه انتخابات پارلمانی این کشور انجام شد. این سفر در فاصله 10 روز تا برگزاری انتخابات پارلمانی بحرین انجام شد و آل خلیفه از نشست صلح و همزیستی و سفر پاپ درصدد این بر آمد که از یک سو توجه افکار عمومی جهان را به این رخدادها جلب کند و از سوی دیگر از این سفر برای افزایش میزان مشارکت مردمی در انتخابات بهره گیرد. با این حال، این تاکتیک آل خلیفه نیز نتیجه‌ای نداشته است زیرا مطابق خبرهای اعلام شده میزان مشارکت در انتخابات پارلمانی بحرین که روز 21 آبان برگزار شد کمتر از 30 درصد بود. این میزان مشارکت هم با حضور نیروهای امنیتی که بخش اصلی آنها اتباع بیگانه هستند که امکاناتی به مراتب بیشتر از بخش اصلی جمعیت بحرین یعنی شیعیان دریافت کرده‌اند به دست آمده است.
نتیجه
پاپ فرانسیس، رهبر کاتولیک‌های جهان سومین سفر خود به خلیج‌فارس را به مقصد کشور بحرین انجام داد. پیش از این، پاپ به دو کشور امارات و عراق سفر کرده بود. بر خلاف دو سفر قبلی، سفر به بحرین با انتقادهای گسترده‌ای مواجه شد چرا که اکثریت جمعیت بحرین تحت نظام سرکوب آل خلیفه قرار دارند و معتقد هستند رژیم آل خلیفه از مشروعیت برای حکومت بر بحرین برخوردار نیست. به طور کلی، منتقدان عنوان می‌کنند آل خلیفه تلاش کرد از سفر پاپ در راستای اهداف خود از جمله تصویرسازی مثبت از شیوه حکمرانی خود بهره گیرد.