حل چالش زنگزور «بدون تعارف» و با رعایت «خطوط قرمز منافع ملی»

منطقه زنگزور در استان سیونیک ارمنستان واقع شده و مرز میان ایران و ارمنستان به شمار می‌رود.

این روزها علاوه بر آذربایجان که همواره ادعاهایی در رابطه با این منطقه داشت، روسیه نیز وارد گود شده و مقامات این کشور نیز اظهاراتی دراین‌باره داشته‌اند که خلاف راهبردهای تهران و سیاست‌های مقامات عالی کشورمان است.

این گذرگاه، مسیر ارتباطی است که هدف آن اتصال جمهوری آذربایجان به نخجوان از طریق ارمنستان است. ایران ایجاد این گذرگاه را یک تغییر ژئوپلیتیک در منطقه می‌داند و تاکید کرده که هرگز چنین تغییری را برنمی‌تابد.

ایجاد گذرگاه زنگزور می‌تواند به تغییرات استراتژیک در برخی مرزها منجر شود. ایجاد این گذرگاه، مسیر نفوذ بیشتر آمریکا و ناتو را به منطقه باز می‌کند و سبب مشکلاتی در منطقه خواهد شد.

به طور کلی، سیاست ایران در برابر گذرگاه موهوم زنگزور بر حفظ منافع ملی، جلوگیری از تهدیدات امنیتی و افزایش نفوذ منطقه‌ای از طریق ابزارهای دیپلماتیک و اقتصادی متمرکز بوده است.

موضع اخیر لاوروف، وزیر امورخارجه روسیه، موجب تفاسیر مختلف در مورد منطقه زنگزور شد اما حساسیت به این موضع روسیه، بعد از اظهارات «ماریا زاخارووا»، سخنگوی وزارت خارجه روسیه افزایش یافت.

وی در اظهاراتی گفت که زنگزور مسیری است که می‌تواند قلمروی اصلی آذربایجان را به نخجوان از طریق سیونیک ارمنستان متصل کند. حتماً در چارچوب گفت‌وگوهای صلح سه جانبه با ارمنستان رفع انسداد زنگزور مورد بحث قرار می‌گیرد.

وقتی که خبرنگاران از زاخارووا درباره موضع ایران سوال کردند، او گفت: ما نگرانی طرف ایرانی را در مورد گذرگاه زنگزور دیده‌ایم که باید برای شفاف‌سازی با تهران تماس بگیرید. اما موضع مسکو در این مورد کاملاً قطعی است. ما بر اساس این واقعیت پیش می‌رویم که راه حل باید برای ارمنستان، آذربایجان و همسایگان منطقه قابل قبول باشد.

این موضع از جانب روسیه بر مبنای بند ۹ موافقت نامه صلح مسکو در نوامبر سال ۲۰۲۰ و بعد از جنگ ۴۴ روزه بین باکو و ایروان (۲۷ سپتامبر تا ۱۱ نوامبر ۲۰۲۰) بود؛ بند ۹ از طرفین می‌خواهد که به انسداد مسیرهای ارتباطی پایان دهند. البته در این بند اسمی از این دالان‌های ارتباطی به میان نیامده است.

رهبر انقلاب نیز در دیدار نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان که برای شرکت در مراسم تحلیف مسعود پزشکیان به ایران سفر کرده بود، گفته بودند که تهران مسیر زنگزور را به ضرر ارمنستان می‌داند و همچنان بر این موضع خود ایستادگی دارد.

ایشان فرمودند: ما جداً معتقد به توسعه روابط با ارمنستان هستیم و همکاری‌ها میان دو کشور بر اساس منافع تعریف شده و بدون در نظر گرفتن سیاست‌های دیگران، با قوت ادامه خواهد داشت.

واکنش ایران به اظهارات مقامات روسیه

اظهارات مقامات روسیه در مورد دالان زنگزور، واکنش وزارت خارجه ایران را به همراه داشته و مدیرکل اوراسیا در دیدار با سفیر روسیه در تهران ضمن اعلام موضع صریح ایران، اعتراض تهران به این نوع ادبیات را متذکر شد. سفیر ایران در روسیه نیز مراتب اعتراض ایران را به مواضع اخیر وزارت خارجه اعلام کرده بود.

صلح، امنیت و ثبات منطقه‌ای از استوانه‌های امنیت ملی ماست

همزمان، «سید عباس عراقچی» وزیر امور خارجه در فضای مجازی ایکس نوشت: صلح، امنیت و ثبات منطقه‌ای تنها یک اولویت نیست، بلکه یکی از استوانه‌های امنیت ملی ما است.

‏وی افزود: هر تهدیدی علیه تمامیت ارضی همسایگان ما، یا ترسیم دوباره مرزها، چه در شمال باشد، چه در جنوب، چه در شرق و چه در غرب، کاملاً غیرقابل‌قبول است و برای ایران خط قرمز به شمار می‌رود.

خواب‌ها و رویاها در ارتباط با موضوعاتی مانند زنگزور هرگز تعبیر نخواهد شد

«مهدی سبحانی»، سفیر ایران در ارمنستان در گفت‌وگویی با خبرنگاران گفت: موضع ما در رابطه با رفع انسداد کاملاً مشخص است. ما مخالف رفع انسداد نیستیم اما تمامی رفع انسدادها باید تحت حاکمیت سرزمینی و ملی ارمنستان باشد.

وی در ادامه تاکید کرد: خواب‌ها و رویاها در ارتباط با موضوعاتی مانند زنگزور هرگز تعبیر نخواهد شد.

سبحانی در رابطه با دخالت کشورهای ثالث در این روند گفت: این را دولت ارمنستان خود به طور مشخص اعلام کرده است. ما طرفدار این ایده هستیم که تمامی کنترل‌ها و نظارت‌ها تحت حاکمیت ارمنستان باشد.

وی ادامه داد: الان دیگر در قرن نوزده نیستیم بلکه در قرن بیست و یک هستیم. کشورها استقلال و حاکمیت دارند و این حاکمیت را اعمال می‌کنند.

رفتار دولتمردان روسیه درباره گذرگاه زنگزور و جزایر سه‌گانه ایران، به هیچ وجه قابل‌قبول نیست

«محسن رضایی»، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام نیز در حساب کاربری خود در ایکس نوشت: رفتار دولتمردان روسیه درباره گذرگاه زنگزور و جزایر سه‌گانه ایران، به هیچ وجه قابل‌قبول نیست و با اظهار دوستی آن‌ها و روابط راهبردی با ایران، در تناقض آشکار است. این ابهامات را باید برطرف کنند.

به گزارش مهر، موضوع زنگزور بیش از آنکه در عمل مسئله باشد از سوی برخی رسانه‌های غربی بزرگ‌نمایی می‌شود تا پرونده‌ای جدید باز کنند در این میان برخی رسانه‌ها نیز به تاسی از رسانه‌های غربی به دنبال روسیه ستیزی هستند؛ اما تهران که با عقلانیت و با محوریت تأمین منافع ملی آنها را مدیریت کرد این موضوع را نیز مدیریت خواهد کرد.

ضرورت انجام مذاکره پیرامون مسئله زنگزور / باید مراقب روابطمان با کشورهای دوست باشیم

«محسن پاک آیین» دراین‌باره در گفت‌وگو با خبرنگار مهر، اظهار کرد: موضعی که از سوی روسیه پس از سفر پوتین به جمهوری آذربایجان گرفته شد باید روشن و شفاف شود. در حال حاضر این‌طور القا می‌شود که پس از اظهارنظر پوتین، بلافاصله گذرگاه زنگزور باز و مرز ایران تغییر می‌کند و ما با روسیه و آذربایجان دچار چالش می‌شویم؛ در حالی که آذربایجان و روسیه از دوستان ما هستند لذا نخست باید صورت مسئله را دقیقاً بررسی کرد و برای رفع ابهامات با مسکو و باکو وارد مذاکره شد تا نیت آنها را متوجه شویم و تا روشن نشدن مسئله برخورد منفی نداشته باشیم.

سفیر سابق ایران در آذربایجان با بیان اینکه بنابراین اظهار نظر روسیه را باید از همه جوانب سنجید و سپس موضع گرفت چرا که موانع بسیاری بر سر باز شدن این دالان وجود دارد و لذا ضرورت دارد دیپلمات‌های کشورها دراین‌باره با مسکو مذاکره کنند، یادآور شد: به نظر می‌رسد که رسانه‌های غربی از مسئله زنگزور استفاده کرده و به دنبال ایجاد اخلال در روابط ما با روسیه و آذربایجان هستند.

پاک آئین در ادامه عنوان کرد: روسیه به دنبال این است که دالان زنگزور به شکلی باز شود که طبق مفاد موافقت نامه مسکو در سال ۲۰۲۰، تحت نظارت نیروهای روسیه باشد که ارمنستان با این موضوع مخالف است.

سفیر سابق ایران در آذربایجان در پایان، افزود: باید مراقب باشیم که از سوی رسانه‌هایی که قصد تخریب روابط با روسیه را دارند، هدایت نشویم و دستگاه دیپلماسی باید عوامل غیر رسمی را هدایت کند. البته مواضع رسمی جمهوری اسلامی ایران مواضع دقیقی است؛ باید نسبت به موضوع مرزهای بین‌المللی که اطراف ما وجود دارد حساس باشیم و اجازه تغییر مرزهای بین‌المللی را ندهیم اما در عین حال باید مراقب باشیم روابطمان با کشورهای دوست خراب نشود.

به نظر می‌رسد موضوع زنگزور باید بدون دخالت کشورهای مدعی شرق و غرب و با رایزنی همسایگی حل و فصل شود. بدیهی است روابط راهبردی تهران - مسکو مسیر خود را طی خواهد کرد و مسکو نیز کاملاً واقف است که موضوعات امنیت ملی تعارف بردار نیست و تهران نیز ثابت کرده که در عین حفظ روابط راهبردی با کشورها، در خصوص منافع ملی با احدی تعارف ندارد.