اولین انتخابات خبرگان

در تقویم تاریخی انقلاب اسلامی، روز ۱۹ آذر ۱۳۶۱ انتخابات اولین دوره مجلس خبرگان رهبری برگزار شد و حدود هجده میلیون نفر در آن شرکت کردند. نهاد «مجلس خبرگان رهبری» یکی از مهم‌ترین و مؤثرترین نهاد‌های دوران تثبیت نظام جمهوری اسلامی بود که تأسیس شد و، چون ستون اصلی خیمه نظام براساس اصل ۱۰۷ قانون اساسی جمهوری اسلامی است، پابرجا مانده است. حضرت امام خمینی (ره) درباره جایگاه رفیع مجلس خبرگان طی بیاناتی فرمودند: «واضح است که حکومت به جمیع شئونه آن و ارگان‌هایی که دارد تا قبل از شرع مقدس و خداوند تبارک و تعالی شرعیت پیدا نکند، اکثر کار‌های مربوط به قوه مقننه و قضائیه و اجرائیه بدون مجوز شرعی خواهد بود و دست ارگان‌ها که باید به واسطه شرعیت آن باز باشد، بسته می‌شود و اگر بدون شرعیت الهی کار‌ها انجام دهند، دولت به جمیع شئونه طاغوتی و محرم خواهد بود و لهذا تعیین خبرگان و فقیه‎شناسان از تکالیف بزرگ الهی است و هیچ کس را عذری در مقابل اسلام و پیشگاه خداوند قهار نخواهد بود.» از بعد دیگر حضرت امام خمینی (ره) وجود مجلس خبرگان را با امنیت و استقلال کشور و حفظ آزادی برای کشور مرتبط دانستند و فرمودند: «اگر مسامحه در این امر بشود، یک تقصیری است که ممکن است بعد‌ها جبران نشود.»

اولین مجلس خبرگان باید اقداماتی را انجام می‌داد تا مجالس دوره بعد از استقلال کامل برخوردار باشند. مطابق اصل ۱۰۸ قانون اساسی، استقلال مجلس خبرگان در قانون‌گذاری مربوط به خود مجلس است. برای اولین بار تدوین و تصویب قانون مربوط به مجلس خبرگان از لحاظ تعداد اعضا، شرایط خبرگان، کیفیت انتخابات و سایر مقررات و آیین‌نامه‎ها در دوره نخست بر عهده فقهای شورای نگهبان بوده و در دوره‌های بعد مجلس خبرگان خودش مستقلاً عهده‌دار تصمیم گیری است. 

براساس آیین‌نامه داخلی، مجلس خبرگان رهبری سالانه یک بار اجلاسیه رسمی برگزار می‌کند که اولین آن در سال ۱۳۶۲ تشکیل شد. مجلس خبرگان اول در اجلاسیه خود یک هیئت رئیسه، دبیرخانه و چند کمیسیون و یک هیئت تحقیق تعیین کرد که هیئت رئیسه آن مرکب بود از رئیس مجلس، نایب رئیس اول و دوم و منشی اول و دوم. بنابراین، کلیت شکل‌گیری مجلس خبرگان رهبری در اولین دوره آن ایجاد شد. در مورد کمیسیون‌ها در ماده ۱۱ آیین‌نامه مجلس خبرگان این طور آمده است: «مجلس خبرگان می‌تواند برای هر یک از وظایفی که برعهده دارد جهت بررسی‌های مقدماتی و تهیه گزارش، کمیسیونی از اعضای خبرگان تشکیل دهد. تعداد اعضا و مدت آن را مجلس خبرگان تعیین می‌کند.» براساس این ماده چند کمیسیون در مجلس خبرگان به تصویب خود آن مجلس در همان دوره اول رسید که یکی از آنها کمیسیون تبیین و بررسی قانون انتخابات و آیین‌نامه داخلی است. چون آیین‌نامه قانون انتخابات خبرگان را در دوره اول فقهای شورای نگهبان براساس قانون اساسی تنظیم و تصویب کردند. در دوره‌‎های بعد براساس قانون اساسی به خود خبرگان واگذار شد که قهراً برای چنین منظوری باید مجلس خبرگان کمیسیونی داشته باشد تا بتواند آیین‌نامه انتخابات و همچنین آیین‌نامه داخلی و کیفیت اداره جلسه خبرگان را تنظیم کند.