اوکراین، قربانی استعمار؟

وعده پایان دادن به جنگ اوکراین آن هم در کوتاه‌ترین زمان ممکن را «دونالد ترامپ» در جریان انتخابات سال ۲۰۲۵ آمریکا و در میان هواداران جمهوری‌خواه مطرح کرد؛ وعده‌ای که، اما و اگر‌های بسیاری به همراه داشت. البته کار به تهدید کشور‌های عضو ناتو هم کشیده شد و شاخ و شانه کشیدن ترامپ حالا برای اوکراینی که تا پیش از آن از دولت «جو بایدن» حمایت مالی و تسلیحاتی دریافت می‌کرد، دردسرساز شده است. 
هرچند تهدید ناتو برای قطع بودجه‌ای که ایالات متحده به حساب این سازمان واریز می‌کرده، تا کنون عملی نشده، اما راه را برای شک و تردید بعضی سران اروپایی و احزاب باز کرده است.
حالا با نزدیک شدن به سومین سالگرد تهاجم روسیه در ۲۴ فوریه، دونالد ترامپ می‌گوید: «ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه با آغاز مذاکرات برای پایان دادن به جنگ موافقت کرده است.»
اظهارات او در حالی رسانه‌ای شد که سرعت پیشروی روسیه در این جنگ از آغاز تهاجم تمام عیار تا کنون بیشتر شده و مذاکرات برای حل‌وفصل آن با روی کار آمدن دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور جدید آمریکا سرعت گرفته است، به‌گونه‌ای که با گذشت سه سال از بحران اوکراین به یکی از پیچیده‌ترین و حساس‌ترین بحران‌های ژئوپلیتیکی در جهان تبدیل شده است.

کنار باش و امتیاز بده
در هفته اخیر از یک سو شاهد نزدیکی مواضع مسکو ـ واشنگتن و دیدار نمایندگان آنها در عربستان سعودی، آن هم بدون هماهنگی با اوکراین و اتحادیه اروپا بودیم و از سوی دیگر، کشور‌های اروپایی با محوریت فرانسه یک‌سری نشست‌هایی را در پاریس برگزار کردند.
البته دیدار دو رئیس‌جمهور فرانسه و آمریکا با محوریت مسئله اوکراین هم دردی از «کی‌یف» دوا نکرد و رئیس‌جمهور آمریکا در آن دیدار نه‌تنها از مواضع اوکراین به‌طور قطع حمایت و دفاع نکرد؛ بلکه زلنسکی را «دیکتاتور» نامید. 
وجه تسمیه‌ای که البته برای رقیب شرقی‌اش به کار نبرد و از تکرار واژه «دیکتاتور» برای ولادیمیر پوتین امتناع کرد و در پاسخ به پرسش یک خبرنگار با این مضمون گفت: «من از این کلمات به راحتی استفاده نمی‌کنم. فکر می‌کنم باید ببینیم همه چیز چطور پیش می‌رود.»
کنار گذاشتن اوکراین از میان انواع و اقسام مذاکراتی که برای حل بحران این کشور انجام می‌شود، روند معمول و در عرف دیپلماتیک به حساب نمی‌آید و با این رویه آینده خوبی را برای زلنسکی نمی‌توان تصور کرد. وضعیت کی‌یف، در اروپا حالا به‌گونه‌ای است که رهبران کشور‌های گوناگون با یک سردرگمی برای برخورد با این بحران در برابر آمریکا رو‌به‌رو شده‌اند و ترجیح می‌دهند در برابر دونالد ترامپی که موضعش کمی با گذشته فرق کرده و قرار است راه دوستی هر چند ظاهری با روسیه در پیش بگیرد، دست به عصا راه بروند.

دیپلماسی قهقهه، اما بی‌نتیجه 
مانند رفتار چاپلوسانه «امانوئل مکرون» در دیدار اخیرش با ترامپ که با بازی لبخند، تلاش کرد ایالات متحده را متقاعد کند هوای اوکراین را در برابر روسیه داشته باشد، هر چند همه تلاش‌هایش بی‌نتیجه ماند و تقریباً از نشست مشترک خود با همتای آمریکایی‌اش دست خالی بیرون آمد. 
تنها چیزی که مکرون به دست آورد، دست‌کم تا حدی بازگرداندن صدای اروپا به مذاکرات بود و او و دیگر رهبران اروپایی از این موضوع تا حدی دلگرم خواهند شد.
با این حال، روشن است که بازسازی روابط نزدیکی که اروپا و آمریکا از زمان پایان جنگ جهانی دوم داشتند، در دستور کار نیست.
به همین دلیل، مکرون مدتی است که روی ایده اروپایی با استقلال راهبردی بیشتر کار می‌کند و به بررسی مفاهیمی، مانند نیرو‌های دفاعی مشترک اروپا مشغول است.
عقیده مکرون به اینکه اروپا باید خود را با تغییر موضع قابل ملاحظه آمریکا تطبیق دهد، مشابه دیدگاه «فریدریش مرتس» صدراعظم آینده آلمان است.
اما در این بازی، دیگر احزاب آلمانی مخالف این نظریه هستند، مانند «آلیس وایدل» نامزد حزب راست افراطی «آلترناتیو» برای آلمان که خواهان قطع کمک‌های نظامی و مالی برلین به کی‌یف است.
قاعده و قانونی که کم و بیش آمریکایی‌ها با آن موافق هستند و اروپایی‌ها بر این باورند که حمایت از اوکراین برای تأمین امنیت و ثبات سیاسی قاره سبز همچنان باید ادامه داشته باشد، هر چند برای مردان سیاسی این قاره اطمینان خاطری از جانب روسیه وجود ندارد؛ چرا که نزدیکی مسکو و واشنگتن کمی غیر قابل منتظره است و احوالات دونالد ترامپ با آن شمشیری که از رو برای اروپا و کانادا بسته است، قابل پیش‌بینی نیست. 

اتحاد اروپایی در برابر آمریکا
«بریتانیا» هم به دنبال آن است که راه نا‌تمام فرانسه را برای تغییر موضع دونالد ترامپ در برابر مشکل اوکراین در پیش بگیرد و به یک نتیجه امیدوارکننده دست پیدا کند، اگر چه امانوئل مکرون در آخرین اظهارنظر خود به رئیس‌جمهوری آمریکا هشدار داد که نباید در برابر «ولادیمیر پوتین» رئیس‌جمهوری روسیه «ضعیف» ظاهر شود. این در حالی است که «کی‌یر استارمر» لحنی محتاط‌تر اتخاذ کرده است. او گفته است لندن می‌خواهد پلی بین آمریکا و اروپا باشد.
اما همه این تلاش‌ها تا زمانی که سایه سنگین مسکو بر روابط با آمریکا پهن شده، بعید است به نتیجه برسد آن هم در وضعیتی که اوکراین دیگر در موضوع نظامی دست برتری ندارد و ناچار است در برابر خواسته‌های اروپا و غرب سر خم کند.
این روز‌ها که پایتخت اوکراین میزبان سران بعضی از کشور‌های اروپایی و کانادا و همچنین «اورزولا فون در لاین» رئیس کمیسیون اروپا، «آنتونیو کوشتا» رئیس شورای اروپا برای سومین سالروز آغاز جنگ است، ابراز امیدواری کرده تا پایان سال غائله این جنگ تمام شود، هر چند امیدوار نیست بتواند حمایت‌های آمریکا را مانند روز‌های پیش از انتخابات سال ۲۰۲۵ آمریکا داشته باشد. 
شاید دور از ذهن نباشد که وارد کردن فشار سیاسی و دیپلماتیک به اوکراین از جانب رئیس‌جمهور آمریکا کمی رنگ و بوی اقتصادی داشته باشد، مشام آقای رئیس‌جمهور به کار افتاده و می‌خواهد با یک توافق‎نامه با ایالات متحده، خواستار اختیار استخراج و بهره‌برداری از معادن اوکراین را داشته باشد. 

کلاهبرداری به سبک آمریکایی
توافق‎نامه‌ای که بی‌شک شبیه توافق‎نامه «بوداپست» است که در ازای وعده و وعید حمایت و پیوستن به NPT، توان و دانش هسته‎ای اوکراین را گرفت و او را برای همیشه در برابر قدرتی، مانند روسیه خلع سلاح کرد. 
دولت ترامپ هم به دنبال همین است و می‌خواهد در ازای استخراج گسترده از معادن اوکراین، وعده سرمایه‌گذاری‌های کلان بدهد.
هرچند روبه‌روی ترامپ در این میدان اقتصادی، تزار روس ایستاده و تلاش می‌کند با حفظ کنترل خود بر شرق اوکراین، دسترسی غرب به این ذخایر را محدود کند؛ اما اروپا هم نگران از دست دادن همین ذخایر معادن است که سران خود را راهی واشنگتن می‌کند تا برای از دست ندادن منافع خود از دل خاک اوکراین با رئیس‌جمهور دلال آمریکا چانه‌زنی کنند. البته سرنوشت این توافق همچنان در هاله‌ای از ابهام است و زلنسکی با وجود نشان دادن چراغ سبز به ترامپ، سفر خود به آمریکا را در حالی به پایان رساند که این توافق میان دو کشور امضا نشده باقی ماند.